Ангилал: мэдээ-мэдээлэл

Монгол Улсын Засгийн газрын Жендэрийн Үндэсний хороо Нэгдсэн Үндэстний Байгууллагын Хөгжлийн хөтөлбөртэй хамтран Ази тивийн эмэгтэйчүүдийн улс төрийн оролцоог нэмэгдүүлэх үндэсний стратегийг тодорхойлох зорилгоор “Эмэгтэйчүүдийн улс төрийн оролцоог нэмэгдүүлэх арга замыг тодорхойлох нь”сэдэвт Азийн бүсийн бага хурлыг зохион байгуулж байна.  Улаанбаатар хотноо өнөөдөр эхэлсэн энэхүү хурал хоёр өдөр үргэлжлэх бөгөөд Зүүн умард болон Зүүн өмнөд Азийн орнууд  БНХАУ, Вьетнам, Индонез, Камбож, Киргиз, Малайз, Монгол, Мянмар, Филиппин, Тайланд, БНА Тимор Лесте зэрэг 11 орны парламентийн гишүүд, Засгийн газар, иргэний нийгмийн төлөөлөл, НҮБ-ын Хөгжлийн хөтөлбөрийн ажилтнууд, экспертүүдийн 80 гаруй төлөөлөгч оролцож байгаа юм.

Монгол Улсад сүүлийн жилүүдэд гарч байгаа эдийн засгийн өсөлтийг бодит хөгжил болгож, тогтвортой, ногоон өсөлт болгох, иргэн бүрийг эрүүл, боловсролтой, ажилтай, орлоготой, сэтгэл хангалуун  амьдрах нөхцөлийг бий болгоход зориулах учиртай. Өөрөөр хэлбэл, бид хүний хөгжилд илүү их анхаарал хандуулах шаардлагатай байна. Үүнийг хэрэгжүүлэх арга замын нэг нь нийгэм, эдийн засаг, улстөрийн бүхий л салбарт жендэрийн тэгш байдлыг хангах явдал юм гэж Монгол Улсын Ерөнхий сайд, Жендэрийн үндэсний хорооны дарга С.Батболд хуралд оролцогчдод явуулсан илгээлтдээ тодотгосон байна. Бүрэн дунд боловсролын сургуульд суралцагчдын эрэгтэй эмэгтэй хүүхдийн тооны харьцаа, Хөдөө аж ахуйгаас бусад салбарт цалинтай ажил эрхэлж байгаа хүн амын жендэрийн тэгш байдлыг хангах зэрэг үзүүлэлтийг Монгол Улс аль хэдийнэ хангаад байгааг Ерөнхий сайд тэмдэглэжээ.   

Гэвч улс төрд, шийдвэр гаргах түвшинд эмэгтэйчүүдийн оролцоог нэмэгдүүлэх зорилтын хувьд удаашралтай буюу ухралттай байгааг дурьдаад жендэрийн тэгш байдлыг хангах, эмэгтэйчүүдэд хандсан бодлогыг хууль эрхзүйн баталгаатай болгоход Монгол Улсын Засгийн газраас ихээхэн анхаарч, цогц бодлого, арга механизм нэвтрүүлж байна. Үүний дотор Монгол Улсын Засгийн газраас санаачилсан Жендэрийн эрх тэгш байдлыг хангах тухай хуулийг өнгөрсөн онд УИХ-аар баталсан бөгөөд Сонгуулийн тухай хуульд  эмэгтэйчүүдийн квотыг тусган түүний тэргүүлсэн Засгийн газрын үед анх удаа хэрэгжүүлэх гэж байгааг Ерөнхий сайд С.Батболд тэмдэглэлээ. Цаашдаа эмэгтэйчүүдийн нөөц бололцоог улс төрийн хувьд бүрэн дүүрэн ашиглах, ардчилсан засаглалд бодитойгоор оролцох боломжийг олгохын төлөө улам эрчимтэй ажиллах болно гэдгээ ч Засгийн газрын тэргүүн илэрхийлжээ.

Түүнчлэн тэрбээр илгээлтдээ жендэрийн тэгш байдлыг хангах тухай Мянганы хөгжлийн зорилт Зүүн Азийн бүс нутгийн орнуудад харилцан адилгүй хэрэгжиж байгаа нь энэхүү олон улсын бага хурлын ач холбогдлыг нэмэгдүүлж байна. Бид бүхэн нэгэн тивд оршин амьдарч байгаа ч хөгжлийн хувьд харилцан адилгүй, жендэрийн талаар олсон ололт амжилт өөр өөр байна. Тиймээс энэ хурлын үеэр улс орон бүр Мянганы хөгжлийн зорилтуудаа биелүүлэх, учрах сорилт бэрхшээлийг даван туулах шийдлээ олж, сайн туршлагаа хуваалцан ярилцаж анхаарна гэдэгт итгэлтэй байгаа гэжээ.      

Дэлхийн олон орны элч төлөөлөгч болж ирсэн эдгээр төлөөлөгч сонгуульд өрсөлдөх эмэгтэйчүүдэд хэрхэн дэмжлэг үзүүлэх вэ, эмэгтэйчүүдийг улс төрд татан оролцуулах ямар арга зам байна, төрийн захиргаан дахь жендэрийн тэгш байдал, эмэгтэйчүүдийн эрхийг нэмэгдүүлэх асуудал, эмэгтэйчүүдийн улс төрийн оролцоог дэмжихэд орон орны авч буй эрх зүй, тогтолцоо зэрэг олон сэдвийг хөндөж хэлэлцүүлэг өрнүүлэн, туршлага мэдээллээсээ  хуваалцаж байна.  

Улс төрийн оролцоон дахь жендэрийн тэгш байдлыг хангах нь ардчилал, нийгмийн шударга ёсны үндэс. Энэхүү шударга ёсыг бэхжүүлэхийн төлөө улс орнууд хэлэлцэн Мянганы тунхаглалыг баталж Засгийн газрууд үүний төлөө тусгай арга хэмжээ авахаар амлалт өгсөн. Иймээс олон улсын түвшинд тавьсан үүрэг амлалтаа бодит ажил болгохын төлөө Азийн орнууд хуран чуулж туршлагаа солилцон, туршлагад үндэслэн улс төр дэх эмэгтэйчүүдийн үүргийг нэмэгдүүлэх үндэсний стратегийг боловсруулах, бүс нутгийн түвшинд мэдээлэл солилцох, хамтран ажиллах, өөрчлөлт шинэчлэлийн талаар нөлөөллийн ажил хийхэд бүсийн орнууд бие биедээ туслах нь хурлын зорилго юм гэж Засгийн газрын Хэвлэл мэдээллийн албанаас мэдээллээ.

Монгол Улсын Ерөнхий сайд С.Батболд АНУ-аас манай улсад суух Онц бөгөөд Бүрэн эрхт Элчин сайд Жонатан Эдлтоныг 2012 оны 03 дугаар сарын 30-ны өдөр хүлээн авч уулзав. Хоёр орны хооронд өндөр, дээд хэмжээний харилцан айлчлал тогтмолжиж, харилцаа амжилттай хөгжиж байгаад Ерөнхий сайд сэтгэл хангалуун байгаагаа уулзалтын эхэнд хэллээ. Харилцан айлчлал цаашид ч тогтмол байдлаар үргэлжлэнэ гэдэгт итгэлтэй байна, худалдаа, эдийн засаг, хөрөнгө оруулалтын өнөөгийн түвшинг ахиулах нь зүйтэй гэж гүйцэтгэх засаглалын тэргүүн хэлэв.

Хоёр орны хооронд дипломат харилцаа тогтоосны 25 жилийн ойн хүрээнд өнөөдөр Гадаад харилцааны яаманд үзэсгэлэн гаргасан бөгөөд ойд хоёр тал өндөр ач холбогдол өгч, олон арга хэмжээ зохиож байгааг тэмдэглэлээ. Монгол Улс Ардчилллын нийгэмлэгийг даргалж байгаа энэ үед нийгэмлэгээс зохион байгуулах аливаа арга хэмжээг АНУ дэмжиж, идэвхтэй оролцож байхыг хүсээд бүс нутгийн аюулгүй, тогтвортой байдлыг хангах чиглэлээр АНУ-тай үргэлжлүүлэн хамтран ажиллахад бэлэн байна гэж Ерөнхий сайд С.Батболд хэллээ.

Мөн Мянганы сорилтын сангийн төслүүд амжилттай хэрэгжиж байгааг тэмдэглээд дээрх төслийн хүрээнд Компакт хоёрдугаар гэрээнд хамрагдах хүсэлтэй байгаагаа илэрхийлэв. Түүнчлэн хоёр орны хооронд Ил тод байдлын гэрээ байгуулах чиглэлээр хэлэлцээг эхлүүлэх нь зүйтэй гэлээ. Онц бөгөөд Бүрэн Эрхт Элчин сайд Ж.Эдлтон хэлсэн үгэндээ 150 жилийн өмнө Монгол Улсад анхны америк хүн хөл тавьж байсныг дурдлаа.

АНУ Монгол Улсын ардчиллыг эхнээс нь дэмжиж ирсэн. Ардчиллын хамтын нийгэмлэгийг даргалж байгаа энэ үед олон улсын эмэгтэйчүүдийн бага хурлыг Монголд зохион байгуулахыг дэмжинэ гэв. Түүнчлэн Монгол Улсыг НАТО-гийн түнш орон болсонд баяр хүргээд харилцаа, хамтын ажиллагааны талаар Ерөнхий сайдын хэлсэнтэй санал нэг байгаагаа илэрхийлэв.

