Ангилал: мэдээ-мэдээлэл

2011 оны 05 дугаар сарын04-ний өдөр                                      Өндөрхаан хот

Хан Хэнтий нутгийн эрхэм хүндэт ард иргэд ээ,

Та бүхнийхээ амрыг эрэн мэндчилье,

Миний бие Монгол Улсын Ерөнхий сайдаар томилогдсоноосоо хойш анх удаа Эзэн Чингис хааны өлгий нутаг Хэнтий аймгийн Өндөрхаан хотод ирж, дэлгэр зуны эхэн сарын шинийн нэгний хур бороотой энэ өдөр Та бүхэнтэйгээ уулзаж байгаадаа билэгшээж байна. Уулзах хүсэл, төлөвлөгөө өнгөрсөн жилээс эхтэй ч учрал ерөөл өнөөдөр тохиолоо. Эзэн Чингэс хааныхаа гал голомтыг сахиж ирсэн ажилч, хөдөлмөрч Та бүхэнтэйгээ уулзсан завшааныг ашиглаж Засгийн газраас хэрэгжүүлж буй бодлого, үйл ажиллагааны талаар ярьж, санал бодлоо хуваалцахыг хүсч байна.

2008 оны УИХ-ын сонгуулийн үр дүнд байгуулагдсан хамтарсан Засгийн газар мөрийн хөтөлбөрөө хэрэгжүүлж эхэлснээс хойш гурав дахь жилийнхээ нүүрийг үзэж байна. Миний бие Засгийн газрын тэргүүний үүргийг хүлээж аваад жил зургаан сар боллоо. Энэ хугацаанд улс орныхоо өнөө, ирээдүйд дүн шинжилгээ хийж, үйл ажиллагааныхаа тэргүүлэх чиглэлийг тодорхойлж ард олноо ажилтай орлоготой болгох, аж ахуйн нэгж, иргэдээ дэмжиж, хөгжлийг түргэтгэх, хэтийн зорилтуудаа дэвшүүлэн хэрэгжүүлэхийн зэрэгцээ цаг үеийн тулгамдсан асуудлуудыг шийдвэрлэх талаар ихээхэн зүтгэл гарган ажиллаж байна.  

Тухайлбал 2010 оныг “Бизнесийн орчны шинэтгэлийн жил” болгон зарлаж,улс орны эдийн засгийн ачааг үүрч яваа бизнес эрхлэгчдийнхээ ажиллах орчинг сайжруулах, өрсөлдөх чадварыг дээшлүүлэх, эдийн засгийн өсөлтийг нэмэгдүүлэх, төрийн байгууллагын хүнд суртлыг халах, шат дамжлагыг цөөлөх, хууль эрх зүйн орчноо сайжруулах зэргээр олон ажлыг эхлүүлсэн. Ард иргэд, бизнес эрхлэгчдэд хүндрэл чирэгдэл үүсгэж буй 100 гаруй зөвшөөрлийг хүчингүй болгож, 10 зөвшөөрлийг гэрээний үндсэн дээр төрийн бус байгууллагуудад шилжүүлж, бүртгэлтэй холбоотой хураамжуудыг хоёр дахин багасгалаа.

Манай улсад ажилгүйдлийн түвшин 9.2 хувьтай байна. Тиймээс Засгийн газар ажилгүйдэл ядуурлын асуудлыг шийдвэрлэхийн төлөө бодлого зорилтоо тодорхой болгох зорилготойгоор 2011 онд “Хөдөлмөр эрхлэлтийг дэмжих жил” болгон зарлаж олон ажлуудыг эхлүүллээ. Эдийн засгийн өсөлтийг иргэдийн хөдөлмөр эрхлэлтийг дэмжих бодлоготой уялдуулах, хөдөлмөр эрхлэх хүсэлтэй иргэн бүртээ хүрч ажиллахын зэрэгцээ өрх бүрээс нэг хүнийг ажил, хөдөлмөртэй болгох замаар энэ жилд 70 мянга гаруй  ажлын байрыг шинээр бий болгохзорилт тавиад байна. Энэ зорилтыг хэрэгжүүлэхэд төрийн бүх шатны албан хаагчид, түүний дотор сум, багийн дарга нар, аймаг, орон нутгийн удирдлага, хувийн хэвшлийнхэн, ард иргэд, төрийн бус байгууллага, иргэний нийгмийн төлөөллийн идэвхтэй оролцоо дэмжлэг чухал юм.

Манай Засгийн газар улс орноо хөгжүүлэх, иргэдийнхээ ахуй амьдралыг дээшлүүлэх, ядууралтай тэмцэх, хамгийн гол нь иргэнээ хөгжүүлэх, хөдөлмөр эрхлэлтийг бүх талаар дэмжиж, ажлын байр нэмэгдүүлэх явдал гэж үзэж, энэ асуудалд онцгой анхаарч байна. Ажлын байр нэмэгдүүлж, ажилгүйдлийг багасгах нь зөвхөн ядуурлыг бууруулах төдийгүй нийгмийн дэг журмыг бэхжүүлэх, гэмт хэргийг багасгах, хүн ардын эрүүл амьдарч аж төрөх нөхцлийг бүрдүүлэхэд онцгой ач холбогдолтой.

