Ангилал: хэлсэн-үг

~ Монгол Улсын Ерөнхий сайд С.Батболд Монголын эдийн засгийн 2012 оны чуулганы хаалтын ёслолд хэлсэн үг ~

Та бүхний энэ өдрийн амар амгаланг айлтгая. Жилээс жилд эдийн засгийн чуулганы өнгө аяс өөрчлөгдөж, нэлээн ажил хэрэгч болж байгаа нь сайшаалтай. Монгол улсын Ерөнхийлөгч маань хүртэл  хүрэлцэн ирж, иргэн хүнийхээ хувьд томоохон саналуудыг хэлж байна. Эдийн засгийн чуулга уулзалтын энэ диалогийн хэлбэрийг нэлээн хөгжүүлж, нийгмийн санаа зовж байгаа асуудлыг ярилцдаг индэр болгох энэ санаачилга маань амжилттай болж чадлаа.  Одоо харин хоёр хоног ярьдаг биш, салбар бүрээр сэдэвчилсэн уулзалтуудыг тогтмол хийдэг болж эндээс гарсан  шийдвэрийн  тайланг  Засгийн газар анхны сайн хэрэглэгч байж  үйл ажиллагаандаа авч хэрэгжүүлэх болно гэдгээ  дуулгаж байна.

Аливаа юм зөв аргачлалаар явж байж хөгждөгийн олон жишээг дэлхийн өндөр хөгжилтэй орнууд харуулж байгаа. Бид өнгөрсөн 20 жилийн хугацаанд ийм аргачлалгүй явж иржээ.Тухайлбал, ядуурлын тухай авлигын тухай нэгдсэн тоо гардаггүй нь үүнтэй л холбоотой. Тиймээс энэ удаагийн уулзалтаар нийгмийн олон салбарынтөлөөлөгчдийн  санал сэтгэгдэл, зөвлөмжүүдийг тусган бид хөгжлийн бодлогоо тодорхойлохыг зорьж байна. Ингэж байж  бид хамтдаа хөгжинө. Үүнд энэ чуулганы ач холбогдол оршиж байгааг тэмдэглэхийг хүсч байна. Хамтдаа ажил болгохын төлөө ажиллацгаая.

2010 оноос хойш уламжлал болгон зохион байгуулдаг болоод байгаа Монголын эдийн засгийн чуулганыг бид  ийнхүү гурав дахь удаагаа амжилттай зохион байгууллаа. Энэ жилийн чуулганаар Хөгжилд хамтдаа уриан дор Хөгжлийн цогц ухагдахуунууд болох эдийн засгийн хөгжлийг хүртээмжтэй, оролцоотой байх талаас нь, нийгмийн бодлогын тэнцвэртэй байх талаас нь, байгаль орчны бодлогыг тогтвортой байх талаас нь тус тус хөндөж, урт хугацааны бодлого тодорхойлоход чухал санал санаачилга олныг гаргалаа. Ингээд чуулганаар хэлэлэцсэн сэдвүүдийг товч дүгнэвэл юуны өмнө эдийн засаг өсч байгаа ч хүртээмжтэй байх тулд яах ёстой вэ гэдэг дээр нэлээн төвлөрч, эхний хуралдааныг энэ чиглэл рүү хандууллаа.

Эдийн засгийн хөгжил хүртээмжтэй байх тухай ярилцах үеэр:

• Баялгийн орлогын зохистой удирдлагыг оновчтой удирдан залах. Эрдэс баялгийн орлогыг удирдахад баримталж буй бодлогыг олон улсын хэмжээнд тавигддаг шаардлагын дагуу дүгнэж, цаашид улс орны хөгжлийн эрх ашигт нийцүүлэн боловсронгуй болгох,
• Эдийн засгийн төрөлжилтийг эрчимжүүлэх. Эдийн засгийн төрөлжилтийг дэмжих хөрөнгө оруулалт, бизнесийн таатай орчин бүрдүүлэх, шаардлагатай хүний нөөцийн чадавхийг бүрэлдүүлэх,
• Эдийн засаг, нийгэм, байгаль орчны өмнө тулгараад байгаа эрсдэлүүдийг тодорхойлох, үнэлэх, удирдах арга замуудыг эрэлхийлэх,
• Хүлээгдэж буй эдийн засгийн хурдацтай өсөлтийн орчинд санхүүгийн салбарын тогтвортой хөгжлийг хангах үндсэн суурь нөхцлийг  бүрдүүлэх,
• Төсвийн ил тод байдлыг сайжруулах, төсөв төлөвлөх, хэрэгжүүлэх үе шатуудад татвар төлөгчдын оролцоог нэмэгдүүлэх зэрэг асуудлуудыг онцолсон байна.

Нийгмийн бодлого тэнцвэртэй байх тухай ярилцах үеэр:

• Эдийн засгийн хүлээгдэж буй өндөр өсөлтийг ядуурлыг бууруулахад хэрхэн ашиглах, ядуурлыг тооцох нэгдсэн аргачлалтай болох,
• Олон давхаргат тэтгэврийн тогтолцоог нэвтрүүлэх, хувийн тэтгэврийн сангийн эрх зүйн орчин бүрдүүлэх шаардлага байгаа тухай,
• Эрүүл мэндийн салбарын санхүүжилтийн эх үүсвэрийг нэгдсэн санд төвлөрүүлэх, сайжруулах болон чанар хүртээмжийг нэмэгдүүлэх, тусламж үйлчилгээний зохион байгуулалтыг сайжруулах зэрэг асуудлуудыг онцолсон байна.

Өрсөлдөх чадварыг сайжруулах, инновацийн орчин бүрдүүлэх, ногоон өсөлтийг дэмжих тухай ярилцах үеэр:

• Инновацийг бид шинжлэх ухаан талаас нь харахаасаа илүүтэй бизнесийн боломж, технологийн гарц талаас харах,
• Инновацийн үйл ажиллагааг эрчимжүүлэх, хөгжүүлэх,
• Усны зохистой үнийг бий тогтоох, усан цахилгаан станц барьж байгуулах, өмнийн бүсийн усны асуудлыг шийдвэрлэх,
• Сэргээгдэх эрчим хүчний салбараа хөгжүүлж, нүүрсний дэвшилт технологийг нэвтрүүлэхэд учирч байгаа саад бэрхшээлийг шийдвэрлэх,
• Нефтийн бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэлийн боломжуудыг тодорхойлох, хэмнэлтийн нөөц боломжуудыг эрэлхийлэх зэрэг асуудлуудыг онцолсон байна.

Мөн энэ жилийн эдийн засгийн чуулганаар “Хамтын үнэт зүйл” –ийн талаар хэлэлцсэн нь сайшаалтай. Одоо нийтийн төлөөх ажил хувийн ашиг орлогыг бууруулна гэсэн ойлголт үгүй болж байна. Бизнест үр ашигтай, нийгмийн дэвшилд хэрэгтэй ажлуудыг нэгтгэснээр хамтын үнэт зүйл бий болно.  Хамтын үнэт зүйлийг хэн нэгэн дангаараа бүтээж чадахгүй. Төр, засгаас инноваци, бизнесийн тогтвортой орчин, шударга өрсөлдөөнийг дэмжих хэрэгтэй. Харин бизнесийн байгууллагууд ойрын ашиг хөөхөөс илүүтэйгээр урт хугацааны тодорхой зорилготой байх, нийгмийн хөрөнгө оруулалт хийдэг байх хэрэгтэй. Үүнд нийгэм, иргэний төлөөллийн байгууллагууд нь зуучлалын үүрэгтэй оролцоно. Ингэж байж бид бүгд хамтын үнэт зүйлийн үр шимийг хүртэх нөхцөл бүрдэнэ.

Монгол улсын эдийн засгийн хөгжил, өсөлтөд сөргөөр нөлөөлж буй нэг гол хүчин зүйл нь авлига болж байгааг гадаад, дотоодын байгууллагуудаас гаргасан судалгаа тодорхой харуулж байна. Тийм ч учраас эдийн засгийн чуулганаар Авлигын асуудлыг хөндөж байна. Хувийн хэвшлийн зүгээс авлигаас ангид байх талаар санал санаачлагууд гарч байна. Авлигыг бууруулах, багасгах чиглэлд төр ба хувийн хэвшил хэрхэн хамтран ажиллаж, үйл ажиллагаагаа уялдуулах хэрэгтэй байгааг оролцогчид онцолж байна. Чуулганаас гарсан эдгээр  санал санаачилга зөвлөмжүүдийг Монгол улсын Засгийн газраас үйл ажиллагаандаа байнга авч хэрэгжүүлдэг. Цааашид ч энэ хамтын үйл ажиллагаагаа үргэлжлүүлэх болно. Нийт оролцогчиддоо талархал дэвшүүлье. Нийгмийн түүчээ болж явдаг сэтгүүлчид маань энэ удаа мөн хөтөлж, эцэст нь дүгнэн ярилцаж байгаа нь бас том дэвшил юм.

– Монгол Улсын Ерөнхий сайд С.Батболдын 2012 оны Эдийн засгийн чуулга уулзалтад хэлсэн үг –

Монголын эдийн засгийн чуулга уулзалтын хүндэт оролцогчид оо,

Эрхэм зочид төлөөлөгчид өө,

Хатагтай, ноёд оо,

Та бүхэндээ хаврын тэргүүн сарын өлзий билэгтэй энэ өдрийн мэндийг хүргэж, улс орныхоо хөгжлийн төлөө үзэл бодол байр сууриа илэрхийлэхээр хуран цугларсанд Засгийн газрын тэргүүний хувьд талархал илэрхийлье. Өнөөдөр хаврын урь орж, ирж яваа цагийн шинж дохио тодорч, эдийн засгийн хөгжилд ханш нээгдэж буй цагт Та бид хуран цугларч, хөгжил дэвшлийн тулгамдсан асуудлыг хэлэлцэхийн зэрэгцээ өнгөрсөн жилийн чуулганаас гарсан зөвлөмж, санал санаачилгын хэрэгжилтийг дүгнэн ярилцах гэж байгаа нь билэгшээлтэй юм.  

Монгол Улсын эдийн засгийн чуулга уулзалт сэдэвт энэхүү хэлэлцүүлэг, санаачилгын арга хэмжээг Та бид хамтдаа 3 дахь жилдээ зохион байгуулах гэж байна. Бид өнгөрсөн жилд Эдийн засгийн чуулга уулзалтаа “ХӨГЖИЛД ХАМТДАА” уриан дор Хөгжлийн бодлого, Хүний хөгжил, Дэд бүтэц, Засаглал зэрэг тулгамдсан асуудлын хүрээнд эрдэмтэн мэргэд, улс төрчид,  бизнес эрхлэгчид, иргэний нийгмийнхэн, гадаадын түншүүдтэйгээ хамтран нээлттэй хэлэлцүүлэг өрнүүлж олон чухал санаачилгыг дэвшүүлж, шийдвэрүүдийг гаргасан. Харин бид өнөөдөрЭдийн засгийн хөгжил: Хүртээмжтэй өсөлт, Нийгмийн бодлого: Тэнцвэртэй өсөлт, Өрсөлдөх чадвар: Инноваци ба Ногоон өсөлтсэдвийн хүрээнд 11 салбар хуралдаан, хоёр тусгай хэлэлцүүлгийг өрнүүлэх гэж байна.

Өнгөрсөн жилийн чуулга уулзалтаар хэлэлцсэн асуудлуудаар зарим нааштай хандлага гарлаа. Төсвийн шинэ хуультай болж, төсвийн төвлөрлийг сааруулж, 20 жилээр хөгжлөө төсөөлж, тооцдог тогтолцоог хэвшүүлэх алхмууд хийгдэж эхэлж байна. Мөн засгийн газар дунд хугацааны тэргүүлэх чиглэлийн хөгжлийн бодлогын төслийг бэлтгэж, хөгжлийн бодлогыг хуулиар баталдаг системтэй болох гэж байна. Засаглалыг сайжруулах хүрээнд иргэний цахим үнэмлэхийг бэлтгэх, хүн амын тооллого, бүртгэлийг сайжруулах, сонгуульд иргэд саналаа цахим технологиор өгдөг тогтолцоонд шилжих бодлогыг баримталж байна.

Төр, хувийн хэвшлийн түншлэлийн хүрээнд Vцахилгаан станцын төслийг бэлтгэж, Могойн голын станцын ажлыг эхлүүллээ. Өмнийн говийн бүс нутагт 300 км засмал замыг тавьсан нь дээрх түншлэлийн үр дүн болсон томоохон бүтээн байгуулалтын ажлын нэг юм. Инновацийн хуулийн төслийг Их Хурал хэлэлцээд батлахад бэлэн боллоо. Уул уурхай, ноос, ноолуур, мах, арьс ширний кластерийн үйлвэржилтийн хөгжлийн бодлогыг хэлэлцэж гадаад дотоодын санхүүжилтээр хөдөө орон нутагт мах, сүү, хүнсний олон үйлдвэр байгуулах суурийг тавьсан.  

Ногоон эдийн засгийн хүрээнд 100 мянган айлыг сэргээгдэх эрчим хүчний эх үүсвэрээр хангах ажил дуусах шатандаа орж, шинээр 50 мвт-ын чадалтай орчин үеийн технологи бүхий салхин паркийг энэ жил ашиглалтад оруулна. Хүний хөгжлийн бодлогын хүрээнд мэргэшсэн боловсон хүчнийг бэлтгэхэд ихээхэн анхаарч ирлээ. Мэргэжлийн сургалт үйлдвэрлэлийн төвүүдийн системийг үндсэндээ цоо шинээр сэргээн хөгжүүлж, ур чадвартай олон мянган залуучуудыг бэлтгэж аж амьдралыг нь дээшлүүлэх, хөдөлмөрийн зах зээлийн эрэлт хэрэгцээг хангах чиглэл рүү явж байна. Үүнээс гадна чуулганаар хэлэлцэгдээд бэлтгэл ажил нь ундарч байгаа бусад олон ажлууд бий. 

Энэ жилийн чуулга уулзалтыг ач холбогдолтой, хариуцлагатай, үр дүнтэй болно гэж зохион байгуулагчдын зүгээс хүсэн хүлээж байгаа билээ. Учир нь Та бид хамтдаа өнгөрсөн хугацаанд эдийн засаг, нийгмийн хөгжилд ихээхэн ахиц дэвшлийг бий болгож чадсан, ирэх жилүүдэд үүнээс илүүг бүтээж, эдийн засгийнхаа өсөлтийг ард түмэндээ хүргэх зорилтоо хэрэгжүүлнэ. Эдийн засгийн чуулга уулзалт нь тодорхой тулгамдсан асуудлаар зөвшилцөж, иргэдийнхээ санал бодолд тулгуурлаж, улс орны хөгжлийг бодлого, төлөвлөгөөтэйгээр хөгжүүлэх, учирч болзошгүй эрсдлийг урьдчилан тооцоолж, түүний сөрөг нөлөөллийг бууруулахад чиглэсэн томоохон арга хэмжээ юм. 

Өнгөрсөн 2 удаагийн чуулга уулзалтын үр дүнд стратегийн ач холбогдол бүхий ашигт малтмалын орд газруудаа түшиглэн эдийн засгийн эрчимтэй өсөлт, хөгжлийг бий болгохоор Та бид хамтдаа хичээж, ажиллаж ирснийг энд зориуд тэмдэглэе. Үр дүнд нь 2011 онд манай улсын эдийн засаг 17.3 хувиар өслөө.  Энэ бол дэлхийд нэлээд өндөр өсөлттэйд тооцогдож байна. Цаашид ч үүнээс дутуугүй өндөр өсөх тооцоо, төсөөлөл гарч байна. Тэгвэл Та бид нэг талаас энэхүү эдийн засгийн өсөлтийг бодит хөгжил болгож, түүний үр шимийг Монгол Улсын иргэн бүрт хүргэх, иргэдийн оролцоог тэгш хангах асуудлыг энэ удаагийн чуулга уулзалтаар төвлөрч ярилцах болно.

Эдийн засгийн өсөлтөөс дутахааргүй нэг чухал асуудал бол хөгжлийн хөдөлгүүрийн хүчийг алдагдуулалгүй, найдвартай ажиллах санхүүгийн салбар юм. Тиймээс санхүүгийн салбарыг хэрхэн хөгжүүлэх, санхүүжилтийн эх үүсвэрийг бүрэн хангах аргачлал, манай улсын санхүүгийн салбарын ойрын жилүүдийн хэрэгцээ, шаардлагын талаар дэлгэрэнгүй ярилцах нь зүйтэй. Өнөөдрийн энэхүү хуралдаанаар эрдэмтэн, судлаач, бодлого тодорхойлогчид, салбарын мэргэжилтнүүд, гадаад түншүүд Та бүхэн эдийн засгийн өсөлтийг хангах санхүүгийн салбарын чадавхийг бүрдүүлэх, бэхжүүлэх асуудлаар үнэтэй санал зөвлөмж өгнө гэдэгт итгэж байна.