Мөн өдөр Монгол Улсын Ерөнхий сайд С.Батболд БНСУ-аас манай улсад суух Онц бөгөөд Бүрэн эрхт Элчин сайдаар томилогдон ирсэн  Ли Тэ Ро-г хүлээн авч уулзлаа. Ерөнхий сайд уулзалтын эхэнд хэлсэн үгэндээ Монгол, БНСУ ардчиллын үнэт зүйлсийг хуваалцдаг, ах дүү ард түмэн. Манай хоёр орны харицлаа, хамтын ажиллагаа хөгжих өргөн боломж байгаа гэдгийг тэмдэглэв. Иргэд харилцан чөлөөтэй зорчих чиглэлээр талууд хүчин чармайлт гаргаж байгаа бөгөөд зорчих нөхцлийг хөнгөвчлөх чиглэлээр шинээр томилогдсон Элчин сайд анхаарч ажиллана гэдэгт итгэлтэй байна гэлээ.

Түүнчлэн Зүүн Хойд Азийн хамтын ажиллагааг хөгжүүлэх, шинэ шатанд гаргах талаар хамтран ажиллаж байгаа энэ үед туршлагатай дипломатч Монгол Улсад томилогдон ирсэнд талархаад ажлын амжилт хүсэв. Цаг зав гарган хүлээж авсанд нь Элчин сайд Ли Тэ Ро Монгол Улсын Ерөнхий сайдад талархал илэрхийлэв. Ерөнхий сайдын БНСУ-д хийсэн албан ёсны айлчлал хоёр орны харилцаа, хамтын ажиллагааг өргөжүүлэн хөгжүүлэхэд чухал хувь нэмэр оруулсныг тэрээр тэмдэглэлээ. Элчин сайдаар ажиллах хугацаандаа харилцаа, хамтын ажиллагааг хөгжүүлэх, иргэдийн зорчих нөхцлийг хөнгөвчлөх, солонгосын аж ахуйн нэгжүүдийг Монгол Улсад үйл ажиллагаа явуулах зэрэгт анхаарч ажиллана гэдгээ илэрхийлэв гэж Засгийн газрын Хэвлэл, мэдээллийн албанаас мэдээллээ.

Монгол Улсын Засгийн газрын санаачилгаар энэ оныг НҮБ-ын Ерөнхий ассамблейн 64 дүгээр чуулганаас “Олон улсын хоршооллын жил” болгон зарласан. Энэ ажлын хүрээнд хоршоологчид мал аж ахуйн үйлдвэрлэл эрхлэгчдийг хөдөлмөрөөрөө хорших, төрөөс хөдөө аж ахуйн гаралтай бараа, түүний эдийн биржийн тогтолцоог байгуулах бэлтгэл ажлыг хангах асуудлаар төрийн ордонд чуулж байна. Өнөөдөр дэлхийн долоон тэрбум хүний гурван тэрбум нь хоршооноос ашиг хүртэж, 100 сая ажлын байрыг бий болгосон байна.

 

Мөн дэлхийн эдийн засгийн хямралыг хоршоолол хамгийн гарз хохирол багатайгаар даван туулсан тухай олон улсын байгууллагын судалгаа гарчээ. Үүнээс харахад хоршоог шинэ түвшинд өөр утга агуулгаар баяжуулан хөгжүүлэх зорилттой тулгарч байгааг Ерөнхий сайд С.Батболд Хоршоологчдын үндэсний III чуулганд оролцож хэлсэн үгэндээ тэмдэглээд хөдөөгийн хөгжлийг эрчимжүүлэх, хүн амын ажиллаж амьдрах таатай орчинг бүрдүүлэх, бүсийн ялгааг багасгах зорилгоор Монгол Улсын Засгийн газар “Хөдөөг хоршоолох аян”-ыг эхлүүлж байгаагаа мэдэгдлээ.

Мөн тэрээр Засгийн газар өчигдрийн хуралдаанаар “Хөдөөг хоршоолох аян”-ыг эхлүүлэх, Сум хөгжүүлэх сангийн хөрөнгөөс тодорхой хэсгийг нь жишиг хоршоо байгуулахад зарцуулах, Хүнс, хөдөө аж ахуй хөнгөн үйлдвэрийн сайдын багцад зохицуулалт хийх замаар 2012 онд хоршоололд хөрөнгө санхүүгийн дэмжлэг үзүүлэх, цаашид жил бүрийн төсөвт тусгах, Хоршооллын үндэсний зөвлөлийг Монгол Улсын Шадар сайдаар ахлуулан ажиллуулах шийдвэрийг гаргаснаа дуулгасан юм. Түүнчлэн хоршоог хөгжүүлэх зорилтын хүрээнд хөдөөгийн баялаг бүтээгчдийг үйлдвэрлэгч, хэрэглэгчтэй шууд холбох,  малчид үйлдвэрлэгчдийн дундаас ашиг олж, бараа бүтээгдэхүүний үнийг зохиомлоор өсгөдөг ченжийн тогтолцооноос гарах бодлого хэрэгжүүлэхээ Засгийн газрын тэргүүн хэлж байна.

Мөн хоршоологчдын хөдөө аж ахуйн гаралтай бараа түүхий эдийн боловсруулалт, ноос, ноолуур, арьс шир, мах, сүү, чацарганын үйлдвэрлэлийг хоршин хөгжүүлэх үүсгэл санаачлагыг Засгийн газрын тэргүүний хувьд бүхий л талаар дэмжих болно гэдгээ илэрхийлээд Засгийн газраас дараах үүрэг чиглэлийг холбогдох газруудад өлөө.

• Монгол Улсын сум бүрт жишиг хоршоодыг ажиллуулж, үйл ажиллагааг нь дэмжих,
• Хоршоодыг хөгжүүлэх, бэхжүүлэх ажлыг хүн л хийнэ. Тиймээс сум бүрээс хоршоодыг удирдах хүмүүсийг сонгож сургаж, мэргэшүүлэх ажлыг энэ жилдээ багтаан эхлүүлэх,
• “Сум хөгжүүлэх сан”-гийн хөрөнгийн 80-аас доошгүй хувийг жишиг хоршоодод олгох
• Малчид, тариаланчдыг дэмжих урамшууллын тогтолцоог хоршооны бүтэц үйл ажиллагаатай шууд холбон хөгжүүлэх, 
• Салбарын мэргэжлийн холбоод, төрийн бус байгууллагуудтай хамтран “Хөдөөг хоршоолох аян”-ыг тухайн орон нутгийн хэмжээнд удирдан зохион байгуулахыг аймаг, нийслэл, сум, дүүргийн Засаг дарга нарт үүрэг болгож байна, 
• Холбогдох сайд, яам, агентлагийн дарга нар хоршоолох аяныг эрчимжүүлэх, хоршооллын эрх зүйн орчинг сайжруулах, санхүү, хөрөнгө оруулалт, зохион байгуулалтын арга хэмжээ авах саналаа боловсруулан шуурхай арга хэмжээ авахыг Монгол Улсын Ерөнхий сайд С.Батболд үүрэг болголоо.

Мөн энэ үеэр “Хөдөөг хоршоолох аян”-ыг эхлүүлэх, хоршооллын үндэсний III чуулганы шийдвэрийг хэрэгжүүлэх ажлын хүрээнд Засгийн газар, Монголын хоршооллын үндэсний нэгдсэн холбоотой хамтран ажиллах санамж бичигт гарын үсэг зурсан юм. Чуулганд 21 аймаг, 330 сумдын Засаг дарга, хот, хөдөөгийн 400 хоршоологчид, дэмжигч гишүүд болон төрийн болон төрийн бус байгууллага, олон улсын байгууллага, Монгол Улсад суугаа Элчин сайдын яамд зэрэг нийтдээ 900 гаруй төлөөлөгчид оролцож байна.

“Хөдөөг хоршоолох аян”-ны нээлтэд оролцож буй зочид, төлөөлөгчид, Хоршоологчдын III чуулганы оролцогчид Та бүхэндээ энэ өдрийн мэндийг хүргэе.

Манай Засгийн газрын санаачилгаар энэ оныг НҮБ-ын Ерөнхий ассамблейн 64 дүгээр чуулганаас “Олон улсын хоршооллын жил” болгон зарласан. Тив дэлхий бидний сайн дураараа нэгдэн нийлж, хамтран ажиллаж, амьдрал ахуй улс орноо хөгжүүлэх хичээл зүтгэлийн үнэт зүйлсэд тулгуурласан санаачилгыг дэмжиж, олон орон хэрэгжүүлэхээр ажиллаж буй цаг үед Та бид хуран чуулж байгаа нь ихээхэн ач холбогдолтой, өргөн утга агуулгатай юм. Тиймээс бид хоршооллыг хөгжүүлэх, бэхжүүлэх талаарх бодлого, шийдвэр, үйл ажиллагаа, санаачилгаараа олон улсад үлгэр дууриал үзүүлэх учиртай. Цаг үеэ олсон энэхүү арга хэмжээний элч төлөөлөгч болж, эх орондоо ардчиллын үндэс суурь болсон сайн дураараа нэгдэн ажиллах арга замыг дэлгэрүүлэх үйл хэрэгт хувь нэмэр оруулж, хоршооллын хөдөлгөөний манлайлагч, хоршоодыг хөгжүүлэх үйлсэд идэвхитэй оролцож ирсэн Та бүхэндээ Монгол Улсын Засгийн газрын тэргүүний хувьд талархал илэрхийлье.