Зарим тохиолдолд аймаг орон нутагт шинээр гарсан ажлын байрны нөхцөлийг голох, ажлаас халшрах, биеэ оторлож хойш сууснаар тухайн аж ахуй нэгжид ажиллах боловсон хүчин олдохгүй байх явдал гарч байна. “Ажил хийвэл ам тосдоно” гэдэг нь зах зээлийн харилцааны өнөө үед ч нэн чухал боллоо. Хэн хөдөлмөрлөнө, тэр дэвжинэ. Хөгжлийг хүсч буй бол хөдөлмөрлөхөөс өөр гарцгүй. “Хөдөлмөр эрхлэлтийг дэмжих жил”-ийн үр дүнд хичнээн хүн ажилтай болов гэдэг тоо баримт чухал ч гэсэн шинээр хөдөлмөр эрхэлж байгаа иргэдийн амьдрал ахуйд ямар өөрчлөлт, дэвшилт гарав гэдэг үүнээс илүү чухалгэж бодож байна. Танай аймаг, орон нутгийн удирдлагуудын ажлыг жилийн эцэст Засгийн газар дүгнэхдээ энэ л шалгуур үзүүлэлтийг гол болгоно гэдгийг онцлон тэмдэглэхийг хүсч байна.

Эрхэм хүндэт ард, иргэд ээ,

Хамтарсан Засгийн газар байгуулснаар олон жил яригдсан асуудлуудыг шийдвэрлэж улс орны хөгжилд илүү тааламжтай нөхцөл бүрдүүлж эхлээд байна. Та бүгдийн сайн мэдэх Оюу толгойн орд газрыг ашиглах хөрөнгө оруулалтын гэрээг өнгөрсөн оны өдийд байгуулсан. Одоо орд газрыг ашиглах, уурхайн үйлдвэрийн ажил ид өрнөж байна. Ирэх оноос үйлдвэр ашиглалтад орж бүтээгдэхүүнээ гаргах төлөвлөгөөтэй байна.

Мөн Таван толгойн нүүрсний орд газрыг ашиглахтай холбоотой асуудлын талаарх төрийн бодлого, үзэл баримтлалыг Засгийн газар боловсруулан Улсын Их хурлаар батлуулсан. Ингэснээр Таван толгойн орд газрын 536 ширхэг хувьцааг иргэн бүртээ үнэ төлбөргүйгээр эзэмшүүлэх шийдвэрийг манай Засгийн газар гаргалаа. Монгол хүн бүр эцэг өвгөдөөс өвлүүлж үлдээсэн өгөөж баян байгалийнхаа хишиг, хувийг ижил тэгш хүртэхийн зэрэгцээ эзэн хүний хувьд хараа хяналтаа тавих үүрэг, боломжуудыг бүрдүүллээ.

Стратегийн томоохон орд газруудыг эдийн засгийн эргэлтэд оруулах боломжийг хангаснаар нааштай эхлэлүүд бий болж, бүтээн байгуулалтын ажлуудад манай ард иргэд, аж ахүйн нэгжүүд идэвхи санаачилгатай оролцож, өргөн уудам говь нутагт хүн ам олноор суурьшиж эхлээд байна. Манай улсын уул уурхайн салбарын нийт ажиллагсадын тоо  48.000 хүрлээ. Өнөөгийн байдлаар Оюу толгой төсөлд 4600 гаруй монгол ажилтан ажиллаж байна.

Ашигт малтмалын салбар Монгол орны ирээдүйн хөгжилд гол нөлөө үзүүлэх нь тодорхой болсон бөгөөд манай улс нүүрс, алт, зэс, уран, нефт болон бусад төрлийн ашигт малтмалын арвин нөөцтэй болох нь батлагдаж байгаа. Тиймээс цаашид стратегийн ач холбогдол бүхий орд газруудыг нарийн тооцоо судалгааны үндсэн дээр, ээлж дараалан улс орны эрх ашгийн үүднээс ашиглалтанд оруулах бодлогыг баримтлана.

Хувийн хэвшлийнхэн маань уул уурхайн салбарын бүтээн байгуулалтыг эх орныхоо өнцөг булан бүрт хийсээр байна. Өмнөговь, Сэлэнгэ, Ховд зэрэг аймгуудад томоохон бүтээн байгуулалт өрнөж эхэлсэн. Уул уурхайн салбарын үр шимийг хүртэхийн тулд зөвхөн орд газруудыг ашиглалтанд оруулснаар хязгаарлагдахгүй. Олборлосон ашигт малтмалыг эцэслэн боловсруулах, тээвэрлэх дэд бүтцийг хөгжүүлэх, бүтээгдэхүүнээ олон улсын зах зээлд үнэ хүргэн арилжаалах нь чухал боллоо. Тиймээс томоохон орд газруудыг түшиглэн төвлөрсөн аж үйлдвэрийн парк бий болгох, ирээдүйд үр өгөөжөө өгөх их бүтээн байгуулалтын томоохон төсөл, хөтөлбөрүүдийг хэрэгжүүлэхээр Засгийн газар ажиллаж байна.