Санхүүгийн салбарын хүрээнд бидний анхаарлаа хандуулах хэд хэдэн асуудал бий. Их хэмжээний экспортын орлого манай эдийн засагт орж ирэхэд эрсдлээс урьдчилан сэргийлэх даатгалын салбар ихээхэн үүрэг гүйцэтгэх учиртай. Иргэдэд найдвартай, түргэн шуурхай үйлчилгээг хүргэж байх арилжааны банк, банк бус санхүүгийн байгууллага, хадгаламж зээлийн хоршоод бизнесээ өргөжүүлэхэд туслах зорилготой. Энэ бүх санхүү даатгалын салбарт бодлогын ямар дэмжлэг хэрэгтэй байгааг тогтож ярилцацгаая.

Бид дээрх салбар бүрийн хувьд шинэ бүтээгдэхүүн, үйлчилгээний төрөл бий болгох замаар үйл ажиллагаагаа өргөжүүлэх боломжийг бүрдүүлэх, тогтолцоог олон улсын жишиг стандартад нийцэх эрх зүйн орчинг бий болгох, төр засгийн зүгээс бодлогын дэмжлэг үзүүлэх арга замыг тодорхойлох шаардлага байна.

Зах зээлийн эдийн засгийн шилжилтийн эхэн үе буюу 1990-ээд онд манай улсын хүн амын бүтцэд хөдөлмөрийн насны хүн ам цөөн буюу дийлэнх нь өсвөр насныхан байсан. Харин өнөөдөр залуу насны бүтэцээс идэрших бүтэц рүү шилжлээ. Өөрөөр хэлбэл, хөдөлмөрийн насны хүн ам 2005-2008 онд жилд дунджаар 22.8 мянгаар нэмэгдэж байсан бол 2010 онд даруй 159 мянгаар нэмэгдсэн. Энэ нь хүн амын өсөлтөөс түрүүлж, хөдөлмөрийн насны хүн амын эрчимтэй өсөлт сүүлийн 50 гаруй жилд хамгийн өндөр түвшинд хүрээд байна гэсэн үг юм.

Эдийн засаг эрчимтэй өсөхийн хэрээр ажлын байр нэмэгдсээр байгаа боловч ажилгүйдэл, ядуурал өндөр хувьтай байсаар байна. Энэ нь манай улсын нийт хүн амд эзлэх хөдөлмөрийн насны хүн ам хамгийн өндөр түвшиндээ хүрээд байгаатай бас холбоотой юм. Гэвч  бид эдийн засгийн өсөлтдөө тулгуурлан ядуурлыг арилгах, ажлын байраар хангах бодлого зорилтоо хэрэгжүүлнэ. Үүний зэрэгцээ хүнийг хөгжүүлэх, эрүүл байлгах, амьдрах аюулгүй орчинг бий болгоход ч онцгойлон анхаарна.

Улс орны хувьд төдийгүй иргэн болгон хуримтлалтай болох нь нэн чухал болж байгаа юм. Түүнийг бий болгодог даатгал, хуримтлалын тогтолцоог боловсронгуй болгож, хүний хөгжилтэй холбоход, гадаадын тэргүүн туршлага хэрэгтэй. Тухайлбал, Сингапур улсад иргэн болгон өөрийн нийгмийн даатгалын дансанд зайлшгүй хуримтлал үүсгэдэг. Энэхүү хуримтлалд зах зээлийн үнээс доогуургүй хүү авч, хэрэгцээтэй үедээ боловсрол, эрүүл мэнд, орон сууц худалдаж авах санхүүжилтийн эх үүсвэрийг бүрдүүлдэг. Энэ тогтолцооны зарим зарчим, ололттой талуудыг манайд нэвтрүүлэх нь иргэдийн өөрсдийн санхүүгийн сахилга батыг дээшлүүлэх, хуримтлалыг үүсгэж, цаашид уул уурхайн орлоготой холбоход чухал гэж үзэж байна. Хувийн хэвшлийн хөрөнгө оруулалтын сан, тэтгэврийн сангууд, ер нь энэ салбар бүхэлдээ хөгжихөд засаглалыг сайжруулах, ил тод байдал, итгэлийг эрхэмлэн ажиллах хэрэгтэй.

Засаглалын хувьд улс орны хөгжлийн үндсэн нөхцөл нь сайн засаглал мөн. Иймээс чуулганы үеэр засаглалыг үндэсний хэмжээнд сайжруулах, боловсронгүй болгох талаар хэлэлцүүлгийг зохион байгуулах болно. Үүнд засаглалыг сайжруулах, шийдвэр гаргах механизмыг шинжлэх ухаанч, стратегид тулгуурласан, ил тод тунгалаг, авилгаас ангид байлгах нь манай цаашдын хөгжлийн суурь гэж үзэж байна.

Уул уурхайн салбар эрчимтэй хөгжиж экспортын хэмжээ нэмэгдсээр байгаа хэдий ч экспортын бүтээгдэхүүний дийлэнх нь өндөр технологийг шингээсэн бүтээгдэхүүн биш байна. Стратегийн гол бүтээгдэхүүн болох хүнсний зарим бүтээгдэхүүний тодорхой хувийг, газрын тосны дийлэнхийг гадаад улс орноос импортлон улсынхаа хэрэгцээг хангаж буй эрсдэлт байдлаас бид гарахын төлөө ажиллах ёстой. Тиймээс эдийн засгийнхаа аюулгүй байдлыг хангахын тулд нүүрснээс газрын тосны бүтээгдэхүүн гарган авах үйлдвэрийг барьж байгуулахыг нийтээрээ дэмжиж ажил болгоцгооё. Мөн  эрдэс баялгийг байгаль орчинд халгүй, хариуцлагатай уул уурхайн зарчмаар ашиглах, орлогын хувиарлалт удирдлагыг зохистой болгох асуудалд анхаарч, эдийн засгийг олон тулгуурт болгох нь бидний гол зорилт байх болно.

Энэ талаар ч манай Засгийн газар анхааран ажиллаж байна. Байгалийн баялаг, түүхий эдийн нөөцөд суурилан орчин үеийн дэвшилтэт техник, технологийн ололтыг нэвтрүүлсэн дотоодын эрэлт хэрэгцээг хангаж чадах, өрсөлдөх чадвартай бүтээгдэхүүн, үйлдвэрлэл бий болгох, өндөр технологийн аж үйлдвэрийг хөгжүүлэх нь манай тулгамдсан асуудал мөн. Энэ зорилгоор “Өндөр технологийн аж үйлдвэрийг хөгжүүлэх хөтөлбөр”-ийг  Засгийн газар өнгөрсөн онд баталсан.

Эрдэс баялгийн орлогыг хүний хөгжилд зориулах асуудлыг эдийн засаг, нийгмийн салбарын бүхий л хүрээний харилцан уялдаа холбоог нь ойлгож, судалгаа, төлөвлөлт дүн шинжилгээнд тулгуурлан шийдвэрлэх ёстой.  Учир нь одоогоор манай улсын хүн амын бүтцэд залуучууд дийлэнхийг эзэлж байгаа. Харин нэлээд хугацааны дараа ахмадууд дийлэнх хувийг эзлэх магадлал өндөр байгаа учир одооноос тэтгэврийн зөв тогтолцоог бүрдүүлэх шаардлагыг бидэнд бий болгож байна. Энэ мэт урт хугацааны төлөвлөлтийн асуудлыг ч өнөөдрөөс ярьж, суурийг нь зөв тавих учиртай.

Чуулганы эрхэм хүндэт төлөөлөгчид өө,

Та бүхнийг эдийн засгийнхаа чуулга уулзалтад идэвхтэй оролцож, улс орныхоо хөгжлийн төлөө хувь нэмрээ оруулж, үзэл бодлоо илэрхийлж, хөгжлийн хөшүүрэг болсон олон чухал санал, санаачилга гаргана гэдэгт итгэж байна. Эдийн засгийн энэ чуулганаар хэлэлцсэн асуудлууд гарсан санал зөвлөмжийг манай Засгийн газар хэрэгжүүлэхийн төлөө ажиллана. Мөн цаашдын үйл ажиллагаа, бодлого хөтөлбөртөө ч тусган хэрэгжүүлэх талаар чармайлт гарган ажиллах болно. Сайхан монгол орныхоо хөгжлийг эзний ёсоор харж, тодорхойлцгооё. Иргэн бүрийг ирээдүйдээ итгэлтэй амьдардаг болгохын төлөө хичээл зүтгэл гаргаж буй Та бүхнийхээ ажил үйлсэд амжилт хүсье.

Анхаарал тавьсанд баярлалаа.

2012.03.05. Төрийн ордон

Та бүхэндээ хаврын тэргүүн сарын өлзий билэгтэй энэ өдрийн мэндийг хүргэж, улс орныхоо хөгжлийн төлөө үзэл бодол байр сууриа илэрхийлэхээр хуран цугларсанд Засгийн газрын тэргүүний хувьд талархал илэрхийлье. Өнөөдөр хаврын урь орж, ирж яваа цагийн шинж дохио тодорч, эдийн засгийн хөгжилд ханш нээгдэж буй цагт Та бид хуран цугларч, хөгжил дэвшлийн тулгамдсан асуудлыг хэлэлцэхийн зэрэгцээ өнгөрсөн жилийн чуулганаас гарсан зөвлөмж, санал санаачилгын хэрэгжилтийг дүгнэн ярилцах гэж байгаа нь билэгшээлтэй юм.  

~ Монгол Улсын Ерөнхий Сайд С.Батболдын багш нарын баярын 46 дахь өдрийг тэмдэглэх арга хэмжээнд хэлсэн үг ~

Эрхэм хүндэт багш сурган хүмүүжүүлэгчид ээ,

Монголын багш нарын баярын өдрийг тохиолдуулан үе үеийн багш сурган хүмүүжүүлэгчид, эрдэмтэн мэргэд Та бүхэндээ Монгол Улсын Засгийн газрын нэрийн өмнөөс болон хувиасаа чин сэтгэлийн мэндчилгээ дэвшүүлж, ажил үйлс амьдралын сайн сайхан бүхнийг хүсэн ерөөе. Манай ард түмэн эрт дээр үеэсээ эрдэм ухааныг эрхэм баянд тооцож, багшийг шүтэж ирсэн их уламжлалтай билээ. Энэ уламжлалыг нандигнан хадгалж, багш нарынхаа баярыг өргөн дэлгэр тэмдэглэдэг. Багшгүй хүн гэж бараг үгүй. Тиймээс энэ баяр бол эрдмийг эрхэмлэдэг, багшийнхаа ач тусыг санаж, дурсаж явдаг хүн бүрийн баяр юм.

Улсын болоод хүний хөгжил сайн багшаас эхтэй гэдэгтэй маргах хүн байхгүй биз ээ. Тиймээс багшийн суу алдрыг дуурсгаж, эрхэмлэн хүндэлж явахаас гадна тэднийхээ ажиллах, амьдрах орчин нөхцөлд онцгой анхаарал хандуулах ёстой. Манай Засгийн газраас энэ хичээлийн жилд багтааж Багшийн хөгжлийн ордонг ашиглалтад оруулж, Багш нарын мэргэжил дээшлүүлэх байнгын үйл ажиллагаатай, институцыг 18 жилийн дараа дахин сэргээн байгуулж байна. Мөн Засгийн газрын үйл ажиллагааны хөтөлбөрт тусгагдсаны дагуу ерөнхий боловсролын сургуулийн багш бүрийг зөөврийн компьютертэй болгох зорилтыг  бүрэн эрхийн хугацаанд хэрэгжүүлэх болно.

Өнгөрсөн онд Засгийн газрын тэргүүний хувьд багш нартайгаа уулзахдаа нийгмийн асуудалд нь анхаарч, орон сууцжуулах бодлогыг хэрэгжүүлж эхлэхийг үүрэг чиглэл болгосон. Энэ бодлогын хүрээнд өнгөрсөн онд 1680 багш, боловсролын албан хаагчийг орон сууцны зээлийн хөтөлбөрт хамруулж орон сууцтай болгосон. Харин энэ жил Улаанбаатар хотод 5000 багшийн орон сууцны шинэ хорооллыг барих ажлыг эхлүүлнэ. Мөн 100,000 орон сууц хөтөлбөрийн хүрээнд багш нарын бодит орлогыг харгалзан зээлийн орон сууцтай болгох асуудлыг Засгийн газрын хуралдаанаар хэлэлцүүлэхэд бэлэн болгоод байна.

Засгийн газар энэ жилд багш нарын цалинг хоёр удаа нэмэхээр төлөвлөсөн. Эхний ээлжинд гурван талт хэлэлцээрийн хүрээнд хоёрдугаар сарын нэгнээс эхлэн багш нарынхаа цалинг нэмэгдүүлэх төсвийн тодотгол хийхээр УИХ-д хандсан. Уг асуудлыг удахгүй шийдвэрлэнэ гэж бодож байна. Ингэснээр багш нарын цалин 2008 оны түвшингээс хоёр дахин нэмэгдэнэ. Багш нарынхаа нийгмийн асуудлаас гадна ажиллаж амьдрах орчин нөхцөлийг хангах асуудлыг хуулийн хүрээнд бүрдүүлэхэд анхаарч байна. Ийм бодлогын хүрээнд манай Засгийн газар боловсролын тухай багц хуульд нэмэлт өөрчлөлт оруулах асуудлыг санаачлан УИХ-д өргөн бариад байна. Уг хуулийн нэмэлт, өөрчлөлтөд багш нарын хүсэн хүлээж байсан олон асуудлыг тусгасан. Тухайлбал,  

• Боловсролын байгууллагад ажиллагсдыг 5 жилд нэг удаа эрүүл мэндийн урьдчилан сэргийлэх үзлэг, шинжилгээнд үнэ төлбөргүй хамруулах,
• Ерөнхий боловсролын сургууль, цэцэрлэгийн багш, удирдах албан тушаалтны мэргэшлийг улсын төсвийн хөрөнгөөр 5 жил тутам дээшлүүлэх,
• Сум, тосгон, багийн цэцэрлэгийн эрхлэгч, сургуулийн захирал, сургалтын менежер сургуулийн нийгмийн ажилтан, дотуур байрны багш, албан бус боловсролын багш, цэцэрлэгийн арга зүйч, цэцэрлэгийн туслах багш, номын санч, сургуулийн эмч нарыг 5 жил тутам 6 сарын үндсэн цалинтай тэнцэх хэмжээний тэтгэмжид хамруулах,
• Бүх шатны сургууль, цэцэрлэгийн багш болон одоо мөрдөгдөж байгаа Боловсролын тухай хуульд заасан албан тушаалд 25 ба түүнээс дээш жил ажилласан бол тэтгэвэрт гарахад 24 сар, үүнээс сум, тосгон, багийн сургууль, цэцэрлэгт 10 жил ба түүнээс дээш жил ажилласан бол 36 сарын үндсэн цалинтай тэнцэх хэмжээний тэтгэмжийг олгох,
• Ерөнхий боловсролын сургуулийн нийгмийн ажилтанд мэргэжлийн зэрэг, нэмэгдэл хөлс олгодог болох асуудлуудыг тусгаад байна.

Эдгээр заалтууд нь багш нарын амьдралд тодорхой хэмжээгээр тус дэм болно гэж Засгийн газар үзэж байна. Өчигдөр хуралдсан МАН-ын III бага хурлаас “Ард түмний хөгжлийн хөтөлбөр”-ийг хэлэлцэн батлахдаа боловсролын салбарт томоохон зорилтуудыг дэвшүүлсэн. Бага хурлын хэлэлцүүлгийн явцад багш мэргэжлийн нэр хүндийг дээшлүүлэх, багшийн цалинг төрийн албан хаагчдын цалингийн зэрэглэлийн дээд шатанд авчрах саналыг би зөв зүйтэй гэж үзээд хөтөлбөрт тусгахыг үүрэг болгосон.