 

Иргэдийн хамтын санаачилга, оролцоонд тулгуурласан хоршооллыг өнөөдөр дэлхийн өнцөг булан бүрт хөгжүүлж ирлээ. Хамгийн гол нь хоршооллоор дамжуулан тулгамдсан асуудал, сорилтуудыг шийдвэрлэх хандлага түгээмэл бий боллоо. Их Британичууд хоршооллоор дамжуулан өргөн хэрэглээний бараа бүтээгдэхүүний үнийг тогтворжуулж байсан бол Германчууд зээлийн системийг өөрчлөх хоршоо байгуулж амжилтанд хүрсэн. Харин Францууд ажлын байр бий болгох зорилгоор жижиг, дунд үйлдвэрлэлийн хоршоодыг байгуулж асуудал бэрхшээлээ шийдсэн зэрэг түүх дэлхийн ихэнхи оронд бий.  

Өнөөдөр дэлхийн долоон тэрбум хүний гурван тэрбум нь хоршооноос ашиг хүртэж, 100 сая ажлын байрыг бий болгожээ. Энэхүү тоон үзүүлэлт хоршоололд ямар их боломж бололцоо байгааг, хамтраад яаж үр дүнд хүрдэгийг харуулж байна. Мөн олон улсын байгууллагын судалгаанаас харахад дэлхийн эдийн засгийн хямралыг хоршоолол хамгийн гарз хохирол багатайгаар даван туулсан нь нэгийг өгүүлж байна. Монголын хоршооллыг хөгжүүлэхэд олон улсын байгууллагын төсөл хөтөлбөрүүд ихээхэн хувь нэмэр оруулж, дэмжлэг туслалцаа үзүүлж ирсэн. Тиймээс Монголын хоршооллыг бэхжүүлэхэд хөрөнгө санхүү, туршлага, үйл ажиллагаа гээд бүхий л талаар дэмжлэг үзүүлж ирсэн олон улсын байгууллагынхан, төсөл хөтөлбөрийнхэнд талархал илэрхийлье.    

Бидний өвөг дээдэс хамтран ажиллах арга хэлбэрийг амьдрал ахуйдаа олон зуун жилийн өмнөөс хэвшүүлж, “саахалт хүний санаа нэг” хэмээн сургамжилж ирсэн. Анх ардын хувьсгал ялсны дараа 1921 онд төрийн бүтцэд хоршоог оруулж, ажиллах бодлого, үйл ажиллагааг тодорхой болгосон төдийгүй “Ардын харилцан туслалцах хоршоо”-г байгуулж байсан юм. Энэ үүднээс авч үзвэл хоршин ажиллах арга хэлбэрийн олон жилийн туршлага монголчууд бидэнд бий. Мөн хоршоо нь өнгөрсөн зуунд манай орны хөгжил дэвшил, соёл боловсрол, эдийн засагт үлэмж их нөлөө үзүүлснийг олон баримтаар ярьж болно.

Манай ард түмэн хэзээнээс хоршин ажиллаж, сайн дурын үүсгэл санаачилгаа бэхжүүлж ирсэн арвин туршлагатай.

Өргөн уудам газар нутагтай, цөөн хүн амтай манай улсын хувьд жижиг, дунд үйлдвэрлэлийг хөгжүүлэх, ажлын байрыг бий болгох, орон нутгийн хөгжлийг хангах үндсэн арга хэлбэр нь хоршоо байж ирсэн. Тиймээс Засгийн газраас явуулж байгаа бодлого шийдвэр нь хоршоодыг хөгжүүлэх, ард иргэдийн нэгдэн нийлж багаар ажиллах арга замыг дэмжихэд чиглэгдэж байна. Тухайлбал Засгийн газраас “2003 оныг хоршоог дэмжих жил” болгон зарлаж, 2009 онд “Хоршоог хөгжүүлэх нийгмийн хэмжээний хөтөлбөр-II”-ийг батлан хэрэгжүүлсэн. Мөн хоршоодод тулгуурлан үйл ажиллагаа явуулах хөдөө аж ахуйн бараа түүхийн бирж байгуулахаар шийдвэрлэж, “улсын тэргүүний малчдын бүлэг”-ийг шалгаруулах, хоршооны гишүүн малчдын үндэсний үйлдвэрүүдэд нийлүүлсэн ноосонд урамшуулал олгох, хоршоог хөгжүүлэх татварын таатай орчинг бүрдүүлэх зэрэг олон ажлууд нь хоршоог бэхжүүлэхэд чиглэгдсэн. Эдгээр ажлуудыг шат дараатайгаар хэрэгжүүлж байгаа нь төр, засгаас хоршоод, Та бүхэнд итгэл хүлээлгэж буйн илрэл юм. Манай хоршоологчид энэ итгэл, хариуцлагыг дааж зөвхөн өөрсдийгөө төдийгүй улс орныхоо эдийн засаг, нийгмийн амьдралд дорвитой хувь нэмэр оруулж чадна гэдэгт итгэж байна.    

Хөдөө орон нутагт хоршоологчдын хүч, хөдөлмөрийг зөв зохион байгуулах,  малчид, тариаланчдийн хорших үйл ажиллагааг дэмжих, хөдөлмөрийг нь үнэлэх,хөдөө аж ахуйн гаралтай түүхий эд, бараа бүтээгдэхүүний борлуулалтыг сайжруулах, үйлдвэрлэсэн бүтээгдэхүүнийг эдийн засгийн эргэлтэд оруулахад Засгийн газар анхаарч тодорхой ажлуудыг хийсэн. Эдгээр бодлого, шийдвэр нь хөдөөгийн хөгжлийг дэмжих, өрсөлдөх чадварыг сайжруулах хоршоолох явцыг өргөжүүлэх томоохон түлхэц болсон.  

Манай улсын хоршооллыг хөгжүүлэх явцад салбарын эрдэмтэн мэргэд, нийгмийн зүтгэлтнүүдийн санаачилгаар олон төрийн бус байгууллага байгуулагдсан нь нэг том дэвшил юм. Эдгээр төрийн бус байгууллага, удирдлага нь монгол оронд хоршооллыг хөгжүүлэх, ард иргэдийн хоршооллын талаарх ойлголт хандлагыг дээшлүүлэх, дэлхийн тэргүүн туршлагыг нэвтрүүлэх, эдийн засгийн зөв арга замыг сонгох талаар ихээхэн хүчин зүтгэл гаргаж ирсэнийг онцлон тэмдэглэж байна.

Хоршооллыг зөвхөн хөдөө аж ахуй, газар тариалангийн салбарт хэрэгжүүлдэг гэсэн ойлголт манай нийгэмд түгээмэл байгааг өөрчлөх цаг болсон. Хоршооллыг хөгжүүлэхэд хөдөөгийнхнөөс гадна хот суурин газрын иргэдийн идэвхитэй оролцоо чухал юм. Хоршоолол хөгжих эх суурь нь хүн бүрийн сайн дурын нэгдэл, ижил тэгш оролцоо юм. Тиймээс хоршоолол хаана ч гэсэн хөгжин цэцэглэх боломж нээлттэй байх ёстой. Үүний нэг илрэл нь манай улсад эд хэрэглэгчдийн, мал аж ахуй, газар тариалан, үйлдвэрлэл, үйлчилгээ, банк санхүү, хадгаламж зээлийн гэх мэт бүхий л төрлийн хоршоод бий болж үйл ажиллагаагаа бэхжүүлж байна.

Иргэдийн санал санаачилга, сайн дурын нэгдэл гэдэг утгаараа хоршоолол нь хөдөө орон нутгийн төдийгүй нийслэл Улаанбаатарын өмнө тулгамдсан олон асуудлыг шийдвэрлэхэд чухал үүрэгтэй. Тиймээс хоршоолол нь малчид болоод ард иргэдийн амьдрах арга замаас гадна асуудлыг зөв зүйтэй шийдвэрлэх хамтын удирдлагын нэг хэлбэр юм.  

Эрхэм нөхөд өө,

Өнөөдөр бид хоршоог шинэ түвшинд өөр утга агуулгаар баяжуулан хөгжүүлэх зорилттой тулгарч байна. Өөрөөр хэлбэл хоршоог өөрийнх нь мөн чанар, агуулга, үнэт зүйлсэд нийцүүлэн, ардчиллын сайн дураараа эвлэлдэн нэгдэх, багаар ажиллах зарчимд тулгуурлан хөгжүүлэх ёстой. Тиймээс хөдөөгийн хөгжлийг эрчимжүүлэх, хүн амын ажиллаж амьдрах таатай орчинг бүрдүүлэх, бүсийн ялгааг багасгах зорилгоор Монголын хоршооллын үндэсний нэгдсэн холбооны санаачилгыг дэмжиж “Хөдөөг хоршоолох аян”-ыг эхлүүлж байгаагаа мэдэгдэе.

Засгийн газар өчигдөрийн хуралдаанаар “Хөдөөг хоршоолох аян”-ыг эхлүүлэх, сум хөгжүүлэх сангийн хөрөнгөөс тодорхой хэсгийг нь жишиг хоршоо байгуулахад зарцуулах, Хүнс, хөдөө аж ахуйн сайдын багцад зохицуулалт хийх замаар 2012 онд хоршоололд хөрөнгө санхүүгийн дэмжлэг үзүүлэх, цаашид жил бүрийн төсөвт тусгах, хоршооллын үндэсний зөвлөлийг Монгол Улсын Шадар сайдаар ахлуулан ажиллуулах шийдвэрийг гаргаснаа Та бүхэндээ дуулгая. Бид аливаа зөвлөлгөөний дараа Засгийн газрын шийдвэрийг гаргаж байсан бол энэ удаад “Хөдөөг хоршоолох аян”-ы санаачилгад ач холбогдол өгч урьдчилан шийдвэр гаргалаа.   