Засгийн газраас баталсан “Орон нутагт үйлдвэрлэл хөгжүүлэх чиглэл”, “Монгол Улсыг үйлдвэржүүлэх хөтөлбөр”, “Шинэ бүтээн байгуулалт хөтөлбөр” зэрэг баримт бичиг нь энэхүү бодлого, зорилгод чиглэж байгаа юм. Орд газруудыг түшиглэсэн аж үйлдвэрийн цогцолборыг Сайншандад байгуулахаар шийдлээ. Аж үйлдвэрийн цогцолбор байгуулах төслийн хүрээнд зэс хайлуулах, газрын тос боловсруулах, хар металлургийн, коксийн, гангийн, нүүрс химийн, барилгын материалын зэрэг томоохон үйлдвэрүүд баригдана.Үр дүнд нь манай улс байгалийн баялгаа түүхийгээр нь гадагш гаргахгүй, харинболовсруулж, нэмүү өртөг шингэсэн, эцсийн бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэж эрэлт хэрэгцээг хангахаас гадна гадаадад илүү үнэтэй худалдаалах боломжууд нээгдэнэ.

Урьдчилсан тооцоогоор Сайншанд аж үйлдвэрийн цогцолборыг ашиглалтад оруулснаар эдийн засгийн бодит өсөлт эрс хурдацтай нэмэгдэж, дотоодын нийт бүтээгдэхүүнд аж үйлдвэрийн салбарын эзлэх хэмжээ 60 орчим хувьд хүрнэ. Мөн нэг хүнд ногдох дотоодын нийт бүтээгдэхүүний хэмжээ 2 дахин нэмэгдэхийн зэрэгцээ айлөрх бүрийн орлого мэдэгдэхүйцөсч ард иргэдийн аж амьдралд нааштай өөрчлөлтгарах ирээдүй ойртлоо.

Уул уурхайн салбарын бүтээн байгуулалтыг дагаж улс орныхоо дэд бүтцийн хөгжлийг хангах нь бидний бас нэгэн том зорилт сорилт болж байна. Энэ зорилгоор Даланзадгад – Тавантолгой – Цагаан суварга – Зүүнбаян – Сайншанд – Баруун-Урт – Хөөт – Чойбалсангийн чиглэлийн 1100 км шинэ төмөр зам барих ажлыг саяхан эхлүүллээ. Энэхүү бүтээн босголтод гадаад, дотоодын мэргэжилтнүүдээс гадна орон нутгийн ард иргэд, оюутан залуусыг татан оролцуулах бодлогыг түлхүү баримтлана. Бид бас бүх аймгийг хатуу хучилттай авто замаар холбох ажлаа үргэлжлүүлэн хийнэ.

Улаанбаатараас Хэнтий хүртэл хатуу хучилттай авто замаар явахад туйлын таатай байна. Гэвч замыг чанаргүй хийж, дахин засварлаж байгааг холбогдох хүмүүс анхааралдаа авах хэрэгтэй. Энэ мэтээр дэд бүтцийн салбарт харагдахуйц олон бүтээлч ажлуудыг эхлүүллээ. Үр дүн нь алсдаа иргэн бүрт мэдрэгдэнэ. Бид өнөө маргаашыг биш арав, хорин жилийн алсыг харж, зорьж ажиллаж байна. Монгол Ардын Намын XXVI Их хурлаас дэвшүүлсэн “Их бүтээн байгуулалт”-ын зорилт ч үүнд чиглэгдэнэ. Манай нам сонгуульд ялсан ч улс орны хөгжил, хэрэгцээг угтан харж, нийгмийн сайн сайхан ирээдүйн төлөө Ардчилсан намтай хамтарсан Засгийн газар байгуулсан юм. Өнөөдөр үүнийг шүүмжилж эсэргүүцэгчид байгаа ч ирээдүйд улс орны хөгжилд дэвшил гарсан гэж дүгнэх нь гарцаагүй.       