Өрсөлдөх чадвартай, чанартай, олон улсын түвшинд хүлээн зөвшөөрөгдсөн боловсрол, мэргэжил олгох замаар боловсролын системийг өөрчлөн шинэчлэх нь ядуурлыг бууруулах, эдийн засгийн өсөлтийг хангах, улс эх орны эрчимтэй хөгжил, тусгаар тогтнол, аюулгүй байдлын баталгааг хангах үндэс юм. Тиймээс манай Засгийн газар боловсролын салбарын шинэчлэлийн асуудалд ихээхэн анхаарч төрийн өмчийн их дээд сургуулийн тоог цөөлж, анх удаа дэлхийн жишгийн дагуу хотхон хэлбэрээр хөгжүүлэх бодлогоо тодорхой болголоо. Мөн Ерөнхий боловсролын сургуульд Кембрижийн стандартыг нэвтрүүлэх ажил бодитойгоор хэрэгжиж эхлээд байна.

Уг зорилтыг хэрэгжүүлэхэд, монгол хүнийг дэлхийн хэмжээний боловсролтой болгоход багшийн үүрэг, санаачилга чухал нөлөө үзүүлнэ. Энэ бодлогын хүрээнд багшийн мэдлэг боловсрол, ур чадварыг дээшлүүлэхэд онцгой анхаарч байна. Цаашид боловсролын салбарын шинэчлэлийг эрчимжүүлэх, хүн амаа өрсөлдөх чадвартай, хөгжсөн иргэн болгохын тулд манай Засгийн газар шаардлагатай бүхий л арга хэмжээг авах болно гэдгээ илэрхийлье. Эдгээр зорилтыг хэрэгжүүлэх, улс орноо хөгжүүлэх, хүүхэд залуусаа сурган хүмүүжүүлэх, олон улсад хүлээн зөвшөөрөгдсөн боловсролын тогтолцоог бий болгох эрдмийн гэгээн үйлст тань амжилт хүсье.

Багшийн суу алдар, заяа буян, эрдэм мэдлэг дэлгэрч байх болтугай.

Монгол Улсын ерөнхий сайд С.Батболдын Засгийн газрын зарим гишүүнийг шинээр томилохтой холбогдуулан УИХ-ын нэгдсэн хуралдаанд хэлсэн үг

Их Хурлын дарга аа,
Эрхэм гишүүд ээ,

УИХ-ын чуулганы нэгдсэн хуралдаанаар Монгол Улсын Засгийн газрын зарим гишүүдийг шинээр томиллоо. Ийнхүү Монгол Улсын Засгийн газрыг бүрэн бүрэлдэхүүнээр ажиллах боломжийг олгосон Та бүхэндээ талархал илэрхийлье. Хамтарсан Засгийн газраас Ардчилсан нам гарч, Монгол ардын нам Засгийн газраа дангаараа бүрдүүллээ. Манай нам 2008 оны сонгуульд ялсан ч, өнгөрсөн хорин жилийн улс орны амьдралын үр дүнд бодит дүгнэлт өгч, үсрэнгүй хөгжлийн гараан дээр улс төрийн тогтвортой байдлыг эрхэмлэж, томоохон намуудын нэгэн зорилгын төлөөх хамтын хүчин чармайлт нь улс орны хөгжлийн нөхцөл, шаардлага гэдгийг мэдэрч, Ардчилсан намтай хамтарсан Засгийн газар байгуулсан. 

Энэ бол зөрчлийг биш зөвшилцлийг, хямралыг биш хүлээн зөвшөөрөх чадварыг, хов маргааныг биш хэлэлцээг, бэрхшээл тайлбарыг биш боломж шийдлийг, намын болон сонгуулийн эрх ашгийг биш улс орны эрх ашгийг, амлалтыг биш ажил хэргийг илүүд үзсэн улс төрийн шийдэл байсан. Энэ бол 90 жилийн түүхтэй, туршлагатай, тулхтай, ард түмэн, үндэснийхээ эрх ашгийг урьдал болгож чаддаг, Монгол Ардын намаас л гарах эрсдэлтэй боловч эрэмгий алсыг харсан улс төрийн шийдвэр байсан. Энэ бол 20 жилийн талцал, сөргөлцлийн улс төрийг нийгмийн ойлголцол, хамтын бүтээн байгуулалт, хөгжил дэвшилд хөтөлсөн улс төрийн шинэ сэтгэлгээ хандлага, зөвшилцлийн шинэ соёлыг монголын улс төрд оруулсан санаачилга байсан.

Ийм шийдвэрт хүрэх, түүнийг өөрийн нам, нийгэмд ойлгуулахад амар байгаагүй. Тийм ч учраас “стандарт бус” шийдэл гэсэн өвөрмөц хэллэгээр илэрхийлсэн. Чухамдаа бол Монгол ардын нам нийгмийн эв нэгдэлд суурилсан, улс төрийн нэгдлийн шинэ стандартыг санал болгосон хэрэг билээ. Гурван жил гаруйхны өмнө энэ санаачилгыг талархан хүлээн авч байсан Ардчилсан нам замын дундаас, гэрээнээсээ дангаараа татгалзаж, хамтарч байгуулсан Засгийн газраасаа гарлаа. Үүнийг монголчууд бид “ханилж яваад нөхрөө” гэж зүйрлэдэг.

Засгийн газрыг хамтарч байгуулсан нь зөв байсан гэдэг нь олон үйл явдал, үр дүнгээр батлагдана. Иргэд сонгогчид ч биднийг хамтарсан Засгийн газар байгууллаа гэж шүүмжилсэн нь бараг үгүй. Харин хамтраад хийх юмаа  даацтай хийхгүй байна, удаан хойрго байна, улс орны эрх ашигт бүрэн нийцүүлэхгүй байна гэж л шүүмжилж, шаардаж ирсэн. Энэ бол зүй ёсны шүүмжлэл, шаардлага мөн. Хамтарсан Засгийн газарт хийж хэрэгжүүлсэн, амжилт ололтод хүрсэн олон сайн зүйл бий. Хамтарсан Засгийн газар эдийн засгийн хямрал, байгалийн бэрхшээл, бусад олон сорилтуудыг амжилттай давсан. Их бүтээн байгуулалтын хөтөлбөр, төслүүдийг боловсруулж УИХ-аар батлуулсан.

Эдийн засгийн өсөлтийг бий болгож чадсан. Ард иргэддээ хишиг хувь хүртээх боломжтой болсон. Улс төрийн тогтвортой байдлыг ханган ажилласан нь олон улсын анхаарлыг татаж, итгэлийг олж чадсан. Бүр Ардчилсан орнуудын хамтын нийгэмлэгийг тэргүүлэх хэмжээнд хүргэсэн. Энэ бүхэн хамтарч ажилласны үр дүн, ололт амжилт мөн. Гэвч өнөөдөр ололтоо тоочих цаг биш. Монгол ардын нам “гавъяа нь манайх гай нь хүнийх” гэж ханддаггүй. Аливаа амжилт ахицыг бид “ард түмний минь заяа түшлээ” гэж үздэг. Хамтарсан Засгийн газрын дээвэр дор Монгол ардын нам, Ардчилсан нам хоёр хамтдаа хариуцлага хүлээн ачаа үүрч ирсэн. Харин одоо Монгол ардын нам дангаараа ачаа үүрэх боллоо.

УИХ-ын эрхэм гишүүд ээ,

Манай Засгийн газарт нэгэн бүрэн эрхийн хугацааны нэн багахан хувь оногдож байна. Ажил хийвэл дуустал гэж хэлдэг. Бид эхэлснээ дуусгаж, амласнаа биелүүлж, зорьсондоо хүрэхийн төлөө бүх чадлаа дайчлан ажиллах болно. Бид хийнэ. Бидэнд зориг хүч, туршлага ухаан, хөтөлбөр зорилгын аль аль нь бий. Улс эх орныхоо том эрх ашиг, алсыг харсан бодлогын төлөө эрх мэдлээ хувцаалцаж чаддаггийг харуулсантайгаа адил хариуцлагыг хүлээхээс, ачааны хүндийг үүрэхээс ухрахгүйгээ бас дахин нотолно. Хамтарсан Засгийн газрын мөрийн хөтөлбөрийн зорилтоо хүний, манай гэж ялгахгүйгээр хэрэгжүүлэхийн төлөө дангаараа мөрлөн зүтгэнэ. Ингэхдээ дараах зорилтуудад хүч анхаарлаа төвлөрүүлнэ.

Нэн тэргүүнд иргэдийнхээ амьжиргаа, орлогыг нэмэгдүүлэхийг зорино. Энэ зорилгоор Засгийн газар 2012 оныг “Өрхийн хөгжлийг дэмжих жил” болгон зарлаж “Өрхийн хөгжлийг дэмжих үндэсний хөтөлбөр”-ийг баталсан. Уг хөтөлбөрийн хүрээнд амьжиргааны түвшин доогуур өрхийн орлогыг нэмэгдүүлэх, халамж тусламжийг хэрэгтэй хүнд нь олгох оновчтой бодлогыг хэрэгжүүлнэ. Бид бага орлоготой өрхөө дундаж хэмжээнд хүргэж, дундаж орлоготой өрхийн тоог нэмэгдүүлэхийн төлөө ажиллана. Амьжиргаагаа дээшлүүлэх, амьдралаа өөд нь татахын төлөө санаачилгатайгаар зүтгэж буй өрх, иргэн бүрийн хичээл зүтгэлийг урамшуулах бодлогыг хэрэгжүүлнэ. Иргэд хэдий чинээ хичээнэ, төдий чинээ дэмжлэг авдаг тогтолцоог цогцлоох ёстой. “Эзэн хичээвэл заяа хичээнэ” гэдэг үг цэцэн үг биш үнэн үг болох цаг ирж байна.

Нийгмийн бодлогын хүрээнд манай Засгийн газар энэ онд цалин, тэтгэвэр, тэтгэмжийг 2 удаа нийтдээ 50 гаруй хувиар нэмэхээр төлөвлөсөн. Энэхүү зорилтоо хэрэгжүүлж, цалин, тэтгэвэрийг 2008 оны түвшингээс дунджаар 2 дахин, түүнээс илүү хэмжээгээр өсгөх болно. “Хүний хөгжил сан”-гийн зорилтуудыг үргэлжлүүлэн хэрэгжүүлэхийн зэрэгцээ ахмад настан, хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэдэд 1 сая төгрөгийг бэлэн мөнгөөр олгохоор болсон. Бусад хүмүүст 1 сая төгрөгийг олгох эх үүсвэрийг бүрдүүлж, сонголт бүхий хэлбэрээр олгохын төлөө бодлого үйл ажиллагаагаа төвлөрүүлнэ.

Монгол ардын нам зүүн төвийн бодлогынхоо цөм болох нийгмийн дундаж давхаргыг нэмэгдүүлэхийн тулд хувь хүнд хандсан нийгмийн халамж, үйлчилгээ, тэтгэвэр тэтгэмж, даатгалын цогц бодлогоос гадна өрхийн амьжиргааг дэмжих эх үүсвэр болсон жижиг, дунд үйлдвэрлэл, өрхийн бичил бизнесийг дэмжих талаар дорвитой алхам хийнэ. Жижиг, дунд аж ахуйн нэгжүүдийг татвараас тодорхой хугацаанд чөлөөлөх бодлогыг хэрэгжүүлнэ. Үүнийг бид сонгууль хүлээлгүй хэрэгжүүлэх саналтай байгаа. Үүний зэрэгцээ манай дээрх хөтөлбөрт олон зоримог санал, санаачилга тусгагдсан байгааг анхаарч ажиллана.

Тухайлбал чинээлэг нь өндөр татвар төлдөг, бага дунд орлоготой нь татуу татвар төлдөг тогтолцоог бүрдүүлэх бодлогыг тавина. Татварын ийм тогтолцоо нь шудрага ёсыг үгээр бус үйлдлээр тогтооно гэж итгэж байна. Иргэдийг, жижиг үйлдвэрлэгчдийг барьцаа хөрөнгөгүйн зовлонгоос гаргах, хүүгийн дарамтаас нимгэлэх зээлийн шинэ бодлого баримтлана. Ингэж иргэдэд санхүүгийн эрх чөлөөг бодитой олгох эрх зүйн орчин, хөтөлбөр тэслүүдийг хэрэгжүүлнэ. Сая манай УИХ-ын гишүүд хэлж, ярьж байна. Архи тамхины үйлдвэрлэлийг төрийн зохицуулалттай болгох бодлогыг боловсруулна.    

Зах зээлийн зарчмаас татгалзахгүйгээр зарим суурь бараа бүтээгдэхүүний үнийн асуудалд төрийн зохицуулалтын бодлогыг боловсруулан хэрэгжүүлнэ. Эдийн засгийн өсөлтийг хангах, их бүтээн байгуулалтын хүрээнд “Шинэ төмөр зам”, “Шинэ бүтээн байгуулалт”, дулааны V цахилгаан станц, төвийн бүсийн эрчим хүчний эх үүсвэр, аймгуудын хоорондын хатуу хучилттай авто зам, бүх аймаг сумыг холбох шилэн кабелийн сүлжээ зэрэг томоохон төсөл хөтөлбөрүүдийн ажлыг эрчимжүүлнэ. Эдийн засгийнхаа аюулгүй байдлыг хангахын тулд нүүрснээс шингэн түлш, хийн бүтээгдэхүүн гаргах төсөл санаачилгыг дэмжинэ. Ингэснээр Улаанбаатарыг хийжүүлж, утааны асуудлыг шийдвэрлэх бодлогыг шинээр эрчимжүүлнэ.

Эдгээр зорилгыг биелүүлэхийн тулд чөлөөтэй сэтгэж, нээлттэй ажиллан оновчтой бүхий л арга боломжийг дайчилж, төр хувийн хэвшлийн хамтын ажиллагааг урамшуулах нь зүйтэй хэмээн үзэж байна. Байгалийн баялагт тулгуурласан боловсруулах үйлдвэрийн асуудалд ихээхэн анхаарахын хамт Таван толгойн төслийн бодит бүтээн байгуулалтын ажлыг эрчимжүүлнэ. Ингэснээр эдийн засгийн хурдацтай өсөлтийн эрчийг хадгалах нөхцөл бүрдэх юм. Хурдацтай хөгжлийн үр шимийг хүн арддаа хүртээх нь манай Засгийн газрын эрхэм зорилго байх болно. Уламжлалт мал аж ахуй, газар тариалангийн салбарт хүрсэн ололтоо бататгаж, малчид, тариаланчдийн хөдөлмөрийн үнэлэмжийг нэмэгдүүлэх чиглэлээр ажиллана. Мөн малын гаралтай түүхийн эдийг дотооддоо боловсруулах чадвахийг бэхжүүлэхэд бодлого, чармайлтаа хандуулна.

Энэ бүхний тулд хөрөнгийн зах зээлийн шинэчлэлээ хурдасгаж, мөнгө санхүүгийн нөөц боломжоо зохистой дайчлан ажиллана. Боловсрол, эрүүл мэндийн салбарын шинэчлэлийг эрчимжүүлж, Кембрижийн стандартыг нэвтрүүлэх ажлаа шуурхайлна. Манай ардчилсан нийгмийн бат суурь болсон иргэний нийгмийн асуудалд анхаарч, бүхий л салбарт зөвшилцлийн соёлыг төлөвшүүлнэ. Үүний зэрэгцээ төрөөс иргэний нийгмийн талаар баримтлах бодлогыг батлан хэрэгжүүлнэ. Ингэснээр иргэний нийгмийн байгууллагууд хөгжин төлөвших, өсөн дэвжих орчин нөхцөл бүрдэж, нийгмийн сайн сайхны төлөөх зорилтоо биелүүлэх боломжоор хангах ёстой.

Эдийн засаг, нийгмийн эдгээр зорилтуудыг баттай хэрэгжүүлэхийн тулд  сайн засаглал хэрэгтэй. Иймд төрийн албыг мэргэжлийн, тогтвортой, цомхон үр өгөөжтэй, хариуцлагатай болгох замаар иргэнд үйлчилдэг, хүний төлөө ажилладаг тогтолцоог бүрдүүлэх нөхцлийг хангаж ажиллана. Төрийн албан хаагчдаас ард иргэдэд алагчлалгүй, зандрал ихэрхэлгүй хандах төрийн хүний төлөв төвшин чанар, ёс зүй гэдгийг мөрдлөг болгож ажиллахыг шаардана. Хариуцлагагүй, хэнэггүй, тоомжиргүй, чадваргүй хэнбугай ч төрийн албанд орон зайгүй болох ёстой. Авлига, хээл хахууль хүндрэл чирэгдэлтэй хатуу тэмцэж, хариуцлага тооцож, нийгмийн шудрага ёсны хүсэмжлэлийг түшиглэн ажиллана.  