Хоршооллыг хөгжүүлэхдээ гишүүдийн сайн дурын санаачилгын үнэт зүйлсийг бэхжүүлэх, зөвхөн гишүүдийнх нь өмчлөлтэй байлгах, удирдлагын үйл ажиллагаанд оролцохгүйгээр эдийн засгийн арга хэлбэрээр дэмжих бодлогыг баримтлана. Ард, иргэдийнхээ орлогыг нэмэгдүүлэх, амьдралын түвшний ялгааг багасгах, нийгмийн дундаж давхаргыг бүрдүүлэх, бүс нутгийн жигд хөгжлийг бий болгох, сумдын бие даасан байдлыг хангах, бүтээлчээр хөдөлмөрлөх боломжийг хүн болгонд олгох арга замуудын нэг нь хоршоолол юм. Хоршоо нь ард иргэдийг баялагийг бүтээхэд оролцох тэгш боломжийг бүрдүүлдэг, шинэ ажлын байрыг гаргадаг, гишүүдийнхээ өрсөлдөх чадварыг дээшлүүлдэг, асуудлыг шийдвэрлэхийн тулд олонхиороо шийдвэр гаргадаг бололцоог хангадаг олон давуу талтайг Та бид ярьж ойлгуулах үүрэгтэй.

Хоршоог хөгжүүлэх өөр нэг зорилт хөдөөгийн баялаг бүтээгчдийг үйлдвэрлэгч, хэрэглэгчтэй шууд холбох тогтолцоог бүрдүүлэхэд чиглэгдэх учиртай. Ингэснээр малчид үйлдвэрлэгчдийн дундаас ашиг олж, бараа бүтээгдэхүүний үнийг зохиомлоор өсгөдөг ченжийн тогтолцооноос гарах бодлого хэрэгжинэ. Үүний зэрэгцээ тодорхой зах зээл, бүртгэл хяналтын зөв тогтолцоо, нэгдсэн стандартыг тогтоож, хөдөө аж ахуйн бүтээгдэхүүний сүлжээг байгуулж, үнийн нэгдсэн бодлогыг хэрэгжүүлэх боломж бүрдэх юм. Мөн мал аж ахуйн үйлдвэрлэлийн эрсдлийг бууруулахын тулд даатгалтай болгох, хөрөнгө, хүчээ нэгтгэн хоршин ажиллах нөхцөл ч бий болно. Тиймээс хоршоологчдын хөдөө аж ахуйн гаралтай бараа түүхий эдийн боловсруулалт, ноос, ноолуур, арьс шир, мах, сүү, чацарганын үйлдвэрлэлийг хоршин хөгжүүлэх үүсгэл санаачлагыг бүхий л талаар дэмжих болно. Хөдөлмөрөө хорших, хоршоолох аян өрнүүлж шинэ хоршоодод тулгардаг бэрхшээл болох санхүүгийн хомсдлын асуудлыг шийдвэрлэхэд Засгийн газраас тодорхой дэмжлэг үзүүлнэ. Тиймээс Монгол Улсын бүх аймаг, сум, баг бүрт хоршоодыг шинээр байгуулах аяныг мэргэжлийн холбоод, төрийн бус байгууллагуудынхаа дэмжлэгтэйгээр амжилттай хэрэгжүүлцгээе. Малчин бүр багаар ажиллаж, тэгш оролцоог эрхэмлэж, сумаараа, багаараа, хамт олноороо хамтран хоршоо байгуулж, өөрсдийн амьдрал ахуйгаа өөд нь татахыг уриалж байна.

“Хөдөөг хоршоолох аян”-ыг дэмжиж Засгийн газраас дараах үүрэг чиглэлийг холбогдох газруудад өгч байна,

• Монгол Улсын сум бүрт жишиг хоршоодыг ажиллуулж, үйл ажиллагааг нь дэмжих,
• Хоршоодыг хөгжүүлэх, бэхжүүлэх ажлыг хүн л хийнэ. Тиймээс сум бүрээс хоршоодыг удирдах хүмүүсийг сонгож сургаж, мэргэшүүлэх ажлыг энэ жилдээ багтаан эхлүүлэх,
• “Сум хөгжүүлэх сан”-гийн хөрөнгийн 80-аас доошгүй хувийг жишиг хоршоодод олгох
• Малчид, тариаланчдыг дэмжих урамшуулалын тогтолцоог хоршооны бүтэц үйл ажиллагаатай шууд холбон хөгжүүлэх,  
• Салбарын мэргэжлийн холбоод, төрийн бус байгууллагуудтай хамтран “Хөдөөг хоршоолох аян”-ыг тухайн орон нутгийн хэмжээнд удирдан зохион байгуулахыг аймаг, нийслэл, сум, дүүргийн Засаг дарга нарт үүрэг болгож байна,  
• Холбогдох сайд, яам, агентлагийн дарга нар хоршоолох аяныг эрчимжүүлэх, хоршооллын эрх зүйн орчинг сайжруулах, санхүү, хөрөнгө оруулалт, зохион байгуулалтын арга хэмжээ авах саналаа боловсруулан шуурхай арга хэмжээ авахыг чиглэл болгож байна,  

Манай Засгийн газар төрийн зарим үйлчилгээг төрийн бус байгууллага, мэргэжлийн холбоодоор гүйцэтгүүлэх, иргэний нийгмийг бэхжүүлэх талаар багагүй ажлыг эхлүүлж байна. Үүний нэг илэрхийлэл болгож “Хөдөөг хоршоолох аян”-ыг эхлүүлэх, хоршооллын үндэсний IIIчуулганы шийдвэрийг хэрэгжүүлэх ажлын хүрээнд манай Засгийн газар, Монголын хоршооллын үндэсний нэгдсэн холбоотой хамтран ажиллах албан ёсны байр сууриа илэрхийлж, харилцан үүрэг, хариуцлага хүлээсэн санамж бичигийг байгуулахаар төлөвлөж байна. Тиймээс уг санамж бичигт тусгагдсан бүхий л зүйлийг хэрэгжүүлэхийн төлөө Засгийн газрын тэргүүний хувьд анхаарч ажиллах болно. 

Эх орныхоо өнцөг булан бүрээс хүрэлцэн ирж, хуран чуулж, “Хөдөөг хоршоолох аян”-ы нээлтийн ажиллагаанд оролцож буй орон нутгийн удирдлага, мэргэжлийн холбоод, хоршоологчид Та бүхний идэвхи санаачилгаас Монголын хоршооллын хөгжлийн нэгэн үе шууд шалтгаалах болно. Тиймээс Та бүхнийг “Хөдөөг хоршоолох аян”-ыг ард иргэдэд ойлгуулах, тэдний сайн дурын санаачилга дэмжлэгийг дэлгэрүүлэх их ажилд амжилт хүсье.    

“Хөдөөг хоршоолох аян”, Хоршоологчдын үндэсний III чуулганыг нээснийг мэдэгдье.

2012 оны 3 дугаар сар 29.      Төрийн ордон

Засгийн газрын хуралдаан 2012 оны 03 дугаар сарын 28-ны өдөр боллоо. Ахмад настан, хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэдэд олгох 1 сая төгрөг, Үндэсний оношлогоо, эмчилгээний төв байгуулах зэргийг хэлэлцэн шийдвэр гаргасан нь онцлох сэдэв байв.

Засгийн газрын хуралдаанаар “Монгол Улсын иргэн хишиг, хувь хүртэх журам”-д нэмэлт, өөрчлөлт орууллаа.

Тухайлбал “2012 оны 12 дугаар сарын 31-ний байдлаар 55 ба түүнээс дээш настай эмэгтэй, 60 ба түүнээс дээш настай эрэгтэй “Хүний хөгжил сан”-гаас 1 сая хүртэлх төгрөгийн хишиг, хувь хүртэж болно” гэж заалаа.

Мөн эрүүл мэндийн байгууллагын мэргэжлийн эмч нарын хяналтын комиссоор хөгжлийн бэрхшээлтэй нь тогтоогдсон 16 хүртэл насны хүүхэд, хөдөлмөрийн чадвараа 50 ба түүнээс дээш хувиар алдсан нь эмнэлэг, хөдөлмөрийн магадлах комиссоор тогтоогдсон 16 нас хүрсэн иргэн хишиг, хувиа авч болох юм.

Хэрвээ өмнө нь бэлэн бусаар хишиг, хувь хүртсэн бол 1 сая төгрөгөөс үүнийг суутган тооцож, үлдэх хэсгийг энэ оны 2 дугаар улиралд сар бүрийн сүүлийн хагаст тэнцүү хувааж олгохоор журамд тусгажээ. Энэ талаар Сангийн сайд Д.Хаянхярваа Засгийн газрын хуралдааны дараа сэтгүүлчдэд мэдээлэл хийлээ. Түүний хэлснээс үзвэл ахмад настан, хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэдэд нэг сая төгрөгийг гурав хувааж 4,5,6 дугаар сард олгох юм байна. Санхүүгийн боломж, өдөр ирэх бүр нэмэгдэх гээд байгаа инфляцыг барихын тулд ийнхүү гурав хувааж өгөхөөр шийдвэрлэжээ.