Сүүлийн жилүүдэд Засгийн газраас хөдөө аж ахуйн салбарт онцгой анхаарал хандуулж, дэмжлэг үзүүлэн ажиллаж байгаа билээ. Өөрөөр хэлбэл уламжлалт мал аж ахуйгаа тогтвортой хөгжүүлж шинэ шатанд гаргах нь уул уурхайгаас дутахааргүй ач холбогдолтой юм. Иймээс “Төрөөс малчдын талаар баримтлах бодлого”, “Монгол мал” хөтөлбөрийн хүрээнд олон арга хэмжээг авч хэрэгжүүллээ. Үүний нэг илрэл нь “Монгол мал үндэсний хөтөлбөр-хөдөөгийн хөгжил” сэдэвт улсын зөвлөгөөн юм. Энэхүү зөвлөлгөөнийг баруун, хангайн, төв, зүүн гэсэн 4 бүсүүдэд хийхээр шийдвэрлэж, Ерөнхий сайдын ивээл дор зохион байгуулж байгаа. Дорнод аймагт болох Зүүн бүсийн улсын зөвлөлгөөнд оролцож байр сууриа илэрхийлж, малчдынхаа санал бодлыг сонсох нь энэ удаагийн ажлын бас нэгэн зорилго болж байгаа.

“Монгол мал” хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэх анхан шатны нэгжийг бүх сумдад байгуулан гурван хүний орон тоотой “Мал эмнэлэг, үржлийн тасаг”-ийн ажлыг эхлүүллээ. Ингэснээр манай улсын 329 суманд шинээр658 мэргэжилтэн ажлын байртай боллоо. Уг хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэх хүрээнд улсын төсвөөс 2010 онд 5.3 тэрбум төгрөгийг зарцуулсан бол 2011 онд 51.0 орчим тэрбум төгрөгийн санхүүжилт хийх болно.

Засгийн газар хөдөө аж ахуйн салбараа хөгжлийн шинэ шатанд гаргах зорилгоор анх удаа аймаг бүрт орон нутгийн хөрөнгө оруулалтын эх үүсвэр болгон дунджаар 800.0 сая, 5 бүсийн хөгжилд дэмжлэг үзүүлэхээр 24.0 сая, сумдад үйлдвэрлэл хөгжүүлэх сан бий болгоход 24 тэрбум төгрөгийг улсын төсөвт шинээр суулгасан. Аймаг, сумдад зарцуулагдах эдгээр мөнгийг жижиг, дунд үйлдвэрлэл, өрхийн бичил бизнесийг дэмжих чиглэлд түлхүү зарцуулах ёстой гэсэн Засгийн газрын байр суурийг илэрхийлье. Орон нутгийн удирдлагууд үүнд анхаарах ёстой.

Энэ бүхэн хөдөөгийн хөгжлөө дэмжсэн, хүнрүүгээ хандсан бодлогын илрэл юм. “Монгол мал” хөтөлбөрийн эцсийн зорилго нь ч гэсэн малчин хүнийг хөгжүүлэх, чадавхижуулах, амьдралын түвшинг нь дээшлүүлэхэд л чиглэгдэх учиртай. “Атрын IIIаян” үндэсний хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэх хүрээнд хүн амын гурилын хэрэгцээг дотоодоосоо бүрэн хангах зорилт тавьж, тариаланчдыг дэмжих олон арга хэмжээг авч хэрэгжүүлснээр тодорхой үр дүнд хүрлээ.2010 онд манай улсын газар тариалангийн салбарынхан дотоодын хэрэгцээний үр тариа болон төмсөө 100 хувь хангах боломжийг бүрдүүлсэн.

Хүнсний ногооныхоо 53,7 хувийг хангасныг Та бүхэн мэдэж байгаа. Энэ онд гаргасан амжилтаа ахиулах, бататгахын төлөө ажиллах болно. Энэ нь газар тариалангийн салбарын үйлдвэрлэлийн тоо хэмжээг өсгөх тэлэх төдий бус улс орныхоо эдийн засаг, хүнсний аюулгүй байдал, хүний эрүүл мэнд, удмын санг хамгаалахтай холбогдолтой стратегийн чухал зорилт билээ. Засгийн газар боловсролын салбарт томоохон шинэчлэлийг хийж байна. Тухайлбал төрийн өмчийн 42 их, дээд сургуулийг 16 болгон цөөллөө. Их, дээд сургуулийг гэхээсээ илүү мэргэжилтэй ажилтан бэлтгэдэг Мэргэжлийн сургалт үйлдвэрлэлийн төвүүдийг шинээр барьж байгуулахыг илүүд үзэж байна.

Тиймээс Засгийн газар, УИХ-аас Зүүн бүсийн мэргэжил сургалт, үйлдвэрлэлийн төвийг Хэнтий аймагт барьж 2012 онд ашиглалтанд оруулна. Жилд төрөл бүрийн мэргэжилтэй 2000 гаруй хүнийг сургах энэхүү төвийн үйл ажиллагаа жигдэрснээр Хэнтий аймагт томоохон дэвшлийг авчирна гэж бодож байна. Их, дээд сургуулийг хотоос нүүлгэн олон улсын жишиг стандартын дагуу хотхон хэлбэрээр хөгжүүлэх бодлого гаргалаа. Үүний эхлэл болгож Налайхын ойролцоо Шивээтийн хөндийд ШУТИС-ийн хотхоныг барьж байгуулахаар ажил нь эхэлж байна.