Сайн засаглалын нэг үндсэн шинж бол нээлттэй засаглал мөн. Нээлттэй засаглалын нэг гол шалгуур нь санхүүгийн бүх үйл ажиллагаа ил тод байхыг хэлнэ. Тиймээс төрийн болон орон нутгийн өмчийн хөрөнгөөр бараа, ажил, үйлчилгээг худалдан авах ажиллагаа, Засгийн газрын болон орон нутгийн төсвийн зарцуулалтыг интернэтэд ил тод тавьж, ард түмний өмнө нээлттэй болгоно. Мөн хүнд суртал, зөвшөөрөл лицензийн тогтолцоог эрс хөнгөвчилж, бүртгэлийн тогтолцоог бэхжүүлэх бодлогыг хэрэгжүүлнэ. Орчин үеийн мэдээллийн технологийн хөгжлийг хангаж, ард иргэдийн санал бодол, дуу хоолойг шууд сонсдог шугам, сувгийг бий болгоно.

УИХ-ын эрхэм гишүүд ээ,

Монгол хүн бүрт, өрх болгонд нийгмийн зорилтод бүлгүүдэд, жижиг, дунд үйлдвэрлэл, бичил бизнест хандсан Засгийн газрын бодлого, шийдвэр хаана очоод гацаж байна, хэн завхруулж байна, хэн завшиж байна гэдэг талаар иргэдтэйгээ хамтарч ажиллах болно. Улс орны эрх ашиг бүхий томоохон асуудлуудын талаарх сөрөг хүчин, хэвлэл мэдээлийнхэн болон нийгмийн шүүмжлэлийг хүндэтгэн сонсч, авах гээхийн ухаанаар хандана.

Эцэст нь нэг зүйлийг онцлон тэмдэглэхэд өнгөрсөн хугацаанд дэлхийн эдийн засгийн хямралыг харьцангүй хохирол багатайгаар даван туулсан бол дахин хямрал нүүрлэн ирж болзошгүйг олон орны төрийн тэргүүн, дэлхийд нэртэй эдийн засагчид онцлоод байна. Хүнд хэцүү иймэрхүү бүхий л сорилтуудыг ухаалгаар угтан тосч, шийдвэрлэхийн төлөө бид ажиллах болно. Манай Засгийн газрын бодлого шийдвэрийг шүүн хэлэлцэж, зөвийг нь тэтгэж, бурууг нь буцааж, зөвлөж дэмжиж ажи  ллахыг Монгол Улсын Ерөнхийлөгч, Улсын Их Хурлаас хүсч байна. Бэрхшээл сорилтыг хамтдаа давж, хөгжил дэвшлийн төлөө хамтдаа урагшлахыг ард иргэддээ уриалж байна.

МОНГОЛ УЛСЫН ҮНДСЭН ХУУЛЬ БАТЛАГДСАНЫ 20 ЖИЛИЙН ОЙН АРГА ХЭМЖЭЭНД МОНГОЛ УЛСЫН ЕРӨНХИЙ САЙД, МАН-ЫН ДАРГА С.БАТБОЛДЫН ХЭЛСЭН ҮГ

Эрхэм хүндэт депутатууд аа,

Хатагтай, ноёд оо  

Монгол Улсын шинэ Үндсэн Үндсэн хууль батлагдан мөрдөгдөж эхэлсний 20 жилийн ойн баярын мэндийг хүргэж, эрүүл энх, урт удаан наслахыг Та бүхэндээ хүсэн ерөөе. Түүхэн бөгөөд нэн хариуцлагатай үүргийг ард түмнээ төлөөлөн гүйцэтгэж, өнөөгийн улс орны хөгжлийн үндсийг бүрдүүлж, улс төр, эдийн засгийнтусгаар тогтнолыг жинхэнэ утгаар нь тавьж, хүний эрх, эрх чөлөөг дархлаажуулан баталгаажуулахад өөрсдийн дуу хоолой, ухааны хүчийг шавхан ажилласан АИХ-ын депутатууддаа Засгийн газрынхаа болон МАН-ын нэрийн өмнөөс гүн талархал илэрхийлж, мэхийн хүндэтгэж байгааг минь хүлээн авна уу.

Та бүхэнтэй нэг дор ийнхүү уулзах завшаан тохиосонд хувьдаа ихэд олзуурхаж байлаа. Уулзана хэмээн төлөвлөсний дараа одоогоос 20 жилийн өмнөх зарим түүхэн дурсамж, номыг зориуд эргүүлэн харлаа. Зарим мэдээ, түүхийг бас зориуд энд хэлмээр санагдлаа миний бие. Тухайлбал,
Тухайн үеийн АИХ-ын дарга Ж.Уртнасан гуай: “Их цааз, Үндсэн хууль, Их засаг, Их хууль, Эх хууль гэх мэтээр Үндсэн хуулиа хэрхэн нэрлэх, улсаа Бүгд Найрамдах Монгол ард Улс, Бүгд Найрамдах Монгол Улс, Монгол Улс гэж нэрлэх асуудлаар 9 хоног элээж, зарим нь бид ерөөсөө хууль баталж чадахгүй нь ээ, хурлаа тараая гэж уриалж байхад ихэнх нь уужуу хүлээцтэй хандаж, харилцан зөвшилцөж, бид заавал Үндсэн хуулиа батлах ёстой гэсэн нэгэн үзүүрт сэтгэлд нэгдэн зүгширч байсан” тухай дурссан байдаг. Тэр үед буюу 1992 оны 1 дүгээр сарын 15-ны өдөр Үндсэн хуулийн эхийг нотлох ажиллагаан дээр ийм нэгэн үг хэлэгдэж байжээ.

“… Эцэг өвгөдийн уужуу тайван сэтгэл, ухаалаг тэвчээр, амьдралын их туршлага Та биднийг нэгэн үзүүрт зорилгод нэгтгэж байсны ач буянаар биеийн алжаал, оюуны ядралыг умартан байж их үйлсийг бүтээлээ. Та бид оносон аваас үр ач нар маань баярлан бахархаж, алдсан аваас залруулах эрх тэдэнд маань үлдэх билээ.”

Тийм ээ!

Үндсэн хууль батлагдсанаас хойш даруй 20 он өнгөрчээ. Та бүхэн ард түмнийхээ итгэлийг даан хүлээсэн үүргээ нэн хариуцлагатайгаар биелүүлсэн шүү! гэдгийг энэхүү индэрээс итгэл төгс хэлмээр байна. Та бүхнээр хойч үе баярлан бахархаж байна. Шинэ Үндсэн хууль маань нийгмийн амьдралд утгажаад багагүй хугацаа өнгөрлөө. Гэхдээ энэ хугацаанд нийгмийн ухамсрын түвшинд, улс орны улс төр, эдийн засгийн амьдралд, өрх гэрийн түвшинд, хувь хүн нэг бүрийн дотор урьд нь байгаагүй, байсан бол биежээгүй байсан олон өөрчлөлтийг бодит хэрэг болгож чаджээ. Тэр бүх өөрчлөлт дэвшилийг би өнөөдөр энд яривал хэдэн цаг биш, хэдэн өдөр ч ярьж чадахаар байна.

Захаас нь дурьдахад л хувьдаа газар, орон сууцтай болсон байна. Хүссэн үедээ гадаад руу чөлөөтэй явах боломжтой болсон байна. Наймаа хийхийг гэмт хэрэгт тооцдог байсан бол энэ нь ариун цагаан хөдөлмөр болж. Ажилсаг хөдөлмөрч бол хэнээс ч дутахгүйгээр сайхан амьдрах үндэс нэгэнт бүрджээ. Төр засгаа хэлтэй амтай ч гэсэн өөрсдийн үзэл бодлоо чөлөөтэй илэрхийлж ардчилсан зарчмаар сонгодог, бас хариуцлага тооцдог болсон байна. Зөвхөн дарга нар л машин унадаг байсан бол өнөөдөр 5-6 өрх тутмын нэг нь хувьдаа машинтай болжээ. Товчхондоо шинэ Үндсэн хууль бидэнд олон эрхийг бас боломжуудыг нээж өгч чаджээ. Энэ боломжийг Та бүхэн нээж өгөхийн тулд их ч хөдөлмөр зарцуулжээ. АИХ-ын хуралдааны тоймыг харж байхад:

• Та бүхэн 76 өдөр хуралдаж 8 өдөр амрахдаа дунджаар 80 хувийн ирцтэй хуралдаж байж
• Үндсэн хуулийг батлахад 383 депутат давхардсан тоогоор 5147 удаа үг хэлж санал гаргасан бөгөөд ердөө 41 депутат үг хэлээгүй байна
• Нийтдээ 2250 удаа санал хураалт хийсэн бөгөөд 32000/гучин хоёр мянга/ хуудас материалыг архивт өгсөн
• АИХ-ын чуулганы зардал 9,2 сая төгрөг болсон байна.

Та бүхэн үнэхээр “ажилчин зөгий” шиг ажиллаж байжээ. Үүнийг Монголын ард түмэн, хойч үе үргэлж дурсан, бахархах болно гэдгийг баярын энэ өдрүүдэд зориуд хэлэхийг хүсэж байна. Энэ өдрүүдэд Үндсэн хуулийн үзэл санааг жинхэнэ бодит хэрэг болгох, түүний амин сүнсийг хадгалж хэвшүүлэх асуудлыг ч бид анхаарлынхаа гадна бас орхиж таарахгүй ээ. Үндсэн хууль, түүний үзэл баримтлал Монгол хүн бүрийн, өрх бүрийн амьдралд хэвшил болж мөрдөгдөх, хэн нэгний дур зоргын хүслээс хамаарахгүйгээр нийгмийнхээ суурь болж, нийгмийн амьдралын хариуцлагын механизмын идэвхтэй үндэс байхын тухайд төр засаг ч, жирийн иргэн хэн бугайн ч, тэр дундаа Үндсэн хуулийг батлалцсан Та бүхний дуу хоолой, хичээл зүтгэл одоо ч үнэ цэнээ алдаагүй байна.

Шинэ Үндсэн хууль нь хувь хүн өөрөө өөрийгөө хөгжүүлж, өөрийнхөө хувийн асуудлыг өөрийн удр хүслээр чөлөөтэй сонгож, амьдралаа өөрөө зохион бие даан авч явах боломжийг олгосон. 20 жилийн дараа ч энэ үнэт зүйл хэвээр байна. Гэсэн хэдий ч үүнийг нийгмийн шударга ёсны үнэлэмжээр хэмжиж, хувь хүний эдийн засгийн бие даасан байдлын хэмжүүрээр үнэлж дүгнэх цаг болжээ. Миний бие сүүлийн үед “чинээлэг дундаж давхарга” гэдэг зүйлийг нэлээд ярьж, төр засгийн бодлогын үзүүр чухамхүү үүнд чиглэх ёстойг Засгийн газрын тэргүүний хувьд гол бодлогоо болгож байна.

Нийгэмд шударга ёс алдагдаж байгаа тухай, нийгмийн баян хоосны давхаргад тус тусад нь үйлчлэх ч юм шиг шударга ёс, тэгш эрхийн үзэл санаа хэвшил болж байгааг олон түмэн ярьж, бас шүүмжилж байна. Баялгийн хувиарлалт шударга биш болж, цөөхөн хэд нь илүү их хүртсэн, нийгмийн олонх нь жингийн туухайнаас бага хүртсэн нийгэм рүү явж байгаа юм биш үү гэсэн айдас, болгоомжлол ч их байна. Чухамхүү үүнийг анхаарч засахгүйгээр Үндсэн хууль маань манай нийгмийн үнэт зүйл болж чадахгүй ээ.

Үндсэн хуулийн шударга ёсны зарчим бүх хүнд адил хүрч үйлчлээсэй гэж би хүсэж байна. Үүний тулд иргэдийнхээ эрх зүйн ухамсрыг дээшлүүлэх, гэр бүлийн суурь хүмүүжил, боловсролд анхаарах, Монголынхоо уламжлалт соёл, заншлыг үнэт өвийг хадгалан хөгжүүлэх, хүн бүр ажил орлоготой, байгалийн баялгаас жигд хувь хишиг хүртэх боломжийг бүрдүүлсэн нээлттэй олон хэвшил бүхий эдийн засгийн бат суурьтай, хэнээс ч хамааралгүйгээр өөрийгөө аваад явчих үйлдвэр, аж ахуйтай эх орныг бий болгохыг өнөөгийн нийгэм, хойч үе маань биднээс хүсэмжилж байна.

Саяхан манай нам улс орноо 2031 он хүртэл хөгжүүлэх“Хөгжлийн хөтөлбөр”-ийг боловсруулж дууссанаа ард иргэддээ зарлаж, тэднийхээ санал бодлыг авч боловсронгуй болгох ажлыг энэ өдрүүдэд өрнүүлж байна. Үндсэн хуулийн үзэл санаа тогтвортой мөрдөгдөх учиртай ч гэсэн түүнийг хөгжлийн шинэ шинэ бодлого, зөв төлөвлөлттэй үйл ажиллагаагаар дэмжихгүйгээр хий хоосон зүйл болж хувирна. Тийм ч учраас манай нам улс төрийн хамгийн тулхтай, боловсон хүчний нөөцтэй улс төрийн хүчний хувьд хөгжлийн гарцуудыг эрэлхийлэн манлайлж, улс орноо хөгжлийн шинэ шатанд түүчээлэн гаргах итгэл төгс байгааг Та бүхэнд дуулгая. Манай намаас дэвшүүлсэн Хөгжлийн хөтөлбөр амжилттай хэрэгжсэнээр манай улсын ДНБ 2030 онд тухайн оны нэрлэсэн үнээр 237.8 тэрбум ам.доллар болох бөгөөд эдийн засгийн өсөлтийн хурдаар дэлхийд тэргүүлэх юм. Мөн Монгол Улсын нэг хүнд ногдох ДНБ-ний хэмжээ 2031 онд 60 000 ам.доллар болж, хөгжингүй орон болно.

Ингэхийн тулд бид улс орноо үзэл суртлын маргааны талбар болгох бус, Та бүхний Үндсэн хуулийг батлалцаж байх яг тэр үед баримталж байсан зарчмуудыг иш үндсээ болгож ажиллах учиртай. Өөрөөр хэлбэл, эвлэбэл бүтнэ гэдэг сургаалыг баримталсан цагт улс орны маань, үр хүүхдүүдийн маань ирээдүй гэрэтлтэй гэгээтэй байх цаг ойрхон байна аа гэсэн билэгтэй ерөөлөөр үгээ өндөрлөе гэж бодож байна аа.
Сайн үйлс дэлгэрэх болтугай. Сайхан санаа бүхэн биежих болтугай.

Анхаарал тавьсанд баярлалаа.

Эрх чөлөөт, тусгаар тогтносон Монгол Улсын ард иргэд ээ,

Монгол Улсын Ерөнхийлөгч өө,

УИХ-ын дарга, эрхэм гишүүд ээ,

Хүндэт зочид төлөөлөгчид өө,

Монголын үндэсний эрх чөлөөний хувьсгалын100 жилийн түүхт их ойн хүндэтгэлийн чуулганд оролцож байгаа Та бүхэндээ, нийт ард иргэддээ Засгийн газрын нэрийн өмнөөс болон хувиасаа баяр хүргэж, сайн сайхан бүхнийг хүсэн мэндчилье. Засгийн газрын тогтоолоор байгуулагдсан их ойд бэлтгэх, тэмдэглэн өнгөрүүлэх ажлыг зохион байгуулах хорооноос тавьсан санал, хүсэлтийн дагуу хүндэтгэлийн чуулган зохион байгуулж, энэхүү түүхт өдрийг бүх нийтээр тэмдэглэх баярын өдөр болгох шийдвэр гаргасан Монгол Улсын Их Хуралд талархал илэрхийлье.

Хоёр зууныг дамнасан Манж Чин улсын ноёрхол нь Монголын үндэсний эрх чөлөөний хувьсгал гарах, алдагдсан эрх чөлөө, эзлэгдсэн газар нутгийнхаа төлөө бидний өвөг дээдэс эрслэн босох нөхцлийг бүрдүүлсэн юм. МонголчуудXX зууны эхэнд үндэснийхэээрх чөлөөнийтөлөөххувьсгалт тэмцлийг өрнүүлж,Манжийнноёрхлыг эцэс болгон,бүрэн эрхт улсаа сэргээн байгуулсаннь төрт ёсны олон зууны баялаг уламжлалбүхиймонголын ард түмний түүхийн онцгойтэмдэглэлт үйл явдал мөн. Тиймээс бид энэ түүхт үйл явдлыгбахархан дурсч, бахдан тэмдэглэж, үеийн үед санан дурсаж явах нь зүйн хэрэг ээ.