Хишиг, хувиа авах хүсэлтэй ахмад настан, хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэд хүсэлтээ сум, хорооны нийгмийн ажилтанд бичгээр гаргаж өгөх ёстой. Хэрвээ өөрөө хүсэлт гаргах боломжгүй бол эцэг, эх, асран хамгаалагч, харгалзан дэмжигч, эхнэр, нөхөр нь өмнөөс нь гаргаж болох юм. Хүсэлтэд овог нэр, регистрийн дугаар, төрсөн он, сар, өдөр, иргэний үнэмлэхний дугаар, оршин суугаа хаяг, өмнө нь бэлэн бусаар хишиг, хувь хүртсэн эсэх, 1 сая төгрөгийг бэлнээр авах хүсэлтэй байгаа болон өмнө нь бэлэн бусаар авсан хишиг, хувийг суутган тооцохыг зөвшөөрсөн тэмдэглэлийг заавал тусгах ёстойг журамд заажээ.

Хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэний тухайд хөдөлмөр алдалтын хувь хэмжээ, 16 хүртэлх насны хүүхдийн хөгжлийн бэрхшээлтэй болохыг нотолсон баримт бичгийг хүсэлтэд хавсаргах юм байна. Хэрвээ тухайн хүн нийгмийн халамжийн болон нийгмийн даатгалын сангаас тэтгэвэр, тэтгэмж авдаг бол нэмэлт баримт бичиг шаардахгүй, тэтгэвэр, тэтгэмж авдаг гэсэн тодорхойлолтыг холбогдох байгууллагуудаас авах юм. Сум, хорооны ажилтан иргэдийн хүсэлтийг сар бүрийн 15-ны өдрөөр тасалбар болгон нэгтгэж, мэдээллээ аймаг, нийслэлийн Хөдөлмөр, халамжийн үйлчилгээний хэлтэст тухайн сарын 25-ны дотор хүргүүлэх ёстой.

Аймаг, дүүргээс үүнийг нягталж, иргэдийн нэрсийн жагсаалтыг батлан сар бүрийн 30-ны дотор нийгмийн халамжийн асуудал хариуцсан төрийн захиргааны байгууллагад хүргүүлэх юм. Эндээс Нийгмийн хамгаалал, хөдөлмөрийн яам, Сангийн яамны Төрийн сангийн газар гэсэн дарааллаар явж Төрийн сангийн газраас шаардагдах хөрөнгийг сар, улирлын хуваарийн дагуу “Хүний хөгжил сан”-д шилжүүлэхээр болжээ. Үүнээс гадна “Монгол Улсын иргэн хишиг, хувь хүртэх журам”-ын гуравдугаар бүлэгт нэмж заалт орууллаа. Энэ дагуу шинээр төрсөн хүүхэд болон нас барсан иргэнд тухайн онд хуваарилагдсан хишиг, хувийг бүрэн олгохоор болсон байна.

Түүнчлэн “2011-2012 оны хичээлийн жилд оюутны сургалтын төлбөр хэлбэрээр хишиг, хувь хүртэх хэмжээг 491960 төгрөг” гэж журамд тусгасан байсныг “500 мянган төгрөгөөс 2011 онд эрүүл мэндийн даатгалын шимтгэл хэлбэрээр хишиг, хувь хүртсэн хэмжээг хассан хэмжээтэй тэнцүү” хэмээн өөрчилжээ. Орон сууцны төлбөрөө хишиг, хувиар төлөх хүсэлтэй иргэдэд хамаатай заалтыг ч журамд өөрчлөн найруулсан байна.

Тухайлбал Орон сууцны санхүүжилтийн корпораци нь орон сууцны төлбөр хэлбэрээр хишиг, хувийг олгоход шаардагдах хөрөнгийг захиалга авсан байгууллага, иргэн, зээл олгосон банк, төлбөрөө бүрэн төлж орон сууцаа авсан иргэн, аймаг, дүүрэг тус бүрээр гаргаж, төлбөрийн дансны бүртгэлийг нэгтгэн, нийгмийн халамжийн асуудал хариуцсан төрийн захиргааны байгууллагад хүргүүлж байх болжээ.  Шат шатны байгууллагууд үүнийг хянан үзэж шийдвэр гаргасны дараа хишиг, хувийг шилжүүлэхээр болсон байна.

Мөн журамд “Монгол Улсын иргэн гадаад улсын харьяат болсон бол сүүлийн жилд түүний хүртэх хишиг, хувийн хэмжээг 3 дахин нэмж нэг удаа олгоно” гэж тусгасан байсан нь хуульд нийцэхгүй байгаа тул хаслаа. Засгийн газрын энэ тогтоол гарсантай холбогдуулан “Хүний хөгжил сан”-д төвлөрүүлэх урьдчилгаа төлбөр болох 312.5 тэрбум, ногдол ашиг 110 тэрбум төгрөгийг энэ оны 3-5 дугаар сард үе шаттайгаар, бүрэн төвлөрүүлэхийг Төрийн өмчийн хороо болон “Эрдэнэс МГЛ”, ”Эрдэнэт үйлдвэр” ХХК, “Эрдэнэс Тавантолгой” ХК-д даалгав гэж Засгийн газрын Хэвлэл, мэдээллийн албанаас мэдээллээ. 

ҮНДЭСНИЙ ҮЙЛДВЭРЛЭГЧ, ЖИЖИГ, ДУНД БИЗНЕС ЭРХЛЭГЧДИЙГ ЗАСГИЙН ГАЗАР ТАТВАРЫН БОДЛОГООР ДЭМЖИНЭ

Засгийн газрын хуралдаанаар Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тухай хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай хуулийн төслийг хэлэлцэн дэмжиж, Улсын Их Хуралд өргөн мэдүүлэхээр боллоо. Хуулийн төсөлд Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тайлан гаргагч аж ахуйн нэгж, иргэний татвар ногдох орлогын хэмжээ 10 сая төгрөг байвал татвар төлөгчөөр бүртгэгддэг бол үүнийг 50 сая төгрөг болгохоор тусгажээ. Мөн орлогыг нь тухай бүр тодорхойлох боломжгүй бизнес эрхлэгчдээс авдаг татварын хувь, хэмжээг тодорхой хязгаарт өөрчлөх эрхийг орон нутагт олгохоор заасан байна.  

Түүнчлэн хэрэв тухайн аж ахуйн нэгж, хувиараа хөдөлмөр эрхэлж байгаа иргэдийн орлогын дүн  50 сая төгрөгөөс бага байвал “НЭГ” хувийн татвар төлж байхаар холбогдох хуулийн төсөлд тусгажээ. Мөн тодорхой чиглэлээр үйл ажиллагаа явуулаагүй боловч аль нэг үйл ажиллагааны борлуулалтын орлого нь 10 сая төгрөг хүрч, Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын хасалт, буцаан олголт хийх тохиолдол гарч байгаа учир татвар ногдох борлуулалт хийгээгүй бол хасалт хийхгүй байх зэрэг олон заалтыг нэмэлт, өөрчлөлтөөр оруулахаар төсөлд тусгаад байна.

Монгол Улсын Ерөнхий сайд С.Батболд хуулийн төсөлтэй холбогдуулан хэлэхдээ “Том аж ахуйн нэгжүүдэд татварын өршөөл нэг удаа үзүүлсэн нь үр дүнгээ өгсөн. Иймээс жижиг, дунд үйлдвэр, аж ахуйн нэгжүүдэд ч мөн адил татварын өршөөл үзүүлэх хэрэгтэй. Гэхдээ татвартай холбоотойгоор том аж ахуйн нэгжүүд задарч жижиг болохгүй байх гарц олох, татварын энэ өөрчлөлтийг татвар төлөгчийн байр сууринаас хандаж хийх, хүнд суртал, ар өврийн хаалганаас хол байлгах нь зүйтэй” гэж хатуу сануулав.

Үүнээс гадна Ой, модны салбарын бүтээгдэхүүний үйлдвэрүүд түүхий эдээ хангалттай авч чадахгүй байгаа учир импортоор оруулж ирэх бөөрөнхий мод, гуалин, зүсмэл материал, банз, дүнз, хагас боловсруулсан модон материалыг татвараас чөлөөлөх нь зүйтэй гэж Сангийн яам үзэв хэмээн Засгийн газрын Хэвлэл, мэдээллийн албанаас мэдээллээ.            

ГАДААД ОРОНД ӨНДӨР ҮНЭ ТӨЛЖ ҮЗЛЭГ, ОНОШЛОГОО ХИЙХ ШААРДЛАГАГҮЙ БОЛНО

БНСУ-ын “Эксим” банкнаас зээл авч “Үндэсний оношлогоо, эмчилгээний төв байгуулах төсөл”-ийг хэрэгжүүлэхээр Засгийн газрын хуралдаанаас шийдвэрлэлээ. Зээлийн хэлэлцээрт гарын үсэг зурах эрхийг Сангийн сайд Д.Хаянхярваад олгосон байна. Зээл нь 0.1 хувийн хүүтэй, 40 жилийн хугацаатай, үндсэн төлбөрөөс чөлөөлөгдөх хугацаа нь 10 жил байх юм. Зээлээр Клиникийн нэгдсэн II эмнэлэгийн дэргэд Үндэсний оношлогоо, эмчилгээний төвийн барилга барьж, орчин үеийн тоног, төхөөрөмж суурилуулахаар төлөвлөөд байна.