Боловсролын салбарын шинэчлэл их, дээд сургууль Мэргэжлийн сургалт үлйдвэрлэлийн төвүүдэд хийгдэхээс гадна ерөнхий боловсролын болон сургуулийн өмнөх насны хүрээг ч гэсэн хамарна. Энэ жилээс олон улсын Кембрижийн стандартын дагуу монгол улсын 21 аймаг, нийслэл хотод 30 лабартори сургуулийг хичээллүүлж эхлүүлнэ. Танай аймагт ч гэсэн нэг сургууль олон улсын Кембрижийн стандартаар хичээллэж эхлэх учиртай. Цаашид бүх аймаг сумын сургуулийг энэ тогтолцоонд шилжүүлэхээр төлөвлөсөн. Ингэснээр манай хүүхдүүд олон улсын стандартын дагуу суралцаж төгсөх, дэлхийн жишигт нийцсэн боловсролтой болох боломж нээгдэнэ. 

Хүнээ хөгжүүлэх, эрүүл мэндийг хамгаалах, хүн амынхаа амьжиргааг дээшлүүлэх нь бидний хамгийн том зорилт болох учиртай. Тиймээс миний бие хүнийхээ хөгжилд анхаарах болно гэдгээ олон удаа хэлж ярьж, бодлого зорилтоо хүнийхээ хөгжилтэй уялдуулж ирлээ. Энэ зорилгоор “Хүний хөгжил сан”-г УИХ, Засгийн газраас байгуулсан. Засгийн газраас авч хэрэгжүүлж байгаа арга хэмжээ, бүтээн байгуулалтын томоохон төсөл хөтөлбөр бүхэн энэхүү зорилгодчиглэж байна. Монгол хүн бүр ажилтай, орлоготой, эрүүл саруул, эрдэм мэдлэгтэй, бүтээлч байх боломжийг бүрдүүлэх үүднээс нийгмийн баялагаас хишиг, хувь хүртээх, өрхийн орлогыг нэмэгдүүлэх арга хэмжээг авч иргэн бүрт сар болгон 21 мянган төгрөг тогтмол олгож байна.

Өмнө нь 120.000 төгрөг  олгосныг Та бүхэн маань авсан байх гэж бодож байна. Цаашид сар бүр олгож байгаа 21.000 төгрөгийг өрхийн бичил бизнес, жижиг дунд үйлдвэрийн тоног төхөөрөмжиын зориулалтаар ах дүү хамаатан садан, өрх гэр найз нөхдөөрөө нийлэн хөрөнгө оруулна гэсэн тохиолдолд бөөнөөр нь өгч болох асуудлыг Засгийн газар судалж байна. Энэ мэтээр 500.000 төгрөгийг ард түмэндээ бэлэн хэлбэрээр олгоно. Харин үлдэх 1.000.000 төгрөгийг боловсролын болон эрүүл мэндийн үйлчилгээ, нийгмийн даатгалын шимтгэлийн төлбөр, орон сууц, малчны ба бусад зээлийн төлбөрт нь зарцуулах болно. 

Засгийн газрын тогтоол гаргаж, их, дээд сургууль, коллежийн суралцагчийн төлбөрөөс 500,0 мянган төгрөгийг 2011 оны 1 дүгээр сараас “Хүний хөгжил сан”-гаас бэлэн бусаар олгохоор шийдвэрлэсэн. Энэ нь манай ард иргэдэд учирч байсан оюутны сургалтын төлбөрийн болон банкны зээлийн дарамтыг багасгаж, тэдний ахуй амьдралд дэмжлэг болохуйц зөв зүйтэй шийдвэр болсныг хүмүүс хэлцгээж байгаа.

Иргэдийнхээ нийгмийн халамж, хамгааллын асуудлыг цэгцлэх, хурдан шуурхай хүргэх талаар Засгийн газар бодлогоо шинэчилж байна. Улс орны эдийн засгийн чадавхи, хөрөнгө санхүүгийн хэмжээ өсөхийн хэрээр цалин, тэтгэвэр, тэтгэмжийг нэмэгдүүлэх, нийгмийн хамгааллыг сайжруулах арга хэмжээг үе шаттайгаар хэрэгжүүлнэ. Энэ бодлогын үүднээс 2010 оны 10 дугаар сарын 1-нээс төрийн албан хаагчдын цалин болон иргэдийн тэтгэвэр, тэтгэмжийг 30 хувиар, 2011 оны 4 дүгээр сарын 5 өдрөөс эхлэн хөдөлмөрийн хөлсний доод хэмжээг мөн 30 хувиар нэмэхээр шийдвэрлэсэн. Олон хүүхэдтэй эхэд олгох мөнгийг нэмэгдүүлэн өгч байна.

Засгийн газраас эдийн засаг, нийгмийн салбарт хийж хэрэгжүүлж байгаа ажлаа товчлон дүгнэхэд ийм байна. Засгийн газарт хийх, хэрэгжүүлэх ажил их бий. Бас цаг хугацаа давчуу, бэрхшээл саад багагүй байна. Гэвч бид зорьсондоо хүрэхийн төлөө ажиллана. Үүний тулд захиргааны шинэтгэлийг эрчимжүүлж, төрийн албыг чадавхижуулах, иргэдэд ойр, түргэн шуурхай болгох талаар шат дараатай арга хэмжээ авах болно.