100 жилийн тэртээх энэ өдөр Монгол Улс тусгаар тогтнолоо тунхагланзарлаж, VIII Богд Жибзундамба хутагтыг эзэн хаанд өргөмжлөн эрдэнийн сууринднь ёслол төгөлдөр залж, төрийнтамга, далбаазэрэг төрт ёсны цогц бэлгэдлийг бүтээн соёрхжээ. Улмаар Богд хааны зарлигаар Дотоод, Гадаад,Цэргийн,Сангийн,Шүүх гэсэн анхнытаван яамыгэмхлэн байгуулсан юм. Богд хаант Монгол Улс тусгаар тогтнол, бүрэн эрхт байдлаа бататгах, дэлхийн улс гүрнүүдээр хүлээн зөвшөөрүүлэх талаар тууштай тэмцсэн боловч 1915 оны Хиагтын гэрээгээр их гүрнүүдийн хүчинд автаж, Автономит Улс болж хувирсан билээ.

Улмаар 1919 онд харийн эзэрхэг цэрэг Монголд нэвтрэн орж, Автономит засгийг унагаснаар манай улс бусдын эрхшээлд дахин орсон юм. Гэвч энэ нь Монголын ард түмний зориг, эрмэлзлийг мохоож чадаагүй бөгөөд харин ч эрх чөлөө, тусгаар тогтнолын төлөөх тэмцэлд тэднийг шуудран босгосон юм. 1911 оны Үндэсний эрх чөлөөний хувьсгалын буухиаг 1921 оны Ардын хувьсгал залгамжлан өртөөлж, түүний үр дүнд эргүүлж алдсан эрх чөлөө, эзлэгдсэн газар нутаг, тусгаар тогтнолоо манай ард түмэн дахин олж авсан билээ. Ийнхүү 1921 оны Ардын хувьсгал нь 1911 оны үндэсний эрх чөлөөний хувьсгалын үргэлжлэл, түүний төгсгөл болсон юм. Үндэсний эрх чөлөө, Ардын хувьсгалыг санаачлан хэрэгжүүлэгч нь Чингис хааны алтан ургийн ноёд, язгууртнууд, шашин, соёлын нөлөө бүхий зүтгэлтэн, эх оронч эрэлхэг хөвгүүд төдийгүй Монголын улс төрийн анхны байгууллага-Монгол Ардын Намын уриа тунхаг, удирдлага дор нэгдсэн олон мянган ард иргэд байсан гэдгийг онцлон тэмдэглэхийг хүсч байна.

Эрхэм гишүүд ээ,

Хүндэт зочид оо,

Өнгөрсөн 100 жилийн хугацаанд манай улс эдийн засаг, нийгэм, соёлын бүхий л салбарыг шинээр сэргээн хөгжүүлж, бүтээн байгуулалтыг өрнүүлж ирлээ. Үүний үр дүнд хоцрогдсон буурай орноос орчин үеийн аж үйлдвэр, хөдөө аж ахуй, дэд бүтэц хөгжсөн орон болж хөгжлөө. Нэгэн зуунд манай улсын хүн ам 5 дахин өсч, монгол хүн эрүүл мэнд, эрдэм боловсрол, оюун сэтгэлгээний хувьд хөгжин дэвжиж, шинжлэх ухаан, урлаг, соёлын аль ч салбарт амжилт бүтээл гаргаж, олон улсын хэмжээнд алдар нэр, авьяас чадвараа дуурсгах боллоо.

Монгол Улс 1961 онд НҮБ-д элсэж, түүний бүрэн эрхт гишүүн болсон нь манай улсын тусгаар тогтнол, бүрэн эрхт байдлыг дэлхийн улс орнууд хүлээн зөвшөөрсөн хэрэг юм. 1990 оны цагаан морин жилийн ардчилсан хувьсгалын үр дүнд ардчилал, зах зээлийн эдийн засагт тууштай шилжиж, нээлттэй, бие даасан гадаад бодлого бүхий улс болж шинэчлэгдэн өөрчлөгдлөө. Эдүгээ өмчийн олон хэлбэр бүхий эдийн засагтай, иргэддээ эх орны хишиг, хувь хүртээхүйц “Хүний хөгжлийн сан”-тай, эрүүл мэнд, боловсрол соёлын иж бүрэн тогтолцоотой, нийгмийн халамж, хамгаалал, даатгал, үйлчилгээний нэгдсэн сүлжээтэй, төлөвшиж буй иргэний ардчилалтай, төгөлдөржиж буй эрх зүйт төртэй улс болж хөгжиж байна.

Ялангуяа сүүлийн үед манай улсын эдийн засгийн чадавхи эрс өсч, хөгжлийн шинэ, хурдтай үед тулж ирээд байна. Түүхэн энэ боломжийг бүрэн дүүрэн ашиглаж, зөв бодлогыг тууштай хэрэгжүүлж чадвал их жанжин Д.Сүхбаатарын хэлснээр монгол түмэн цэнгэлийн манлайд хүрч болох шинэ зууны сайхан ирээдүй харагдаж байна. Байгалийн баялгийг үе шаттайгаар эдийн засгийн эргэлтэд оруулах бодлогын үр дүнд энэ оны гүйцэтгэлээр манай улсын эдийн засгийн өсөлт 20 хувьд хүрэхээр байна. Өөрөөр хэлбэл, Монгол Улс маань анх удаа дэлхийн хамгийн өндөр эдийн засгийн өсөлттэй орон боллоо. Монгол хүн олимпоос алтан медаль саяхан хүртэж байсан бол өнөөдөр эдийн засгийн өсөлтөөрөө хөгжлийн Олимп өөд цойлж эхэллээ.

Эдийн засгийн энэ өсөлтийг хүний хөгжилд чиглүүлэх нь бидний гол зорилт болох учиртай. Арав гаруйхан жилийн өмнө нэг хүнд ногдох Дотоодын нийт бүтээгдэхүүн 300 ам.доллар хүрэхтэй үгүйтэй байсан бол өнөөдөр 3000 орчим ам.долларт хүрлээ. Уг нь энэ бол үсрэлт. Гэхдээ бид одоо л үсрэнгүй хөгжлийн ирмэгт ирлээ гэж ярьж байгаа. Энэ нь ч үнэн. Эдийн засгийн өсөлтийн өнөө жилийн энэ үзүүлэлтийг тогтвортой барьж чадвал ирэх оны эцэс гэхэд Засгийн газрын хөтөлбөрт дэвшүүлсэн нэг хүнд ногдох Дотоодын нийт бүтээгдэхүүний хэмжээг 5000 орчим ам.долларт хүргэх бололцоо бүрдэхээр байна. Харин 2016 он гэхэд энэ үзүүлэлтийг 10000 гаруй ам. доллар болгох, 20 жилийн дараа өнөөгийн өндөр хөгжилтэй орнуудын түвшинд хүргэх боломжийг бүрдүүлэхийн төлөө бид ажиллах болно.

Уул уурхайн олон шинэ үйлдвэр ашиглалтад орж, эрдэс баялгийн салбар эх орны маань хөгжлийг түргэтгэх хөшүүрэг болж байна. Уул уурхайн салбарын өсөлт, хөрөнгө оруулалтыг хүний хөгжил, бүтээн байгуулалтын үйлсэд зарцуулахад Засгийн газар онцгойлон анхаарч ирлээ. Хүн амыг орон сууцаар хангах, дэд бүтцийн асуудлыг шийдвэрлэх зорилгоор “Шинэ бүтээн байгуулалт хөтөлбөр”-ийн хүрээнд “100000 орон сууц” хөтөлбөрийг хэрэгжүүлж эхэллээ. Мөн төмөр замын сүлжээг өргөтгөн шинэчлэж, уул уурхайн ордуудыг зах зээлтэй холбох ажлын бэлтгэлийг хангалаа. Ингэснээр уул уурхайн салбарын хөрөнгө оруулалтад тулгуурлан  дэд бүтцийн салбар эрчимтэйгээр хөгжих боломж нээгдлээ.

Манай Засгийн газар эдийн засгийн хөгжлийг түргэтгэхийн тулд хөрөнгийн зах зээлд ихээхэн анхаарч байна. Энэ зорилгоор хөрөнгийн зах зээлийг олон улсын жишиг стандартад нийцүүлэн, компани, аж ахуйн нэгжүүдийн ил тод, нээлттэй байдлыг бий болгосон сайн засаглалыг бэхжүүлж, баялгийн хуваарилалтад иргэдийн оролцоог жигд хангах нөхцлийг бүрдүүлж байна. Энэ нь нийгмийн чинээлэг дундаж давхаргыг бий болгох бодлогын нэг хэсэг болон хэрэгжинэ. Үүний зэрэгцээ нийгэмд шударга ёс, хариуцлагын тогтолцоог бэхжүүлэх талаар ч тодорхой бодлого явуулж байна. Энэ бол манай нийгмийн хөгжлийн амжилтын эх сурвалж байх болно.

Хүн амын хүнсний хэрэгцээг дотоодын үйлдвэрлэлээр хангах, хөдөө аж ахуйн салбарыг эрчимжүүлэх бодлого амжилттай хэрэгжиж байна. Өнгөрсөн хугацаанд “Атрын аян”-ыг өрнүүлсний үр дүнд буудай, төмсний дотоодын хэрэгцээг 100 хувь үндэсний үйлдвэрлэлээр хангах боллоо. Мал аж ахуйн салбарыг эрчимжүүлэх зорилгоор “Монгол мал” хөтөлбөр, “Таван эрдэнэ” арга хэмжээг хэрэгжүүлж эхэллээ. Ажил, хөдөлмөр бол амьдралыг тэтгэгч үндэс билээ. Өнгөрч буй оныг Засгийн газар “Хөдөлмөр эрхлэлтийг дэмжих жил” болгон зарлаж, 60.000 шинэ ажлын байр бий болгох зорилтыг дэвшүүлсэн. Энэ зорилтоо давуулан биелүүлж, 72.000 гаруй шинэ ажлын байр бий болгосон нь ажилгүйдлийг бууруулж, ард иргэдийнхээ амьдралыг тэтгэх бодлогын тодорхой үр дүн юм.

Засгийн газар боловсролын салбарыг дэлхийн жишигт хүргэхийн тулд ерөнхий боловсролын сургуулиудад Кембрижийн стандартыг нэвтрүүлэх ажлыг эхлүүлж, их дээд сургуулиудыг нэгтгэн орчин үеийн хотхон хэлбэрээр хөгжүүлэхээр төлөвлөж байна. Хүний хөгжлийн талаархи манай Засгийн газрын бодлогын нэг хэсэг нь иргэдийн дундаж наслалтыг уртасгах, тэдний эрүүл мэндийг найдвартай хамгаалах асуудал юм. Тиймээс манай Засгийн газар нийт иргэдээ эрүүл мэндийн даатгалд хамруулах боломжийг бүрдүүллээ. Нийгмийн халамж, хамгааллын бодлого, тогтолцоо ийнхүү улам боловсронгуй болж, баялгийн шударга хуваарилалтад ахиц дэвшил гарч байна.

Монгол Улс өнгөрсөн 100 жилд тусгаар тогтнол, бүрэн эрхт байдлаа бататган бэхжүүлж, эдийн засаг, нийгмийн хөгжлийг хангахад манай улсын гадаад харилцаа чухал үүрэг гүйцэтгэж ирсэн. Эдүгээ Монгол Улс дэлхийн 160-аад улстай дипломат харилцаагаа хөгжүүлж, олон улсын 60 гаруй байгууллагын гишүүн болоод байна. Мөн Монгол Улс дэлхийн энх тайван, аюулгүй байдлыг хангахад бодит хувь нэмрээ оруулж байна. Тухайлбал, монгол цэрэг 3 тивийн 10 гаруй улсад энхийг сахиулах үүргийг нэр төртэй гүйцэтгэж ирлээ. Монгол цэргийн ур чадвар, авхаалж самбаа, эр зоригийг олон улс талархан үнэлдэг боллоо. Монгол Улс 2011-2013 онд Ардчилсан орнуудын хамтын нийгэмлэгийг тэргүүлэх болсон нь манай улсын ардчилал, шинэчлэлийг дэлхийн хамтын нийгэмлэг өндрөөр үнэлж буйн илэрхийлэл юм. Бидний амжилт ололтод хүрсэн зам шулуун дардан байгаагүй. Аз жаргалтай, эрх чөлөөтэй энэ амьдрал асар их үнээр олдсон гэдгийг өнөө ба хожим үеийнхэн хэзээ ч мартах учиргүй ээ. Өнгөрсөн зууны манай түүхийн хар сүүдэр, гашуун үнэнийг ч бас мартаж болохгүй ээ.

Эрхэм гишүүд ээ,

Хүндэт зочид оо,

100 жилийн тэртээ таван яамтай байгуулагдсан Засгийн газрын буухиаг үргэлжлүүлж буй манай хамтарсан Засгийн газар 11 яамтай, ерөнхий чиг үүргийн нэг газартайгаар үйл ажиллагаагаа явуулж байна. Монгол Улсынхаа хөгжил, түүхийн хоёр зууныг залгуулж буй манай Засгийн газар бүрэн эрхийнхээ хугацаанд үйл ажиллагаагаа их бүтээн байгуулалтын зорилгод чиглүүлснээр хийсэн ажил ихтэй, хийх зүйл бүр ч ихтэй боллоо. Зарим үр дүн гарч, улс орны маань нийгэм-эдийн засгийн үзүүлэлтүүд өслөө.

Цаашдаа бид амжилт ололтоо ахиулахын тулд бодлого үйл ажиллагаагаа зөв тооцоотой, системтэй, сайн төлөвлөлттэйгээр явуулах болно. Ийм зорилгоор ирэх 20 жилийн бодлогыг бид боловсруулж байна. Энэхүү алсыг харсан “Хөгжлийн хөтөлбөр”-өө ард иргэд, эрдэмтэн мэргэдийн санал бодлоор тэтгэн хэрэгжүүлэх болно. “Хөгжлийн хөтөлбөр”-ийн маань үндэс нь бүх иргэдийн оролцоог хангасан их бүтээн байгуулалтын үйл хэрэг байх болно. Ингэснээрээ бид ирэх 100 жилийн хөгжлийн үндэс суурийг тавьж байна.

Үүний тулд юун түрүүнд бид сайн засаглалыг төлөвшүүлэхэд онцгой анхаарах ёстой. Энэхүү засаглалын бодлого нь төрийн болон компанийн гэсэн үндсэн хоёр чиглэлээр хэрэгжих учиртай. Төрийн засаглал нь хариуцлага, шудрага ёсны зарчимд суурилсан байвал зохино. Харин компанийн засаглал нь нэг талаас хөрөнгийн зах зээлийн хөгжилд, нөгөө талаас аж ахуйн байгууллагуудын удирдлага менежментийн ил тод, нээлттэй байдал болон тэдгээрийн үр ашигтай, нийгмийн хариуцлагатай үйл ажиллагаанд тулгуурлах учиртай. Төрийн болон компанийн засаглалаас иргэдийн, цаашлаад улс орны хөгжил шалтгаалах учир бид эл зорилтыг бодлогын төвдөө байлгах болно.

Мөн иргэн бүр амьдралдаа, хувь заяандаа эзэн болдог, гэр бүлийн үнэт зүйлийг эрхэмлэдэг болох ёс зүй, ухамсрыг дээдлэх асуудлыг ч анхаарлын гадна үлдээхгүй. Эрчим хүчний аюулгүй байдал бидний бодлого, зорилтын төвд байх болно. Манай улс түлшний аюулгүй байдлаа хамгаалж, нефтийн хараат байдлаас гарах учиртай. Түүнчлэн эрчим хүчнийхээ эх үүсвэрүүдийг төрөлжүүлэх хэрэгтэй. Энэ хүрээнд нийслэл хотыг хийжүүлсэн түлшээр хангах бодлогыг хэрэгжүүлэх нь чухал байна. Ингэвээс эрчим хүчний аюулгүй байдал ч бэхжиж, утааны асуудал ч шийдэгдэх боломжтой болох юм.

Монголын үндэсний эрх чөлөөний хувьсгалын 100 жилийн ойг хүндэтгэн тэмдэглэж буй түүхэн энэ үед тусгаар тогтносон, бүрэн эрхт бүгд найрамдах улсынхаа гүйцэтгэх эрх мэдлийг хэрэгжүүлж байгаа манай Засгийн газар өмнө тавьсан зорилтуудаа биелүүлж, өнгөрсөн түүхээсээ сургамж авч, өнөөгийн даяаршлын сорилт, бэрхшээлүүдийг амжилттай даван туулах итгэл төгс байгааг энэ хүндэт индрээс илэрхийлэхэд таатай байна.