Төв байгуулагдсанаар манай иргэд үзлэг, оношлогоонд хамрагдах гэж их мөнгө төлөн гадаад орныг зорих шаардлагагүй болж байна. Өөрөөр хэлбэл БНСУ-д ашигладаг орчин үеийн тоног төхөөрөмжийг энэ төвд суурилуулснаар өвчтөний онош зөрөхгүй болохоос гадна оношлогооны алдаанаас үүдэн гардаг нас баралтыг бууруулах, орон нутгийн болон эрүүл мэндийн үйлчилгээ дутагдалтай газарт илүү хүртээмжтэй, онцгой үйлчилгээ бий болох зэрэг давуу тал бий болох юм. “Үндэсний оношлогоо, эмчилгээний төв”-ийг ашиглалтад оруулсны дараа БНСУ-аас эмч, мэргэжилтнүүдийг авчирч тодорхой хугацаанд ажиллуулах, дотоодын боловсон хүчнээ давтан сургах, ур чадварыг нь сайжруулах зэрэг арга хэмжээ авах нь зүйтэй гэдгийг Ерөнхий сайд С.Батболд салбарын сайдад чиглэл болгов гэж Засгийн газрын Хэвлэл, мэдээллийн албанаас мэдээллээ.

“ХӨДӨӨГ ХОРШООЛОХ АЯН” ӨРНҮҮЛЭХЭЭР БОЛЛОО

Монголын хоршооллын үндэсний нэгдсэн холбоо, иргэдээс гаргасан санаачилгыг Засгийн газар дэмжин “Хөдөөг хоршоолох аян”-ыг улсын хэмжээнд өрнүүлэхээр шийдвэрлэлээ. Энэ аян хөдөө орон нутагт үйлдвэрлэл эрхлэгчдийг хөдөлмөрөө сайн дурын үндсэн дээр суурилж хорших, Хөдөө аж ахуйн гаралтай бараа, түүхий эдийн биржийн тогтолцоо бий болгох бэлтгэл ажлыг хангах зорилготой юм. Аян болон түүхий эдийн бирж байгуулах бэлтгэл ажлыг эрчимжүүлэх зорилгоор жишиг хоршоодыг сумдад байгуулахад шаардагдах хөрөнгийг жил бүрийн улсын болон орон нутгийн төсөвт тусгаж, олон улсын байгууллага, гадаадын зээл, тусламж, төсөл, хөтөлбөрт хамруулах болж байна.

Тухайлбал аймаг, сумдад олгож байгаа жижиг, дунд үйлдвэрийн хөнгөлөлттэй зээл, “Сум хөгжүүлэх сан”-гийн зээлийг хоршоодод олгох зэрэг олон ажлыг аяны хүрээнд хийх юм. Аймгийн Засаг дарга нар тухайн орон нутагтаа “Хөдөөг хоршоолох аян”-ны төлөвлөгөө батлан, хэрэгжүүлэх үүрэг хүлээсэн бол аяны хүрээнд хийх ажлыг Монголын хоршооллын үндэсний нэгдсэн холбоо, бусад холбогдох хоршооллын холбоогоор гэрээгээр гүйцэтгүүлж, тэдэнд туслалцаа, дэмжлэг үзүүлэх болжээ. Манай улсын хүн амын 63.3 хувь нь хот, суурин газарт, 37.7 хувь нь хөдөө орон нутагт амьдардаг. Энэ нь эдийн засгийн өсөлт болон хөгжлийн түвшинг жигд хангах эх үндэс нь орон нутгийн хөгжлөөс шууд хамааралтай гэсэн үг юм.

Ялангуяа хүн ам цөөтэй, өргөн уудам газар нутагтай, газар тариалан, хөдөө аж ахуйн чиглэлийн үйлдвэрлэл зонхилсон манай орны хувьд жижиг, дунд үйлдвэрлэлийг хөгжүүлэх, ажлын байр бий болгох, орон нутгийн хөгжлийг хангах аж ахуй эрхлэх гол хэлбэр нь хамтын хөдөлмөрт тулгуурласан хоршооны бүтэц. Иймээс төрөөс үүнд ихээхэн ач холбогдол өгч бодлогын баримт бичиг, хууль, хөтөлбөр батлаад байна.

МАХНЫ НИЙЛҮҮЛЭЛТИЙГ НЭМЖ ҮНЭ БУУРУУЛАХЫГ ЗОРЬЖ БАЙНА  

Махны нийлүүлэлт, үнэ болон махны нөөцийг нэмэгдүүлэх талаар авч байгаа арга хэмжээний талаар Хүнс, хөдөө аж ахуй, хөнгөн үйлдвэрийн сайд Т.Бадамжунай Засгийн газрын хуралдаанд танилцуулав. Үүнтэй холбогдуулан махны хангамжийг нэмэгдүүлэх, үнэ бууруулах талаар Засгийн газраас гаргасан тогтоол, шийдвэрийг хэрэгжүүлэх арга хэмжээг шуурхай зохион байгуулж, явц, үр дүнг иргэдэд мэдээлж, Засгийн газарт танилцуулж байхыг салбарын сайд болон Нийслэлийн Засаг дарга бөгөөд Улаанбаатар хотын захирагч нарт даалгалаа.

Сайдын танилцуулгаас үзвэл сүүлийн сард махны үнэ тогтвортой байсан байна. Сар шинийн баярын өмнө эрэлт хэрэгцээ эрс ихэсдэг учир бэлдсэн 12 мянган тонн нөөцийн махны 5 мянган тонныг борлуулжээ. Харин сар шинийн дараа эрэлт, хэрэгцээ буурснаас гадна иргэд, аж ахуйн нэгжүүд өөрсдийн бэлдсэн махаа борлуулж эхэлсэн байна. Нийлүүлэлт нэмэгдэхийн хэрээр үнэ тодорхой хэмжээгээр буурч, тогтвортой болох төлөв ажиглагдаж байна. Тухайлбал энэ 7 хоногт гэхэд 750 тонн мах хөдөө орон нутгаас ирнэ гэж Улаанбаатар хотын ерөнхий менежер Ч.Бат хэллээ.

Түүний хэлснээр ямар дэлгүүр, худалдааны төвд зарж байгаагаас шалтгаалан махны үнэ харилцан адилгүй. Гэхдээ “Хүчит шонхор” зэрэг захад хонины ястай мах нэг кг нь дунджаар 6700 орчим, үхрийнх  6980, ямааных 47566 төгрөг байгаа юм байна. Цаашид салбарын яам, хотын захиргаа улсын баяр наадам хүртэл нийслэлчүүдийг махаар таслахгүй байх үүднээс нийлүүлэлтийг жигд байлгаж, үнийг одоогийнхоос өсгөхгүй байхыг зорьж байгаа тухай холбогдох албан тушаалтнууд хэлэв. Махны нийлүүлэлт, үнийг тогтвортой байлгах, нөөцийг нэмэгдүүлэх зорилгоор төсвийн зээл хэлбэрээр 40 гаруй тэрбум төгрөгийг шийдэж өгсөн гэдгийг ч Сангийн сайд Д.Хаянхярваа тодотгож байлаа хэмээн Засгийн газрын Хэвлэл, мэдээллийн албанаас мэдээллээ.

СУРАЛЦАГСДЫН ДУНДАЖ НОРМАТИВЫГ БАТЛАВ

Сургуулийн өмнөх болон бага, дунд боловсрол эзэмшүүлэх, ерөнхий боловсролын сургууль, мэргэжлийн болон техникийн боловсролын сургалтын байгууллагын дотуур байрны хувьсах зардал, мэргэжлийн болон техникийн боловсролын сургалтын байгууллагын нэг суралцагчид ногдох хувьсах зардлын дундаж нормативыг Засгийн газрын хуралдаанаар хэлэлцэн баталлаа. Энэ дагуу сургуулийн өмнөх боловсрол эзэмшүүлэхэд нэг хүүхдэд ногдох хувьсах зардлын дундаж нормативыг 25.2 мянган төгрөг болголоо.

Мөн бага, дунд боловсрол эзэмшүүлэхэд нэг суралцагчид зарцуулах хувьсах зардлын дундаж нормативыг 20.7 мянга, ерөнхий боловсролын сургууль, мэргэжлийн боловсрол эзэмшүүлэх сургалтын байгууллагын дотуур байрны нэг хүүхдэд зарцуулах дундаж нормативыг 15 мянган төгрөг байхаар шийдвэрлэсэн байна. Тэгвэл мэргэжлийн боловсрол эзэмшүүлэх сургалтын байгууллагын нэг суралцагчид зарцуулах хувьсах зардлын дундаж нормативыг өнгөрсөн жилийнхээс 134 мянган төгрөг буюу 29.2 хувиар нэмж 595.1 мянган төгрөг байхаар тогтжээ. Энэ бүхэн нь инфляцийн өсөлт, цалингийн нэмэлт зэргийг харгалзан авсан арга хэмжээ юм гэж Засгийн газрын Хэвлэл, мэдээллийн албанаас мэдээллээ.