                    Эрхэм хүндэт Хан Хэнтийчүүд ээ,

Хан Хэнтийчүүд маань буурал түүхийн шар хуудаснаа мөнхрөн үлдсэн арвин баялаг түүхтэйгээс гадна алдартан гавъяатан олноор төрсөн сайхан нутаг билээ. Тухайлбал, Улсын баатарШ.ГонгорХ.ДамбаЭ.Бат-үүл, Хөдөлмөрийн баатар Ц.Чойдорж,Л.Дамдинсүрэн, УИХ-ын гишүүнБ.Бат-Эрдэнэ, Д.Арвин, Н.Ганбямба, МАН-ын Ерөнхий нарийн бичгийн дарга У.Хүрэлсүх зэрэг улс төр,урлаг соёл хөдөлмөрийн олон алдартнууд төрөн гарсныг Монголчууд бид сайн мэдэх билээ.

Хувьсгалч, баатарлаг, хөдөлмөрч уламжлалаараа Та бүхэн улс орныхоо хөгжилд бодит хувь нэмэр оруулсныг онцлон тэмдэглье. Одоо шинэ зууны Хэнтийчүүд Та бүхнийг XXI зууны монголын их бүтээн байгуулалт сорихоор угтаж байна. Та бүхэн их бүтээн байгуулалтын талбарт ажиллан түвшин сайхан амьдралаа цогцлоох учиртай.

Хан Хэнтий нутгаа хөгжүүлэх, Засгийн газрын үйл ажиллагааны хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэх ажилд Та бүхэн болон аймгийн удирдлагууд багагүй зүтгэл гарган ажиллаж байгааг харахад таатай байна. Өлзийт тосгоны Атарчандгана компанийн 1000 үнээний фермийн үйл ажиллагаатай танилцаж, бусдад үлгэр дууриал болох сайн эхлэл байгааг харлаа. Тус аймаг өөрийн онцлогт тохирсон “Хэнтий аймгийн хөгжлийн цогц хөтөлбөр”-ийг батлан хэрэгжүүлж байгаа нь сайшаалтай.

 2009 оноос эхлэн Хэнтий аймаг санхүүгийн хувьд бие даан ажиллаж улсын төвлөрсөн төсвөөс санхүүгийн дэмжлэг авахгүйгээр орлогоо өөрсдөө бүрдүүлдэг болсон. Одоо айл өрх бүрийг амьдралын хангалттай эх үүсвэртэй болгохын төлөө ажиллах хэрэгтэй. Айлаас гуйж, алгаа тосохгүйгээр амьдралаа залгуулна гэдэг иргэн хүний нэр төрийн хэрэг төдийгүй эрх чөлөөтэй байхын үндэс юм. Та бидний сонголт үүний төлөө байна. 

“Жижиг дунд үйлдвэрлэлийг дэмжих сан”-гаас олгосон зээлээр танай аймагт 23 аж ахуйн нэгж шинээр байгyyлагдаж, 57 аж ахуйн нэгж үйлдвэрлэл үйл ажиллагаагаа өргөтгөж, шинээр 242 ажлын байр нэмэгдүүлжээ. Үүнд танай аймагт ”Жижиг дунд бизнесийн дэмжих сан” байгуулж банкаар дамжуулахгүй, хүүгүй эргэлтэнд оруулсан тэрбум гаруй төгрөгийн хувь нэмэр их байгааг хэлэх нь зүйтэй. “Хөдөлмөр эрхлэлтийг дэмжих жил”-д зээлийг хүрэх ёстой эзэнд  нь хүргэж ажиллах хэрэгтэй байна. Ийм боломж ч бий.  

Аймаг орон нутгийн чадварлаг боловсон хүчин бэлтгэхэд анхаарч БНСУ-ын Тайжон хотын Хан Мин Их сургуульд жил бүр 20 оюутан, БНХАУ-ын Хөх хотын Ерөнхий боловсролын сургуульд 10 хүүхэд сургах болсон зэрэг олон бүтээлч ажил хийж, санаачлагатай ажилласныг дэмжиж байна. Орон нутагт хөгжлийг авчрах шинэ цагийн боловсон хүчин нэн чухал. Хөгжсөн хүн л улс орноо, орон нутгаа дэвшилд хүргэнэ. Эдгээр амжилт ололтуудаа цаашид бататгаж, нутаг орны хөгжил ард иргэдийн амьдрал, нийгмийн тулгамдсан олон асуудлыг бүрэн шийдвэрлэхийг зорьж ажиллахыг хүсье. Үүнд орон нутгийн төрийн байгууллагын үүрэг нэн чухал гэдгийг хэлье.