УИХ-ын эрхэм гишүүд ээ,

Хүндэт зочид оо,

МонголУлсынтусгаартогтнолыгдаяаролноодахин сэргээн тунхагласантүүхэнүйлявдлын100 жилийнойгтэмдэглэх тухай Монгол Улсын Ерөнхийлөгчийн зарлиг 2008 онд гарсан билээ. Энэ зарлигийг хэрэгжүүлэхтэй холбогдуулан Монгол Улсын Засгийн газрын тогтоол гарч, ойг тэмдэглэн өнгөрүүлэх Үндэсний хороог Монгол Улсын Шадар сайдаар ахлуулан ажиллуулсан.

ТусҮндэсний хороо нь үндэсний эрх чөлөөний хувьсгалыг манлайлан удирдсан хүмүүсийн гүйцэтгэсэн үүргийг мөнхжүүлэх зорилгын үүднээс түүхэн үйл явдлын онцлогийг харуулсан марк хэвлүүлж, эрдэм шинжилгээний хурлуудыг зохион байгуулж, ном, бүтээл олныг хэвлүүллээ. Мөн анхны5 яамны ойг тэмдэглэн өнгөрүүлж, Үндэсний эрх чөлөөний хувьсгалын түүхэнд холбогдох соёлын өвийг сэргээн засварлах, хамгаалалтад авах, анхны сайд, төрийн түшээдийн дурсгалын хөшөө босгох зэргээр ард олны түүхэн ухамсар, эх оронч үзэл санааг хөглөн хөгжүүлэх, эцэг өвгөд, эх түүхээрээ бахархах сэтгэлийн омогшлыг бадраах олон бүтээлч ажлыг санаачлан хэрэгжүүлсэн.

Энэхүү нөр их ажлыг зохион байгуулахад идэвхийлэн оролцсон нийт байгууллага, хүмүүстталархаж байгаагаа илэрхийлье. Энэ жил тэгш ойг нь тэмдэглэсэнолон түүхт үйл явдлуудаас, өнгөрсөн түүхээсээ, өвөгдээдсийнхээ эх оронч хичээл зүтгэлээс бид дурдатгал, сургамж ихийг өвлөж авлаа. Энэ бүхэн бидний улсын хөгжиж дэвжих, өсч өндийх эх суурь төдийгүй ирээдүйгээ өөдрөгөөр харах боломж, сэдлийг төрүүлж байгаа юм.

Үндэсний эрх чөлөөний хувьсгалын 100 жилийн ойг нийт олноороо өргөн дэлгэр тэмдэглэж, шинэ оноо амжилт,бүтээл дүүрэн угтахыг хүсэн ерөөе.

Монгол Улсын тусгаар тогтнол ашидмөнх орших болтугай.

2011.12.28. Төрийн ордон

Монгол Улсын Засгийн газраас зохион байгуулж байгаа “Ахмад настны асуудлаарх зөвлөлдөх уулзалт” Төрийн ордонд болж байна. Энэхүү уулзалтад Улсын Их хурлын дарга Д.Дэмбэрэл, Монгол Улсын Ерөнхий сайд С.Батболд нар оролцож үг хэллээ. Төр засгийн удирдлагууд, орон нутгийн төлөөлөл, холбогдох яам, агентлагийн мэргэжилтнүүд, НҮБ-ын Хүн амын сан болон ДЭМБ-ын Монгол дахь суурин төлөөлөгчид, Монголын ахмадын холбоо, Чөлөөт ахмадын холбоо, Иргэний нийгмийн байгууллагуудын төлөөлөл, эрдэмтэн судлаачид оролцож буй энэ уулзалтад Монгол Улсын Ерөнхий сайд С.Батболдын хэлсэн үгийг бүрэн эхээр нь хүргэж байна.

Эрхэм хүндэт ахмад буурлууд аа,

Хүндэт зочид, төлөөлөгчид өө

Шинэ оны босгон дээр Монгол Улсын Засгийн  газраас санаачлан зохион байгуулж буй “Ахмад настны асуудлаарх зөвлөлдөх уулзалт”-д оролцохоор хуран цугласан та бүхэнд талархал илэрхийлж, Монгол Улсын Засгийн газрын нэрийн өмнөөсболонхувиасаачин сэтгэлийн мэндчилгээ дэвшүүлье. Ахмад настны аж амьдралыг дээшлүүлэх, тэдэнд үзүүлэх нийгмийн үйлчилгээг сайжруулах, ахмадуудаа эрүүл энх, урт удаан насалж, аз жаргалтай амьдрах боломж нөхцөлийг бүрдүүлэх бодлого Монгол Улсын Засгийн газрын анхаарлын төвд байнга байдаг билээ. Ахмад буурлууд Та бүхэн маань улс эх орныхоо тусгаар тогтнол, хөгжил цэцэглэлт, хойч үеийнхний сайн сайхан амьдралын төлөө амь бие хайргүй зүтгэж, хөдөлмөрлөж ирсэн гавьяатай, төр, засгийнхаа хайр ивээлийг эдлэх бүрэн эрхтэй билээ.

Тийм ч учраас ахмад настнуудын асуудал үе үеийн Засгийн газрын анхаарлын төвд байсаар ирсэн бөгөөд манай Засгийн газрын үйл ажиллагааны хөтөлбөрт бүр ч онцгой байр суурь эзэлж байгаа юм. Тухайлбал, нийгмийн халамж, даатгалын тогтолцоог боловсронгуй болгох, ахмад настанд үзүүлэх тусламж, үйлчилгээний чанар, хүртээмжийг сайжруулах, тэтгэвэр, тэтгэмжийг нэмэгдүүлэх, хүн амын насжилтийн стратегийг боловсруулан хэрэгжүүлэх зэрэг өнөөгийн болон ирээдүйн ахмадуудын нийгмийн баталгааг сайжруулж, амьдралын чанарыг дээшлүүлэхэд чухал хувь нэмэр оруулах арга хэмжээг авч эхэлсэндээ баяртай байна.

Түүнчлэн ахмадууд та нарынхаа ажил, амьдралын арвин туршлагыг залуу хойч үедээ өвлүүлэх, нийгмийн баялгийг арвижуулах эх булаг болгон ашиглах, өтөл насанд нь үзүүлэх эрүүл мэндийн үйлчилгээ, нийгмийн халамж, тусламжийг сайжруулахад зориулж, эмнэлэг, асрамж, сувиллын газар, ахмадын ордон байгуулах зэрэг тодорхой ажил хийгдэж байна. Үндэсний статистикийн хорооны 2010 оны мэдээгээр нийт хүн амын 7.3 хувийг ахмад настнууд эзэлж байна. Энэ нь хүн ам зүйн харьцангуй тааламжтай үзүүлэлт боловч 20 жилийн дараагаас энэ байдал өөрчлөгдөж 2 дахин нэмэгдэх төлөвтэй байна.

Үүнтэй холбоотойгоор Засгийн газраас ахмад настны аж байдлыг сайжруулах, тэдний нийгмийн амьдралд идэвхтэй оролцох, эрүүл насжих нөхцөл боломжийг нэмэгдүүлэх бодлогын чиглэлүүдийг тусгасан анхны урт хугацааны бодлогын баримт бичиг болох “Монгол Улсын хүн амын насжилтын стратеги”-ийг 2009 онд батлан гаргасан билээ. Энэхүү баримт бичиг нь урт хугацаанд ахмад настнуудын талаар төрөөс баримтлах бодлогын чиглэлийг тодорхойлж байгаа бөгөөд ямар арга замаар хэрхэн хэрэгжүүлэх талаар бид өнөөдрийн чуулга уулзалтаар илүү тодорхой болгох боломжтой гэж үзэж байна.

Та бидэнд азтай цаг үе тохиож байна. Өнөөдрийг хүртэл та бүхний маань амь биеэ хайрлалгүй хамгаалж хадгалж ирсэн эх орныхоо баялгийг ашиглах түүхэн боломж бидэнд олдож байна. Энэ бол манай орны хөгжлийн үндэс, та бидний амьжиргааны чухал эх үүсвэр гэдэгтэй хүн бүр санал нэгдэх байх аа. Байгалийн баялгаас олсон орлогынхоо дээжээс иргэддээ хүртээх ажлыг эхлүүлсэндээ бид баяртай байгаа. Анхны энэ оролдлого алдаатай ч байж болно. Гэхдээ дараа дараагийн ашигтай хэлбэрийн төсөл, хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэхэд бэлэн туршлага болно гэж найдаж байгаа билээ.

Түүнчлэн уул уурхайн үйлдвэрлэлээс төсөвт орох  орлого нэмэгдсэнээр төрийн албан хаагчдын цалин хөлс, ахмадуудын тэтгэвэр тэтгэмжийг нэмэгдүүлэх, нийгмийн эмзэг бүлгийн иргэдэд хүнсний талон олгох, эрүүл мэндийн тусламж, үйлчилгээнд хамруулах зэрэг зорилтот төслүүдийг туршин хэрэгжүүлэх боломж олдсон бөгөөд энэ ньэ дийн засгийн хямралын болон түүний дараах үед хүн амын, ялангуяа ахмад настны орлогын баталгааг хангах, тэдний хэрэглээг дэмжих чиглэлд зохих үр дүнгээ өгч байна. Энэ хугацаанд нийгмийн даатгалын болон халамжийн сангаас олгох тэтгэврийг  30,0 хувиар, мөн алдарт эхийн одонтой эхчүүдэд олгох мөнгөн тэтгэмжийн хэмжээг 50-100 мянган төгрөгөөр нэмэгдүүлж, 372 мянган төгрөгийн хишиг, хувийг иргэн бүрт бэлнээр олгоод байна.

Манай улсын эдийн засаг өсч байна.Эдийн засгийн өсөлт ирэх жилүүдэд улам нэмэгдэх төсөөлөл гарч байна. Энэхүү өсөлтийг хэрхэн үр өгөөжтэй, зөв хуваарилах нь дараа дараагийн Засгийн газруудын анхаарлын төвд байх учиртай. Эдийн засгийн өндөр өсөлтийн үр шимийг ахмад үеийнхэн ч, ид насныхан ч, ирээдүй, хойч үе маань ч хүртэх боломжийг бид хангахын  тулд Засгийн газраас хөдөлмөр эрхлэлтийг дэмжих, нийгмийн халамж, хамгааллын тогтолцоог боловсронгуй болгох талаар авч хэрэгжүүлсэн арга хэмжээ, бодож төлөвлөсөн зүйлүүд олон байна.

Нийгмийн халамжийн тогтолцоог үр ашигтай болгож, ядуурлыг бууруулахад оруулах хувь нэмрийг нь дээшлүүлэх, дэмжлэг туслалцаа зайлшгүй шаардлагатай иргэн, өрхөд чиглүүлж, хамрах хүрээг нь оновчтой тогтоох, тэтгэмж, тусламжийн хэмжээг нэмэгдүүлэх, үйлчилгээг өргөжүүлэх зорилгоор Засгийн газар Нийгмийн халамжийн тухай хуулийн шинэчилсэн найруулгын төслийг боловсруулж УИХ-аар хэлэлцүүлж байна. Ирэх оноос халамжийн тэтгэврийн хэмжээг амьжиргааны доод түвшинд ойртуулж нэмэгдүүлэх, халамжийн тэтгэвэрт тавьдаг олон нөхцөл, шалгуурыг өөрчилж  Нийгмийн даатгалын сангаас тэтгэвэр авах эрх үүсээгүй ахмад настан халамжийн тэтгэвэр авах тогтолцоог бий болгохыг зорьж байна.

Ахмад настанд нийгмийн хамгааллын нэмэлт баталгаа бий болгож, ядуурлаас хамгаалах, тэтгэврийн орлогын тэгш бус байдлыг багасгах зорилгоор улсын төсвөөс санхүүжүүлэх нийгмийн суурь тэтгэврийг шинээр бий болгохоор төлөвлөж, холбогдох хуулийн төслийг боловсруулан УИХ-д өргөн бариад байна. Дундаж тэтгэврийн хэмжээ харьцангуй доогуур, тэтгэвэр авагчдын 60 орчим хувь нь тэтгэврийн доод хэмжээгээр тэтгэвэр авч байгаа нөхцөлд нийгмийн суурь тэтгэвэр нь ахмадуудад байгалийн баялгийн орлогоос хүртээх оновчтой хэлбэрүүдийн нэг гэж үзэж байна. Цаашид Засгийн газрын үйл ажиллагааны хөтөлбөрт тусгагдсан олон давхаргат тэтгэврийн тогтолцоог бий болгох зорилтын дагуу нийгмийн даатгал, түүний дотор тэтгэврийн шинэчлэлийн тулгамдсан асуудлуудыг ахмад настнуудад ээлтэй байдлаар шийдвэрлэх болно. 

Ирэх онд “Хүнийхөгжилсан”-аасиргэн бүрт сар бүрийн 21 мянган төгрөгийг эхний хагас жил дуустал үргэлжлүүлэн олгохын зэрэгцээ хишиг, хувийн үлдэж буй 1.0 сая төгрөгтэй тэнцэх хэмжээний хувьцаа олгох арга хэмжээг авахаар шийдвэрлээд байна. Цаашид хүн амын насжих үйл явцтай уялдуулан байгалийн баялгийн орлогын тодорхой хэсгийг ирээдүйн тэтгэврийн зардалд зориулан хуримтлуулах нь зохистой гэж үзэж байна. Энэ талаар болон та бүхэнд өөр санал байвал өнөөдрийн энэ чуулган дээр санал бодлоо чөлөөтэй илэрхийлэх боломжтой гэдгийг онцлон хэлэхийг хүсч байна.

Ахмад настны онцлог, өвөрмөц хэрэгцээнд нь нийцсэн нийгмийн халамж, асрамж, хөгжлийн болон эрүүл мэндийн, амралт, сувиллын  үйлчилгээг хөгжүүлэх, төрөл, хэлбэрийг нэмэгдүүлэх, чанар, хүртээмжийг сайжруулах асуудал бидний өмнө тулгамдаж буй зорилтуудын нэг юм. Улсын хэмжээнд ахмад настанд зориулсан хөгжлийн  танхим 111, сувилал болон нөхөн сэргээх 76 төв, төрөлжсөн асрамжийн 7 газар үйл ажиллагаа явуулж байна. Түүнчлэн Архангай, Баян-Өлгий, Ховд, Дархан-Уул, Орхон аймагт ахмадын ордныг шинээр барьж ашиглалтад орууллаа. Энэ бол хангалттай биш ч гэсэн, ажлын тодорхой эхлэл бөгөөд цаашид энэ хүрээнд ахмадууд та бүхнийхээ санал хүсэлт, эрэлт хэрэгцээг үндэслэн санаачилж нэвтрүүлэх, ажил хэрэг болгох олон ажил байна. 

Төрөөс хүүхэд, эхчүүд, ахмад настны эрүүл мэндийн даатгалын шимтгэлийг хариуцан төлж, эрүүл мэндийн даатгалтай иргэн даатгалын сангаас жилдээ 1,1 сая хүртэл төгрөгийн эмнэлгийн тусламж, үйлчилгээ авах боломжийг бүрдүүлж байна. Эрүүл мэндийн салбарт хөрөнгө оруулалтыг нэмэгдүүлснээр 2008 оноос хойш улсын хэмжээнд эмнэлэг, эрүүл мэндийг дэмжих 27 төвийг шинээр, хөдөө оронн утагт 31 сумын эмнэлэгийг ашиглалтанд оруулж, 23 сумын эмнэлгийг бариулж  байна. Энэ бол ахмад настны эрүүл мэндийн үйлчилгээг өргөжүүлэхэд тодорхой хувь нэмэр болно гэж үзэж байна. Цаашдаа алслагдсан газарт амьдарч байгаа ахмад настнуудад эрүүл мэндийн чанартай, хүртээмжтэй үйлчилгээ үзүүлэх, ахмадын сэргээн засах, зөв хооллолт, эрүүл насжилтийг дэмжих зэрэг шинэ хэлбэрийн үйлчилгээг өргөжүүлэх шаардлагатай байна.

Хүн амын, тэр дундаа ахмад настнуудын аж байдлын асуудалд орон сууцны нөхцөл, хангамжийг сайжруулах зорилт зайлшгүй чухал билээ. Манай Засгийн газрын бүрэн эрхийн хүрээнд энэ тал дээр зарим ахиц гарлаа. Дайнд оролцсон ахмад настнуудад орон сууцны дэмжлэг олгох ажлыг 2009 оноос зохион байгуулж, 1620 ахмад дайчин, тэдгээрийн гэр бүл, үр хүүхэд орон сууцтай боллоо. Түүнчлэн “Шинэ бүтээн байгуулалт” төслийн хүрээнд “100 мянган айлын орон сууц” зорилтот хөтөлбөрийг эхлүүлж, иргэдийн худалдан авах чадварт тохируулж орон сууцны зээлийн хүүг 0.6 хувиас хэтрүүлэхгүй байхаар шийдвэрлэлээ. Хөтөлбөрийн хүрээнд 2016 он хүртэлх хугацаанд орлого багатай өрхийн орон сууцны нөхцөлийг сайжруулах, ахмад настанд зориулсан нөхөн сэргээх, сувилах эмнэлэг бүхий тусгай зориулалтын ахмадын орон сууц барих ажлыг үе шаттай хэрэгжүүлэхээр төлөвлөөд байна. 