ҮНДСЭН ЧИГЛЭЛ 80 ГАРУЙ ХУВИЙН БИЕЛЭЛТТЭЙ БАЙНА

“Монгол Улсын эдийн засаг, нийгмийг 2011 онд хөгжүүлэх үндсэн чиглэл”-ийн биелэлтийн тухай Монгол Улсын сайд, Засгийн газрын Хэрэг эрхлэх газрын дарга Ч.Хүрэлбаатар танилцуулав. Үүнтэй холбогдуулан үндсэн чиглэлийг Улсын Их Хуралд өргөн мэдүүлэхээр тогтлоо. Үндсэн чиглэлийг хэрэгжүүлэх төлөвлөгөөг 6 бүлэг 19 зорилтын хүрээнд 190 арга хэмжээтэйгээр батлан хэрэгжүүлсэн бөгөөд хэрэгжилт 2011 оны эцсийн байдлаар 80,1 хувьтай гарчээ. Үндсэн чиглэлийг хэрэгжүүлэх төлөвлөгөөний 190 арга хэмжээнээс 62 нь бүрэн биелсэн, 53 нь 90 хувь,  46 нь 70 хувь, 16 нь 50 хувь, 7 нь 30 хувь, 1 нь 10 хувийн биелэлттэй байгаа бол хангалтгүй биелэлттэй 5 арга хэмжээ байна.

 ТОВЧ МЭДЭЭ

• Жижиг, дунд үйлдвэрийн тухай хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай, түүнтэй холбогдуулан Засгийн газрын тусгай сангийн тухай, Төрийн болон орон нутгийн өмчийн хөрөнгөөр бараа, ажил, үйлчилгээ худалдан авах тухай зэрэг хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай хуулийг төслийг хэлэлцэн дэмжиж, Улсын Их Хуралд өргөн мэдүүлэхээр тогтлоо.
• Стратегийн ач холбогдол бүхий зарим аюултай бараа, бүтээгдэхүүнд тавих хяналтын тухай хуулийн төсөл болон уг хуулийн төсөлтэй холбогдуулан бусад хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай асуудлыг хэлэлцэн дэмжиж, Улсын Их Хуралд өргөн мэдүүлэхээр боллоо.
• УИХ-ын гишүүн Я.Батсуурь Нийгмийн даатгалын болон Хөдөлмөрийн тухай хуульд нэмэлт оруулах тухай хуулийн төсөл санаачилсан байна. Төсөлд “Аж ахуйн нэгж байгууллагын 2-3 хувийн орон тоонд 35-аас дээш насны эмэгтэй, 40-өөс дээш насны эрэгтэй хүнийг ажиллуулахаар тусгасан нь Хөдөлмөрийн тухай хуульд заасан ”Хөдөлмөрийн харилцаанд үндэс, угсаа, арьсны өнгө, нас, эрэгтэй, эмэгтэй, нийгмийн гарал, байдал, хөрөнгө чинээ, эрхэлсэн ажил, албан тушаал, боловсрол, шашин шүтлэг, үзэл бодлоор нь ялгаварлах, хязгаарлах, давуу байдал тогтоохыг хориглоно” гэж заасантай зөрчилдөж байгаа учир дэмжих боломжгүй гэж үзлээ. Түүнчлэн Нийгмийн даатгалын тухай хуульд “35-аас дээш насны эмэгтэй, 40-өөс дээш насны эрэгтэй хүнийг үндсэн ажилтнаар авч ажиллуулбал ажил олгогчоос сар бүр төлөх нийгмийн даатгалын шимтгэлийг төр хариуцахаар заасан нь ажил олгогч шимтгэл төлөхгүйн тулд зөвхөн дээрх насны хүмүүсийг ажилд авах, ажилд авсан хүнээ 35-аас дээш насных хэмээн хуурамчаар мэдүүлэх зэрэг сөрөг үр дагавар үүсгэхээр байна” гэж Засгийн газар үзлээ.
• УИХ-ын гишүүн А.Тлейхан, Ц.Цэнгэл нарын санаачлан боловсруулсан Эрчим хүчний тухай хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай хуулийн төслийг хэлэлцээд хэд хэдэн саналыг уламжлахаар боллоо.
• “Монгол Улсын Засгийн газар, Бүгд Найрамдах Болгар Улсын Засгийн газар хооронд соёл, боловсрол, шинжлэх ухааны салбарт 2012-2016 онд хамтран ажиллах хөтөлбөр”-ийн төслийг дэмжиж, хөтөлбөрт гарын үсэг зурах бүрэн эрхийг Бүгд найрамдах Болгар Улсад суугаа Онц бөгөөд Бүрэн эрхт Элчин сайд Ц.Ганхуягт олгохоор боллоо. Хөтөлбөрийн хүрээнд талууд тус бүр нэг бакалавр, докторантыг тэтгэлэгт хөтөлбөрт жил бүр хамруулах юм. Мөн их, дээд сургуулийн багш нарыг солилцох, хоёр орны хэл, утга зохиол заах, сурталчлахад дэмжлэг үзүүлэх, соёлын биет болон биет бус өвийг хадгалж хамгаалах чиглэлээр соёлын өдрүүд, үзэсгэлэн зохион байгуулах, зохиолчдын бүтээлийг орчуулах, хэвлэх, номын сан, музей, соёлын бусад байгууллага хоорондын хамтын ажиллагааг дэмжихээр болжээ.
• Засгийн газрын 2012 оны 2 дугаар сарын үйл ажиллагааны талаар Монгол Улсын сайд, Засгийн газрын Хэрэг эрхлэх газрын дарга Ч.Хүрэлбаатар танилцууллаа. Тайлант хугацаанд Засгийн газар 9 удаа хуралдаж, 52 асуудлыг хэлэлцэн, 14 асуудалтай танилцаж холбогдох тогтоол, шийдвэр гаргажээ.
• “Зохистой хөдөлмөр эрхлэлтийн талаар төрөөс баримтлах бодлого батлах тухай” УИХ-ын тогтоол, бодлогын төслийг хэлэлцэн дэмжээд, Улсын Их Хуралд өргөн барих нь зүйтэй гэж үзлээ.
• Төсвийн ерөнхийлөн захирагч нарын 2011 оны худалдан авах ажиллагааны тайлан, хэрэгжилтэд хийсэн үнэлгээний дүнтэй танилцав. Үүнтэй холбогдуулан үнэлгээний явцад илэрсэн зөрчил, дутагдалд дүн шинжилгээ хийж, цаашид худалдан  авах ажиллагааг хэрэгжүүлэхдээ холбогдох хууль, журам, зааврыг чанд мөрдөж ажиллахыг Төсвийн ерөнхийлөн захирагч нарт үүрэг болголоо.
• Худалдаа, эдийн засаг, шинжлэх ухаан, техник, соёлын хамтын ажиллагааны Монгол-Киргизийн Засгийн газар хоорондын комисс байгуулах, түүний үүргийн тухай Засгийн газар хоорондын хэлэлцээрт нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай Протоколын төслийг дэмжиж, Протоколд гарын үсэг зурах эрх олгохоор болов. Засгийн газар хоорондын Комиссын хуралдаан зохион байгуулагч тал нь зөвхөн хуралдаан зохион байгуулахтай холбогдсон зардлыг, нөгөө тал өөрсдийн төлөөлөгчдийн зорчих тээвэр, зочид буудал, хоолны зардлыг хариуцаж байхаар нэмэлт, өөрчлөлтөд тусгасан байна.

Зам, тээвэр, барилга, хот байгуулалтын сайд Ц.Дашдорж Монгол Улсын Ерөнхийлөгчийн гадаад оронд хийх айлчлалын бүрэлдэхүүнд орж маргааш явах гэж байгаа тул Засгийн газын ээлжит бус хуралдаанд “Төрөөс төмөр замын талаар баримтлах бодлого”-ын хэрэгжилтийн талаар танилцуулсан байна. Төмөр замын суурь бүтцийн 51-ээс доошгүй хувийг төрийн мэдэлд байлгах үүднээс төрийн өмч давамгайлсан хувьцаат компани байгуулж, суурь бүтцийг эзэмшүүлэх нь зүйтэй гэж Засгийн газар үзэн шийдвэр гаргалаа.

Энэ компанийн ажлыг эхлүүлэх зорилгоор хувь нийлүүлсэн хөрөнгөд төрийн талаас эхний ээлжинд ногдох 518 сая төгрөгийг Засгийн газрын нөөц сангаас, “Шинэ төмөр зам” төслийг эхний ээлжинд санхүүжүүлэхэд шаардагдах 399 тэрбум төгрөгийн зээлийн баталгааг Хөгжлийн банкинд гаргахыг Сангийн сайд Д.Хаянхярваад даалгав. Шинэ компанийн хувьцааны 49-өөс дээшгүй хувьд “Эрдэнэс Тавантолгой” компанийн оролцоог хязгаарлахгүйгээр, бусад хөрөнгө оруулагч тус бүрийн хувьцааны эзэмшлийг 10 хувиас хэтрэхгүй байхаар хязгаарлана.

Мөн “Монголын төмөр зам” болон “Үндэсний төмөр замын суурь бүтэц” компанийн төрийн мэдлийн хувьцаа нь тус бүрт 51 хувь байх хэмжээнд нэмэлт хувьцаа гаргаж хөрөнгө оруулагч нарт санал болгох, хувьцааг дотоодын болон гадаадын нэр хүнд бүхий Хөрөнгийн биржээр нээлттэй арилжих нь зүйтэй гэж үзсэн байна. “Төмөр замын талаар төрөөс баримтлах бодлого”-ын хүрээнд хийгдэх ажлууд  ийнхүү ил тод, нээлттэй, хууль ёс дагуу Засгийн газрын хуралдаанд танилцуулагдаж байна. Ийм зарчмаар аливаа ажил явах ёстой. Түүнээс бус илд далд хэлбэрээр хийгдсэн ямар нэгэн гэрээ хэлцэл Засгийн газрын түвшинд яригдах ёсгүй гэдгийг Ерөнхий сайд С.Батболд хуралдааны төгсгөлд сайд нарт хатуу анхааруулав гэж Засгийн газрын Хэвлэл, мэдээллийн албанаас мэдээллээ.