Төрийн байгууллагын үйл ажиллагааны ил тод байдлыг хангахад Та бүхэн анхаарч тендэр шалгаруулалтыг ил тод явуулах, хяналтыг сайжруулах зорилгоор иргэний нийгмийн төлөөллийг ажлын хэсэгт оруулдаг болжээ. Мөн Засаг даргын зөвлөлийн бүрэлдэхүүнд иргэний нийгмийн төлөөллийг багтааж, хэлэлцэж буй асуудлынхаа талаар орон нутгийнхаа хэвлэл мэдээллийн хэрэгслээр мэдээлэх зэрэг ажлуудыг зохион байгуулж байгаа талаар нутгийн удирдлага танилцууллаа.

Хэнтий аймгийн Засаг даргын Ерөнхий сайдтай байгуулсан гэрээний биелэлт боломжийн түвшинд байгаа. Гэхдээ гэрээний биелэлт ард иргэдэд хүрч, хүлээн зөвшөөрөгдөж байж үнэн бодит үнэлгээ болох учиртай. Эцсийн байдлаар иргэд төрийн ажил үйлчилгээнд хэр их сэтгэл ханамжтай байна, амьдралд нь мэдэгдэхүйц нааштай ямар өөрчлөлт гарсан эсэхээр үр дүн нь үнэлэгдэнэ. Хэнтий аймаг 2010 онд мал сүргээ өсгөж, 2.2 сая орчим толгой мал тоолуулсан.Энд нэг зүйлийг онцолж хэлэхэд манай Хэнтийчүүд бусдаас тусламж ирэхийг урьтал болголгүй өвөл, хаврынхүнд сорилтыг ажилч хичээнгүй хөдөлмөрөөр, өөрсдийн нөөц бололцоогоор даван гардагийг тэмдэглэх ёстой.

Засгийн газраас аймаг, нийслэлийн 2009 оны ажлыг дүгнэхэд Хэнтий аймаг эхний 5-д орсон. Үүний зэрэгцээ улсын тэргүүний загвар сумыг бүс бүрээс шалгаруулж Засгийн газраас 100.0 сая төгрөгөөр шагнаж урамшуулсан. Энэ жил Зүүн бүсийн сумдаас Хэнтий аймгийн Өмнөдэлгэр сум загвар сумаар шалгарсныг Та бүхэн мэдэж байгаа. Тиймээс улс орныхоо загвар сум болж, үлгэр жишээчээр түүх намтраа баяжуулж байгаа Өмнөдэлгэр сумынхандаа Засгийн газрын өмнөөс баяр хүргэж амжилт хүсье. Мөн Хэнтий аймгаас сонгогдсон УИХ-ын гишүүд, орон нутгийн иргэдийн удаа дараагийн хүсэлтийн дагуу Бор-Өндөрийг сум болгох асуудлыг Засгийн газар хурлаараа хэлэлцэн шийдвэрлэлээ. Уг асуудлыг удахгүй УИХ-д оруулахаар бэлтгэж байна.

Хэнтий аймаг “Мянганы зам”–ын хэвтээ тэнхлэг болох Багануур-Өндөрхаан чиглэлийн хатуу хучилттай замд бүрэн холбогдож, аймгийн нийт сумд цахилгаан, эрчим хүчний төвлөрсөн эх үүсвэртэй болсноор тав тухтай орчинд ажиллаж амьдрах, үйлдвэрлэл, үйлчилгээг хөгжүүлэх боломж бүрдсэн. Үүрэн телефоны 4 оператор бүх сумдад байгуулснаар тус аймгийн холбоо үйлчилгээний хүртээмж сайжирч, дотоод, гадаадтай шууд харилцах нөхцөл бүрдсэн,интернет ашиглах боломжтой болсон. Ийнхүү орон нутгийн хувьд нийгмийн болон хүний хөгжлийн суурь үндэс, үйлдвэрлэлийн дэд бүтэц үндсэндээ бүрджээ. Одоо эдгээр боломжоо ашиглаж, өөрсдийн санаачилга, хөдөлмөр зүтгэлээр сайн сайхан амьдралаа бүтээх нь нэн чухал болоод байна.

Хан Хэнтийчүүд Та бүхний хөгжлийн бас нэг эх үндэс бол баялаг түүхтэй, онгон дагшин, гоо үзэсгэлэнт байгальтай билээ. Хан Хэнтийн нуруу, Хэрлэн, Онон, Улз, Балжийн гол, Гурваннуур, Аварга тосон, Тарс, Хангал, Хөхнуур зэрэг байгалийн үзэсгэлэнт газрууд бий. Их Монголын буурал түүхийн хуудаснаа мөнхөрч, хүн төрөлхтний Мянганы түүхт хүнээр тодорсон их эзэн богд Чингис хааны амьдрал үйлсийн улбаа мөрийг үндэс мөчир, ширхэг чулуу бүртээ хадгалсан Бурхан Халдун, Хар зүрхний Хөх нуур, Хэрлэнгийн хөдөө арал, Дэлүүн болдог, Хажуу булаг зэрэг түүхэн дурсгалт газрууд олон байна. Энэ газар орныг түшиглэнаялал жуулчлалыг цогц байдлаар үлгэр жишээ болгож хөгжүүлэх өргөн боломжнэмэгдэж байгаа юм.