Эрхэм зочид төлөөлөгчид өө,

Хүндэт ахмадууд аа.

Манай Засгийн газар дээр дурдсан зорилго, зорилтуудаа  үргэлжлүүлэн хэрэгжүүлж бодит ажил хэрэг болгохын тулд ирэх оны төсөвт шаардлагатай санхүүгийн боломжит эх үүсвэрүүдийг тусгасан. Цаашид нийгмийн хамгааллын бодлогыг боловсронгуй болгохдоо ахмад настан, хөгжлийн бэрхшээлтэй хүн, хүүхэд зэрэг анхаарлын төвд байх ёстой хэсгийг гэр бүлдээ, хань ижил, үр хүүхэд, ах дүү хамаатан садантайгаа хамт аз жаргалтай амьдрах боломж нөхцөлийг бүрдүүлэхийг хичээх болно.

Тиймээс гэр бүлийн хөгжлийг дэмжих асуудлаар бид тусгайлан зөвлөлдөх учиртай. Ахмад настнуудын маань амьдрал ахуй, нийгмийн оролцоо, хөгжил дэвшилд тулгамдаж буй асуудлуудыг оновчтой шийдвэрлэх, бодлогын хэрэгжилтийг үр дүнтэй зохион байгуулахад та бүхний оролцоо, санал зөвлөгөө үнэтэй хувь нэмэр болно. Тиймээс өнөөдрийн зөвлөлдөх уулзалт бидний хийж байгаа ажлыг үнэлж дүгнэх, хийх ажлын чиглэлийг тодорхойлоход чухал хувь нэмэр оруулна гэж найдаж байна. Энэ ялдамд Монгол Улсын өнцөг булан бүрээс ахмад настнуудаа  төлөөлөн ирж энэхүү уулзалтад оролцож буй нийт ахмадууддаа шинэ ондоо эрүүл энх, аз жаргалтай байхын өлзийтэй ерөөлийг өргөн дэвшүүлье.

Зөвлөлдөх уулзалтын ажиллагаанд амжилт хүсье.

Энэ арга хэмжээнд уригдан ирсэн иргэд ээ,   

Та бүхний энэ өдрийн амгаланг айлтгая.

“Хөдөлмөр эрхлэлтийг дэмжих жил”-ийн  хаалтын нэгдсэн арга хэмжээг өнөөдөр зохион байгуулахаар Та бид энэ танхимд хуран цуглараад байна. Засгийн газар энэ оныг “Хөдөлмөр  эрхлэлтийг дэмжихжил”болгон зарлаж төр, хувийн хэвшил, иргэдийн идэвхтэй оролцоотойгоор олон ажлыг орон даяар зохион байгуулж ирсэнийг иргэд хөдөлмөрчид Та бүхэн сайн мэдэж байгаа.

Жилийн ажлын хүрээнд 72 080 хүнийг байнгын ажлын байртай болгон, хөдөлмөр эрхлэлтийн талаар төрөөс баримтлах эрх зүйн орчноо шинэчилж, хөдөлмөр эрхлэлтийг дэмжсэн санхүүжилтынэх үүсвэр,шинэ дэмжлэгбий болгож, ажил хийж амьдралаа дээшлүүье гэсэн иргэд, өрх бүрийг дэмжих, ажлын байраа хадгалсан ажил олгогчдыг урамшуулах зэрэг урт удаан хугацаанд тогтвортой үр өгөөжөө өгөх бодлогын суурь өөрчлөлтийн арга хэмжээг Засгийн газар авч хэрэгжүүллээ.

Хөдөлмөр эрхлэлтийн бодлогын шинэчлэл нь хөдөлмөр эрхлэлтийг дэмжих идэвхтэй бодлого явуулахад чиглэгдэж ирлээ. Энэ хүрээнд хөдөлмөр эрхлэе гэсэн иргэн бүрээ дэмжих, орлогогүй байгаа өрх бүрт хүрэх, зорилтот бүлгийн иргэд хөдөлмөр эрхлэхэд нь туслалцаа үзүүлэх, залуучуудад хөдөлмөрийн зах зээлд шаардлагатай эрэлттэй мэргэшил, ур чадвар эзэмшүүлэх замаар ажлын байраар хангах, эдгээр асуудлыг шийдвэрлэхэд төрийн бүх шатны байгууллага, хувийн хэвшил болоод иргэдийн хүлээх, гүйцэтгэх үүрэг хариуцлагыг илүү  тодорхой болгосон шинэ эрх зүй, санхүүгийн орчинг бүрдүүлсэн нь  жилийн ажлын гол үр дүнгүүдийн нэг гэж үзэж байна.

Хөдөлмөр эрхлэлтийн жилийн ажлыг үр дүнтэй болгохын тулд уг асуудлыг хариуцсан зохион байгуулах Үндэсний хороог Засгийн газрын дэргэд байгуулан төр, хувийн хэвшлийн оролцоотой 14 хүний бүрэлдэхүүнтэй ажиллуулж, жилийн үйл ажиллагаанд удирдамж чиглэл өгч, шуурхай зохицуулалтаар хангаж ажилласны гадна 5 дэд хороог ажиллууллаа.

Үүний зэрэгцээ салбарын бүх яам, аймаг,орон нутагт мөн жилийн ажил зохион байгуулах салбар хороодыг 173 хүний бүрэлдэхүүнтэй томилон ажиллуулж,орон нутаг, салбарын түвшинд жилийн ажлын өдөр тутмын үйл ажиллагааг удирдуулан ажиллалаа. Үндэсний болон аймаг орон нутгийн салбар хороод нь яамд,орон нутгийн ажлыг орлон ажиллах зорилт тавиагүй бөгөөд эдгээр хороод гагцхүү хөдөлмөр эрхлэлтийг дэмжих арга хэмжээний хэрэгжилтэд илүү дэмжлэг үзүүлэх үүрэгтэй ажилласан гэдгийгтэмдэглэн хэлье.

Үндэсний хороо 5 бүлэг, 54 заалт бүхий ажлын төлөвлөгөөг батлан хэрэгжилтэд нь байнгын хяналт тавьж ажилласнаар хэрэгжилт 92 хувьтай хувьтай гарч байна. Өнгөрсөн хугацаанд Үндэсний хорооны хурлаар ХХААХҮЯ, ЭБЭХЯ, ЗТБХБЯ, БСШУЯ,ГХЯ,  Дархан-Уул, Дорнод, Өмнөговь, Архангай аймаг болон заримагентлаг, барилга, хүнс, арьс шир,ноос ноолуурын мэргэжлийн холбоодын санал хүсэлт, тайланг сонсон хэлэлцэж зохих шийдвэр гаргасны зэрэгцээ Үндэсний хорооны дэргэдэх салбар хороодоор зарим төрийн байгуулагын ажлын явцыг хэлэлцсэнбайна 

“Хөдөлмөр эрхлэлтийг дэмжих жил”-ийн ажлыг доорхи байдлаар ард иргэддээ Үндэсний хороо тайлагнаж байна.

            Нэг . Хөдөлмөр эрхлэлтийг дэмжсэн эрх зүйн орчинг бүрдүүлэх талаар

“Хөдөлмөр эрхлэлтийг дэмжих жил”-ийн  төлөвлөгөөнд хөдөлмөр эрхлэх хууль эрх зүйн орчныг сайжруулах зорилгоор 23 хуулийн төсөл, 6 эрх зүйн актыг баталж мөрдүүлэхээр тусгагдсанаас 17 хууль, УИХ-ын 3 тогтоол,  Засгийн газрын 2 тогтоол тус тус батлагдсан байна.

Үүнд:

Хөдөлмөр эрхлэлтийг дэмжих тухай хууль, Хөдөө аж ахуйн гаралтай бараа, түүхий эдийн биржийн тухай, Аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татварын тухай хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай, Орлогыг нь тухай бүр тодорхойлох боломжгүй ажил, үйлчилгээ хувиараа эрхлэгч иргэний орлогын албан татварын тухай хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай хууль, Төрийн болон орон нутгийн өмчийн хөрөнгөөр бараа, ажил, үйлчилгээ худалдан авах тухай хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай хууль зэрэг хуулийг батлуулан хэрэгжилтийг зохион байгуулж байна.

100000 айлын орон сууцны бонд гаргахыг зөвшөөрөх тухай, Хүнсний ногоо, гурилын татварыг нэмэгдүүлэх тухай, “ноос ноолуурын салбар, жижиг, дунд үйлдвэрлэлийг дэмжих   бонд гаргах тухай асуудлаар Улсын Их Хурлын тогтоол гаргуулж, хэрэгжилтийг зохион байгуулж ирлээ. Эдгээр арга хэмжээнүүдийг авч хэрэгжүүлснээр хөдөлмөр эрхлэх эрх зүйн орчин үндсэндээ шинэчилэгдэж байгааг тэмдэглэж байна.

Хоёр. Хөдөлмөр эрхлэлтийг дэмжих санхүүгий  дэмжлэгийг сайжруулах талаар

Жилийн ажлын хүрээнд хөдөлмөр эрхлэлтийг дэмжих санхүүгийн орчныг сайжруулах, санхүү, хөрөнгө оруулалтыг нэмэгдүүлэхэд чиглэсэн багц арга хэмжээг авч хэрэгжүүлж ирлээ. Нийтдээ энэ онд 1.5 их наяд төгрөгийн эх үүсвэрийг хөдөлмөр эрхлэлтийг дэмжих арга хэмжээнд зориулан гаргахаар УИХ, Засгийн газраас шийдвэрлэсэн.  

 Засгийн газрын бондын хөрөнгөөс олгож буй зээлийг анх удаа жилийн 7 хувийн хүүтэй, 5 жилийн хугацаатай олгож эхлэх шийдвэрийг Засгийн газар гаргасан нь хөдөлмөр эрхлэлтийг нэмгдүүлэхэд чиглэсэн бодит арга хэмжээ боллоо. Энэ 7 хувийн хүүтэй зээлийн хүүгийн  зөрүүд гэхэд л Засгийн газар, Монгол банк тохиролцон тус бүр 3 хувийн хүүг арилжааны банкнуудад нэмж төлж байгаа нь мөн л хөдөлмөр эрхлэлтийг дэмжих, түүн дотроо тогтвортой ажлын байр нэмэгдүүлэх зорилгоор хийгдэж байгааг тэмдэглэж байна.

Мөн ажлын байр бий болгоход хувийн хэвшлийн хөрөнгө оруулалтыг нэмэгдүүлэх зорилгоор концессын хүрээнд хэрэгжүүлэх төсөл, хөтөлбөрийн жагсаалтыг шинэчлэн батлаж, олон улсын төсөл, хөтөлбөрийн шугмаар хэрэгжүүлэх арга хэмжээнд оролцох оролцоог нэмэгдүүлэх бодлогын арга хэмжээ авч ирсэн нь үр дүнгээ өгч байна.

Иргэд хөдөлмөрчид хувиараа хөдөлмөр эрхлэх идэвх санаачилгыг дэмжих зорилгоор Хөдөлмөр эрхлэлтийг дэмжих хуулинд нэмэлт өөрчлөлт оруулан хоршоо, нөхөрлөл ажиллуулах, өрхийн болон хувиараа бизнес эрхлэх хүмүүсийг Хөдөлмөр эрхлэлтийг дэмжих сангаас санхүүжүүлж байхаар хуульчлан өгсөн болно. Үүний дүнд иргэд өөрсдөө хөдөлмөр эрхлэх, өрхийн орлогоо нэмэгдүүлэх бололцоо нөхцөл эрс сайжирна гэж Засгийн газар үзэж байна.

Мөн ажил хөдөлмөр эрхлэх сонирхолтой залуучуудад хөдөлмөрийн зах зээлд шаардагдаж буй мэргэжлийн ур чадварыг олгох, мэргэшүүлэх сургалтыг зохион байгуулах хөрөнгийн эх үүсвэрийг нэмэгдүүлэхэд энэ жил Засгийн газар анхаарч ирлээ. Энэ хүрээнд ажлын байрны сургалт буюу дагалдан сургалтын хөтөлбөрийг барилга, хөнгөн, хүнсний үйлдвэрийн салбарт зохион байгуулж нийт 9000 гаруй хүнийг хамруулнаас 90 хувь нь ажлын байртай боллоо. Ийм үр дүнтэй арга хэмжээг ирэх оноос түлхүү авч хэрэгжүүлэхэд Засгийн газар анхаарах болно.

Мөн зорилтот бүлгүүдэд зориулсан тусгай хөтөлбөрүүдийг энэ онд хэрэгжүүлэхэд зориулж 10 гаруй тэрбум төгрөгийн эх үүсвэрийг шийдлээ. Энэ хүрээнд хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэдийн хөдөлмөр эрхлэлтийг нэмэгдүүлэх, залуучууд, оюутнууд, эмэгтэйчүүд, ахмад настан, малчид, 40-өөс дээш насны хүмүүсийн хөдөлмөр эрхлэлтийг дэмжих, ногоон хөдөлмөр эрхлэлтийг дэмжих зэрэг олон зорилтот хөтөлбөр хэрэгжүүлсэн нь үр дүнтэй болсон гэдгийг тэмдэглэж байна.

Жижиг, дунд үйлдвэрлэл эрхлэгчидэд олгох Засгийн газрын бондоор барьцаалсан хөнгөлөлттэй зээл олголт тавьсан зорилтынхаа 80 хувьтай байгаа гэж Үндэсний хороо дүгнэж байгаа. Энэ хүрээнд энэ онд одоогоор 120 орчим тэрбум төгрөгийн зээлийн эх үүсвэрийг шийдвэрлээд байна. Зээл олгох хугацаа бондын борлуулалтын улмаас удааширч байгаа учир жижиг, дунд үйлдвэрүүдэд олгосон зээлийн үр дүн ирэх онуудад бодитой гарах болно.

 Хөдөлмөр эрхлэлтийг дэмжих санхүүжилтыг сайжруулах хүрээнд Засгийн газар Хөдөлмөр эрхлэлтийг дэмжих сан, Жижиг, дунд үйлдвэрлэлийг дэмжих сан, Мэргэжлийн боловсролыг дэмжих сан, Хөгжлийн банкны үйл ажиллагааны чиглэлүүдийг нарийн ялган зааглаж, давхардалгүй болгох, үйл ажиллагааг уялдуулах зохицуулах асуудлыг ойрын үед судлан шийдвэрлэх болно  

  Гурав. Хөдөлмөрийн зах зээлийн мэдээлэлийн талаар

Хөдөлмөр эрхлэлтийн хүрээнд авч хэрэгжүүлсэн гол арга хэмжээний нэг нь хөдөлмөрийн зах зээлийн бүртгэл,  мэдээлэл тогтолцоог шинэчилсэн, энэхүү мэдээлийг иргэд хөдөлмөрчид, бизнес эрхлэгчидэд жигд хүргэх талаархи шийдвэрлэсэн асуудлууд зүй ёсоор орох юм. “Хөдөлмөр эрхлэлтийг дэмжих жил”-ийн хүрээнд хөдөлмөрийн зах зээлийн мэдээллийг сайжруулах, илүү бодитой болгох, мэдээллийг иргэд хөдөлмөрчдөд хүргэх хүртээмжийг сайжруулах, хөдөлмөрийн зах зээлийн мэдээллийн нэгдсэн сүлжээ бий болгох талаар нэлээд ажил хийж амжилтад хүрлээ.