Хамтын ажиллагааны стратегийн түншлэлийг өргөжүүлэх харилцан ойлголцлын Санамж бичигт “МИАТ” болон БНСУ-ын “Кореан Эйр“ компанийн удирдлагууд 2012 оны 03 дугаар сарын 26-ны өдөр Төрийн ордонд гарын үсэг зурлаа. Энэ дагуу “Корейн Эйр” компани “МИАТ” компанийн үйлчилгээний чанарыг дэлхийн түвшинд хүргэх, үйлчилгээнийх нь стандартыг “Скай Тийм” /Sky Team/ холбоонд нэгдэн орох стратегийн зорилтын бэлтгэлийг хангах чиглэлэрэ хамтран ажиллах юм байна. Түүнчлэн аюулгүй байдал, нислэг, техник, газрын үйл ажиллагаа, техник, үйлчилгээ, зардлын менежмент зэрэг үр ашгийг нь нэмэгдүүлэхэд чиглэсэн туслалцаа үзүүлэх юм.

18 жилийн хамтын ажиллагааны түүхээ өргөжүүлэхээр байгуулсан харилцан ойлголцлын Санамж бичигт гарын үсэг зурах ёслолд Монгол Улсын Ерөнхий сайд С.Батболд, Зам, тээвэр, барилга, хот байгуулалтын сайд Ц.Дашдорж нар оролцов. “МИАТ”, “Корейн Эйр” компани хоёр улсын Засгийн газар хооронд байгуулсан Агаарын тээврийн хэлэлцээрийн дагуу олгогдсон эрх, үүргээ хэрэгжүүлэх, зах зээлийн эрэлт хэрэгцээг хангах үүргээ хамтын ажиллагаа болон өрсөлдөөний зарчмаар хослуулан явуулах шаардлагыг хүлээн зөвшөөрч байна.

Мөн компани хооронд код хамтран эзэмших гэрээний дагуу үзүүлж байгаа үйлчилгээний чанарыг сайжруулах бөгөөд үүний дотор “МИАТ” компани нислэгийг хуваарийн дагуу үйлдэх чадвартай байх юм. Хоёр улсын хоорондын эдийн засаг, худалдааг өргөжүүлэхэд агаарын тээврийн салбар чухал үүрэгтэй гэж “МИАТ”, “Корейн Эйр” компани үзэж байна хэмээн Засгийн газрын Хэвлэл, мэдээллийн албанаас мэдээллээ.

Монгол Улсын Ерөнхий сайдаар томилогдсоныхоо дараахан, хамгийн түрүүнд боловсролын салбарынхантай уулзаж Монгол Улсыг Оюутолгой, Тавантолгой биш боловсролтой Монгол толгой хөгжүүлнэ хэмээн тунхагласан Монгол Улсын Ерөнхий сайд С.Батболдын санаачилгаар боловсролын салбарт олон шинэчлэл хийгдэж буйн нэг нь Кембрижийн стандартыг Монголд нэвтрүүлэх юм. Дэлхийн 130 гаруй оронд түгэн дэлгэрсэн Кембрижийн стандартаар манай улсад “Шинэ Эрин”, “Шинэ эхлэл”, “Монгол тэмүүлэл” гэсэн сургууль байгуулагдаж англи монгол хэлээр сургалт явуулж байгаа. Мөн дэлхийд хүлээнд зөвшөөрөгдсөн энэхүү сургалтын стандартыг баримжаалсан сургалтын шинэ хөтөлбөрийг эрдэмтэн багш нар боловсруулаад байгаа юм.

Энэхүү шинэчилсэн хөтөлбөрийг нэвтрүүлэх туршилтыг ирэх 4 дүгээр сараас аймаг бүрийн нэг, Улаанбаатар хотын 10 сургууль өөрөөр хэлбэл, улсын хэмжээнд нийт 31 үндэсний лаборатори сургуульд нэвтрүүлж эхлэх бөгөөд эдгээр сургуулийн 300 гаруй багш нар “Шинэ Эрин” дунд сургуульд дээр сургалтад хамрагдаж байна. Монгол Улсын Ерөнхий сайд С.Батболд шинэ хөтөлбөрийг дэлгэрүүлэх анхдагч болсон эдгээр багш нартай уулзахдаа “Өнгөрсөн зуунд Оросын боловсролыг нэвтрүүлж бид амжилтад хүрсэн. Улсаа улс шиг улс болгож чадсанаараа бид бахархдаг. Харин одоо дэлхийн боловсролыг нутагшуулах зорилго маань мөрөөдөл биш бодит ажил  хэрэг болж байна.

Та бид XXI зууны боловсролын шинэ стандартыг эхлүүлэх түүхэн үүрэг хүлээсэн хүмүүс” гэлээ. Ингэхдээ дэлхийн энэ стандарт манай боловсролын салбарт нэвтрэх, нутагших эсэх нь багш нараас шууд хамаарна. Үүний тулд эхлээд багш нараа бэлтгэх учиртай. Энэ ч зорилгын хүрээнд өнөөдрийн сургалт явагдаж байгаа гэдгийг тэмдэглэлээ. Мөн Тавантолгой, Оюутолгой зэрэг энэ олон толгой Монгол улсыг хөгжүүлэхэд хувь нэмэр л оруулна. Харин улс орноо монгол толгой хөгжүүлнэ гэдгийг багш нартай уулзах үеэрээ Ерөнхий сайд дахин хэллээ.

Шинэчилсэн хөтөлбөрийг хамгийн анх хүлээн авч, ерөнхий боловсролын сургуулиудад түгээн дэлгэрүүлэх ажлыг гардан хийх учиртай эдгээр багш нарыг мэргэжил нэгтнүүд нь Элитийн батальеонынхон  хэмээн тодотгож байна. Монгол Улсын Засгийн газар хүүхэд залуучуудаа өрсөлдөх чадвартай, олон улсад хүлээн зөвшөөрөгдсөн боловсролтой, дэлхийн иргэн болгохын төлөө ажиллаж байгаа. Энэ зорилтыг  хэрэгжүүжлэх, ажил хэрэг болгоход сургалтад хамрагдсан багш нар түүчээлэн оролцох учиртай гэдгийг Ерөнхий сайд С.Батболд анхааруулаад Монголын боловсролыг дэлхийн стандартад хүргэх үүрэг, хариуцлага ч мөн энэ багш нарт оногдож байгааг тодотгож байлаа.

2015-2017 онд Кембрижийн  сургалтын хөтөлбөр, сургалтын системийг ерөнхий боловсролын бүх сургуульд үе шаттайгаар нэвтрүүлнэ, 2017 онд сургалтын хөтөлбөр, чанараа Кембрижийн магадлан итгэлжлэлээр үнэлүүлж дэлхийд баталгаажуулна гэдгийг Ерөнхий сайд багш нарын төлөөлөлд хэлээд аливаа юмыг улстөржүүлэх сонирхол түгээмэл байна. Гэхдээ хүүхэд залуучуудынхаа ирээдүйгээр хэзээ ч улстөр хийж болохгүй гэдгийг Ерөнхий сайд хатуу хэлээд энэхүү шинэчлэлийг  ажил хэрэг болгохын төлөө тууштай ажиллана гэдгээ онцоллоо

Монгол орны маань эдийн засаг өндөр өсөлттэй байна. Энэ өсөлт хувь хүнд очихдоо тэдний эрүүл мэнд, өрсөлдөх болоод амьдрах чадварыг сайжруулах орчин нөхцөлийг нь бүрдүүлэхэд чиглэгдэх учиртай гэдгийг Засгийн газрын тэргүүн С.Батболд хэлж байлаа. Сурагчдынхаа улирлын амралтын үеэр сургалтад хамрагдаж номын дуу сонсож байгаа багш нарын төлөөлөл энэ уулзалтын үеэр мөн санал сэтгэгдлээ хэллээ.

Монгол Улсын Ерөнхий сайд С.Батболд монгол орныхоо ирээдүй болсон хүүхэд багачуудын төлөө олон сайхан ажил санаачлан хийж байгаад багш нар талархаж  байлаа. Боловсролын салбар дэлхийн жишигт хүрэх бэлтгэл ажил ид хийгдэж байна. Үүний дээр 18 нас хүртлэх бүх хүүхдийг эрүүл мэндийн үзлэгт хамруулах, оношилж эмчлэх зорилго бүхий “Эрүүл хүүхэд” аяныг улс орон даяар зохион байгуулж байгаад талархаж байгаагаа тэд илэрхийлж байлаа. Ерөнхий сайд С.Батболдын санаачлан эхлүүлсэн эдгээр ажил дараа дараачийн Засгийн газрын гол бодлого болж үргэлжлээсэй хэмээн хүсч байгаа ч тэд  тэмдэглэж байлаа.

Багш нар бид сайн шавьтай байхыг хүсдэг. Шавь нар маань аймаг, дүүрэг, улс орны хэмжээнд амжилт гаргаж нэр алдраа дуурсгадаг байсан бол Кембрижийн хөтөлбөрийг хэрэгжүүлснээр олон улсад гарах боломж бүрдэж байна. Дэлхийн хэмжээнд өрсөлдөх шавьтай болно хэмээн Кембрижийн хөтөлбөрийг дэмжиж хүлээн авснаа багш нар хэлж байлаа гэж Засгийн газрын Хэвлэл мэдээддийн албанаас мэдээллээ.