Дээрх асуудлыг шийдэхийн тулд ажилгүй иргэдийн бүртгэлийг энэ оны эхний хагас жилд багтаан аймаг,сум, баг,хороо бүрээр хийж нарийн судалгаа гаргаж авсан, энэ судалгаанд тулгуурлан ажилгүй иргэдэд чиглэсэн хөдөлмөр эрхлэлтийн идэвхтэй үйл ажиллагаа явуулах үүргийг аймаг, нийслэл, сум, баг, хороо,хэсгийн дарга нарт өгсөн байгаа. Мөн хөдөлмөрийн зах зээлийн мэдээллийн тайлан мэдээ авах маягтыг шинэчлэн аж ахуйн нэгж, иргэн, хөдөлмөрийн байгууллага, статистикийн албад нэг л загварын маягтаар мэдээллээ өгдөг болсон энэ нь мэдээллийг үнэн зөв бодитой болгох үндэс болж байгаа

Шинээр баталсан Хөдөлмөр эрхлэлтийг дэмжих хуулиар хөдөлмөрийн албад, хөдөлмөрийн биржийн үйл ажиллагааг нарийн заагласан. Дээрх хоер албанаас иргэд, бизнес эрхлэгчид, сургалтын байгууллага, мэргэжлийн холбоодтой хэрхэн ажиллах талаарх үүрэг хариуцлагыг тодорхой болгож өгсөн. Төрөөс авч хэрэгжүүлэх гол үүрэг, хариуцлага нь хөдөлмөрийн зах зээлийн мэдээллийг ард иргэдэд хүргэх асуудал болж байна. Үүний тулд бид ирэх онд техникийн хувьд боломжтой бүх сум, хороонд цахим хэлбрээр биржийн мэдээллийг хүргэх зорилт тавьж байна.  

Хөдөлмөрийн биржид хувийн хэвшил өөрийн порталийг нээж түүгээрээ дамжуулан шаардлагатай ажилтныхаа захиалгыг өгдөг, сургаж бэлддэг, мэргэжилтэй ажилтнаа сонгож авдаг, ажиллах хүчний хөдөлгөөнийг шуурхай мэдээлдэг болох үүрэг аж ахуйн нэгжүүд, мэргэжлийн холбоод, Мэргэжлийн боловсролын салбар зөвлөлүүдэд ногдож байгаа. Мөн ажил хайж байгаа иргэдийг хөдөлмөрийн зах зээлийн мэдээллийг хэрхэн өөртөө хэрэгтэйгээр ашиглах ойлголт хандлага, чадвартай болгох асуудалд орон нутгийн удирдлагууд анхаарах шаардлагатай байгааг зориуд анхааруулж байна. Дээрх чиглэлээр цаашид бүх оролцогч талууд илүү идэвхтэй ажиллаж, эхэлсэн шинэчлэлээ тогтмол үйл ажиллагаа болгох асуудал анхаарлын төвд байх ёстой гэдгийг дахин тэмдэглэе.

Дөрөв. Сурталчилгааны ажлын дүнгийн талаар

“Хөдөлмөр эрхлэлтийг дэмжих жил”-ийн ажлыг сурталчлах ажил улс, орон даяар идэвхтэй хийгдэж ирсэн байна. Аймаг, нийслэл, салбарын яамдын ирүүлсэн тайлангаас үзвэл өдөр бүр хөдөлмөр эрхлэлттэй холбоотой  дунджаар 8-10 арга хэмжээ зохиогдож байсан гэж дүгнэж болохоор байна. Энэ бол сайн хэрэг. Харин Засгийн газар энэ ажлын үр дүнг зохион байгуулсан арга хэмжээний тоогоор биш хүрсэн үр дүнгээр, ажилд орсон хүнээр, ажил хөдөлмөр хийе гэсэн иргэдийн идэвх, оролцооны өсөлтөөр дүгнэх ёстой гэж үзэж байгаа.

Дээрх өнцгөөс харвал сард 6000 гаруй хүн шинэ ажлын байраар хангагдаж, ажил идэхтэй хайж байгаа иргэдийн тоо өссөн байгаас үзвэл энэ арга хэмжээнүүд үр дүнгээ өгч байна гэж дүгнэж болохоор байна. Оны эхний 6 сарын дүнгээр ажил эрхлээгүй хүмүүсийг бүртгэсэн бүртгэлээр 103 мянган хүн байна гэсэн дүн гарсан. Эдгээр хүмүүсээс одоо чухам хэд нь ажил идэвхтэй хайж хөдөлмөрийн албанд бүртгүүлэв гэдгийг гаргаж дүгнэж үзвэл иргэдийн хөдөлмөрлөх идэвхийн дээшлэлтийн түвшинг тодорхойлж болно.   

Ер нь ажил идэвхтэй хайж байгаа хүмүүсийн тоо өсч байгааг Засгийн газар сайн үзүүлэлт гэж үзэж байна. Харин нөгөө тал огт хөдөлмөр эрхлээгүй хүмүүсийн тоо буурч байвал хөдөлмөр эрхлэлтийг дэмжсэн идэвхтэй бодлогын үр өгөөж нь болох юм.

Тав. Иргэдэд мэргэжил, ур чадвар олгох сургалтын сургалтын талаар

Манай улсад иргэдэд мэргэжил эзэмшүүлэх сургалт үндсэн гурван хэлбэрээр хэрэгжиж байна. Мэргэжлийн боловсрол сургалтын төв, түр сургалтын төв, ажлын байрандахь сургалт аж ахуйн нэгж байгуулагуудаар зохион байгуулагдаж байна. Эдгээр байгууллагын сургалтын чанар, стандартыг сайжруулах, ур чадаврын түвшинг ижил болгох шаардлага зүй ёсоор тавигдаж байна.

Ажил олгогч, үйлдвэр, аж ахуйн газрыг сургалтын үйл ажиллагааны бүхий л шатанд татан оролцуулснаар Мэргэжлийн сургалт, үйлдвэрлэлийн төв, коллежид суралцагчдын дотор насанд хүрэгчдийн эзлэх хувь 25.7%-иар нэмэгдэж 16692 буюу 34.6% болж өслөө. Үүнтэй холбогдуулан суудлын тоог 3500-аар нэмэгдүүлэх, сургалтын орчныг сайжруулах, бэхжүүлэхэд улсын төсөв, төсөл хөтөлбөрөөс 12.1 тэрбум төгрөгийн хөрөнгө оруулалт хийв.

Засгийн газрын “Үндэсний мэргэжилтэйажилтан бэлтгэх талаар авах зарим арга хэмжээний тухай” 212 дугаар тогтоол, “Оюу толгой” ХХК-ийн хөрөнгө оруулалтаар үндэсний мэргэжилтэй ажилтан бэлтгэх, ажилгүй иргэдэд мэргэжил эзэмшүүлэх, ажилд зуучлах ажлын хүрээнд 2010-2011 хичээлийн жилд 18 мэргэжлээр уул уурхай, барилга, аж үйлдвэрийн салбарт 3300 мэргэжилтэй ажилтан бэлтгэх сургалтыг дэс дараатайгаар нийт 45 Мэргэжлийн сургалт, үйлдвэрлэлийн төвд зохион байгуулж байна.  

Үндэсний мэргэжилтэй ажилтан бэлтгэх хөтөлбөрийн хүрээнд 2010-2011 оны хичээлийн жилд 2 ээлжээр нийт 3000 гаруй насанд хүрэгчид уул уурхай, барилга, аж үйлдвэр, хөдөө аж ахуйн салбарын нийт 23мэргэжлээр суралцан  төгсөж байна.

Зургаа. Яам, аймаг орон нутагт зохион байгуулсан ажлын үр дүнгийн талаар

“Хөдөлмөр эрхлэлтийг дэмжих жил”-ийн ажлыг зохион байгуулах Үндэсний хороо нийслэл, аймгуудын жилийн ажлын тайланг хүлээн авч хийсэн ажлуудад нь үнэлэлт дүгнэлт өгч байна. Энэ  ажлын дүн энэ онд аймаг, нийслэлийн ажил дүгнэх гол үзүүлэлт байх юм. Жилийн ажлыг аймаг бүр, түүн дотроо бүсийнхээ хэмжээнд хөдөлмөр эрхлэлтийг дэмжих талаар зохион байгуулсан ажлаа дүгнэ гэдэг үүргийг Засгийн газар өгсөн. Ингэж дүгнэх ажлаа зохион байгуулсан гэж бодож байна. “Хөдөлмөр эрхлэлтийг дэмжих жил”-ийн ажлыг улсын хэмжээнд Үндэсний хороо дүгнээд нийслэл Улаанбаатар хот, Сэлэнгэ, Дархан-Уул, Дорноговь аймаг сайн зохион байгуулж бусдаасаа илүү ажилласан гэж дүгнэж байна. Яамдаас ХХААХҮЯ, НХХЯ илүү үр дүнтэй ажиллалаа.

“Хөдөлмөр эрхлэлтийг дэмжих жил”-ийн хүрээнд Сонгинохайрхан дүүрэг, Баян-Өлгий аймгийн Сагсай, Сүхбаатар аймгийн Түвшинширээ сум, Багахангай дүүргийн 16 дугаар хороо, Налайх дүүргийн 2 дугаар хороо, Увс аймгийн Улаангом сумын 3 дугаар баг, Дорнод аймгийн Матад сумын Түмэнхан баг бусдаасаа илүү санаачлагатай ажиллаж, иргэддээ хүрсэн олон ажил зохион байгуулж, улсын хэмжээнд шалгарч байгааг мэдэгдэхэд таатай байна. Мөн энэ жил хамгийн олон ажлын байр бий болгосон байгууллагаар “Эм Си Эс” групп, “Энержи ресурс” ХК, “Алтайн хүдэр” ХХК, “Макс” групп, “Монгол алт” корпораци, “Блю скай” ХХК, “Говь” ХК, “Тедмент” ХХК, “Эсмо” ХХК, Хадгаламж банк зэрэг аж ахуйн нэгжийг Үндэсний хороо шалгаруулж байна.

“Хөдөлмөр эрхлэлтийг дэмжих жил”-ийн ажлыг сайн зохион байгуулсан Нийслэлийн Засаг дарга бөгөөд Улаанбаатар хотын захирагч Г.Мөнхбаяр, Сэлэнгэ аймгийн Засаг дарга  Ж.Эрдэнэбат, Дархан-УУл аймгийн Засаг дарга Г.Эрдэнэбат, Төв аймгийн Засаг дарга Ц.Энхбат нарыг бид зориуд дурдаж байна. Иймд сайн ажиллаж бусдыгаа хошшучилсан яам, аймаг,агентлаг, сум, дүүрэг, хороо, баг, засаг дарга нарт Засгийн газрын болоод Хөдөлмөр эрхлэлтийн ажлыг зохион байгуулах үндэсний хорооны нэрийн өмнөөс баяр хүргэж ажил, хөдөлмөрийн өндөр амжилтыг хүсэн ерөөе.

                      Долоо.Цаашид анхаарах асуудлын талаар

 “Хөдөлмөр эрхлэлтийг дэмжих жил”-ийн ажлыг ирэх үргэлжлүүлэх, нэн ялангуяа энэ онд зохион байгуулсан ажлыг аймаг, орон нутагт эрчимжүүлэх шаардлагатай байна.

            Үүнд:

1.    Аймаг орон нутагт жилийн ажлыг үргэлжлүүлэн идэвхжүүлэх, эрчимжүүлэх  арга хэмжээ  авах, үйл ажиллагааны төлөвлөгөөгөө шинэчлэн баталж хэрэгжүүлэх

2.    Аймгийнхаа Хөдөлмөр эрхлэлтийн жилийн ажлыг зохион байгуулах хороо, зөвлөлийн ажлын тайланг авч хэлэлцэж, үнэлэлт дүгнэлт өгөх

3.    Аймаг, нийслэлд байгаа ажил эрхлээгүй иргэдийн нэгдсэн мэдээллийн санд тулгуурлан ажил эрхлээгүй хүн бүрт хүрч ажиллахад чиглэсэн ажлыг ирэх онд зохион байгуулахыг бүх шатны Засаг дарга нарт даалгаж байна.

4.    Аймаг орон нутагт Жижиг, дунд үйлдвэрлэлийг дэмжих сан, Хөдөлмөр эрхлэлтийг дэмжих сангууд болон хувийн хэвшил, орон нутгийн хөрөнгө оруулалтаар хэрэгжүүлэх төсөл, хөтөлбөрийн  хүрээнд бий болж байгаа ажлын байранд ажилд оруулсан иргэдийн мэдээг долоо хоног, сараар гарган НХХЯ-нд ирүүлж байх

5.    Энэ оноос эхлэн орон нутагт шинээр бий  болсон ажлын байруудад ажилгүй хэн гэж иргэнийг ажиллуулахаа аймаг, хүн нэг бүрээр тооцон уялдуулсан ажил, хүчний  баланс хийж биелэлтийг нь зохион байгуулж  ажиллах

6.    Орон нутгийнхаа мэргэжлийн холбоод, төрийн бус байгууллага, иргэдийн оролцоог хөдөлмөр эрхлэлтийг нэмэгдүүлэхэд түлхүү оролцуулах арга хэмжээг авах талаар анхаарч ажиллах  

7.    Хөдөлмөр эрхлэлтийн жилийн хүрээний үйл ажиллагааг хэвшүүлэх, байнгын үйл ажиллагаа болгоход дэмжлэг үзүүлэх, зөвлөлгөө өгөх ажлын хэсгүүдийг байгуулан сум, багт ажиллуулах чиглэл өгч байна

Хөдөлмөр эрхлэлтийн жилийн ажлыг амжилттай зохион байгуулахад идэвхтэй хамтарч ажилласан Та бүхэнд дахин талархлаа илэрхийлж амжилтын дээдийг хүсэн ерөөе.

Ардчиллын төлөөх Балийн IV чуулга уулзалтын нээлтийн ёслолын ажиллагаа өнөөдөр өглөө эхэллээ. Тус чуулга уулзалтад 82 орны төлөөлөгчид хүрэлцэн ирсэн бөгөөд тэдгээрийн 22 нь Ерөнхий сайдын түвшинд оролцож байна. Монгол улсын Ерөнхий сайд С.Батболдыг хуралдааны танхимд орж ирэхэд тус улсын Еорөнхийлөгч Сусило Бамбанг Юдоёоно угтан авч форумын хүндэтгэлийн суудалд урилаа. Монгол улсын Ерөнхий сайд С.Батболд ”Өөрчлөгдөж буй дэлхий ертөнц дэх ардчилсан оролцоог нэмэгдүүлэх нь: Ардчиллын төлөө дуу хоолойг хүлээн авах нь“ сэдэвт дээд түвшний хуралдаанд ийнхүү оролцож форумын индэр дээрээс Ардчиллын төлөө Ази дахь хамтын ажиллагааг нэмэгдүүлэх, ардчиллын институцыг бэхжүүлэх чиглэлээр үг хэллээ.

Индонези улсын Бали арал дээр болж байгаа Ардчиллын төлөөх Балийн чуулга уулзалтад Монгол улсын Ерөнхий сайдыг анх удаа урьж, ийнхүү оролцож байна. Монгол улсын Засгийн газрын тэргүүн тус чуулга уулзалтад хэлсэн үгэндээ Монгол улс Ардчилсан орнуудын хамтын нийгэмлэгийн даргын хувьд Ардчиллын боловсролыг гол сэдэв болгон, иргэний нийгмийн байгууллагуудыг дэмжин ажиллах, бүс нутгийн хамтын ажиллагааг өргөжүүлэх, бусад улс оронтой туршлага солилцож ажиллахыг үйл ажиллагааныхаа тэргүүлэх чиглэл болгон ажиллаж байгааг тэмдэглэж энэ хүрээнд Балийн чуулга уулзалт, Ардчилсан орнуудын хамтын нийгэмлэгийн зорилго үйл ажиллагаа нийлж байгааг онцлон тэмдэглэлээ. Түүнчлэн манай улс “ Ардчиллын төлөөх Азийн түншлэл” санаачилга дэвшүүлэн ажиллаж байгааг тэмдэглэж, энэ нь Ардчилсан орнуудын хамтын нийгэмлэгийн хүрээнд бус нутгийн хамтын ажиллагааг бэхжүүлэх зорилтын хүрээнд гаргаж тавьсныг хэлсэн үгэндээ онцоллоо.

Ардчиллын төлөөх Балийн чуулга уулзалтыг анх 2008 онд Индонезийн Засгийн газар санаачлан эхлүүлж, түүнээс хойш жил бүр зохион байгуулах болжээ. Балийн өмнөх чуулга уулзалтууд бүс нутагт ардчиллын төлөөх бат бэх сүлжээ, холбоо тогтоох, ардчилсан үйл явц нь энх тайван, тогтвортой байдлын чухал үндэс, эдийн засгийн хөгжлийн хөшүүрэг болох тухайд хэлэлцүүлэг явуулж байсан байна. Харин энэ удаагийн чуулга уулзалт ардчилсан үйл явцад олон нийтийг хэрхэн оролцуулах, ардчилал, шинэчлэлийн төлөөх тэдний дуу хоолойг хэрхэн тусгаж авах зэрэг асуудлуудыг хэлэлцэж байна. Индонез нь ардчилсан орнууд дундаас дэлхийд гуравт ордог улс ажээ гэж Засгийн газрын Хэвлэл мэдээллийн албанаас мэдээллээ.