Гэхдээ эдгээр онгон догшин байгалиа хайрлан хамгаалах нь Та бүхний төдийгүй Монгол хүн бүрийн ариун үүрэг гэдгийг онцлон тэмдэглье. Учир нь эдгээр газар нутаг бол уугуул Монгол хүний шүтээн болсон ариун өлгий гэдгийг бид бүгдээрээ мартах учиргүй. Тиймээс “Их эзэн Чингэс-Түүхийн дурсгалт газрууд” хэмээх соёл, түүхийн дурсгалын хөтөлбөрийг санаачлан боловсруулах ажлын хэсэг гарган ажиллаж байна. Ажлын хэсэгт манай улсын нэртэй түүхчид, соёл, архелогийн эрдэмтэд, мэргэжлийн хүмүүс багтаж байгаа.    

Цаашид өргөн уудам түүхт газар шороо, байгалийн их нөөц баялагтаа тулгуурлан хөдөө аж ахуй,аялал жуулчлалын салбарыг түлхүү хөгжүүлж нутаг ус, улс эх орныхоо хөгжилд үнэтэй хувь нэмэр оруулж ажиллах боломж нэмэгдлээ. Аливаад сэтгэлээсээ хандаж, амжилт гаргаж, илүүг бүтээж, ихийг хийж, эзэн Чингэс хааныхаа ариун голомтыг сахин хамгаалж, аз жаргалтай амар тайван аж төрөхийн өлзийтэй ерөөлийг Хан Хэнтийн бүх ард иргэдээ хүсэн ерөөе.

Анхаарал тавьсанд баярлалаа.

Өөрийн авьяас чадвараар дэлхийн шилдэг 50 их сургуульд суралцах эрх авсан оюутан залуучуудын сургалтын төлбөрийг Засгийн газар бүрэн даахаар боллоо. Энэхүү боломжийг баталгаажуулсан нэгэн арга хэмжээ өнөөдөр Төрийн ордонд болсон юм. 2008-2010 оны математик, физик, хими, биологи, мэдээллийн технологийн улсын олимпиадын эхний гурван байрт шалгарсан болон олон улсын олимпиадад оролцсон Монгол Улсын магадлан итгэмжлэгдсэн их, дээд сургууль, коллежийн 1-3 дугаар дамжаанд суралцаж байгаа оюутнууд энэхүү хөтөлбөрт хамрагдах юм байна. Эдгээр оюутнуудыг Монгол Улсын Ерөнхий сайд С.Батболд хүлээн авч уулзлаа.

 

Өөрсдийн эзэмшиж буй мэргэжилдээ амжилт гарган, үеийнхнээ манлайлж байгаа эдгээр оюутнуудад хандаж Ерөнхий сайд С.Батболд үг хэлэхдээ өндөр боловсрол, өрсөлдөх чадвартай иргэдтэй улс орон хөгждөг. Тийм ч учраас манай Засгийн газар боловсролын салбартаа онцгой анхаарал тавьж байгаа гээд дэлхийд хүлээн зөвшөөрөгдсөн Кембрижийн хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэх эхлэлийг тавиад байгаа гэдгийг тэмдэглэлээ. Мөн оюутан залуучуудын сурах орчныг сайжруулах, хичээл сургуульдаа амжилт гаргах, сурах бололцоог нэмэгдүүлэхийн тулд Налайхын Шивээтийн хөндийд Оюутны хотхон байгуулна, тус хотхоны барилгын ажил эхэлж байгааг ч мөн хэлсэн үгэндээ онцолсон.  

Өндөр хөгжилтэй орны нэр хүндтэй их сургуулиудад шилдэг залуучуудаа суралцуулахад дэмжлэг үзүүлэх нь Засгийн газрын үүрэг. Харин оюутан, залуучууд та бүхэн дэлхийн эхний 50 их сургуульд тавигдаж буй шаардлагыг ханган инженер, техник, технологи, байгалийн ухааны мэргэжлээр элссэн тохиолдолд сургалтын төлбөр, амжиргааны зардлыг Сургалтын төрийн сангаас олгох болно гэдгийг Засгийн газрын тэргүүн энэ уулзалтын үеэр дуулгалаа. Оюутнуудыг өндөр хөгжилтэй орнуудад сургах, тэдний тоог нэмэгдүүлэх, шалгаруулалтыг нээлттэй, шударга явуулдаг байхад Засгийн газраас анхаарч байгаагийн нэг илрэл нь улсын чанартай олимпиадуудад амжилт гаргасан оюутан залуучуудад ийм баталгаа олгож байгаа явдал юм. Та бүхэн энэ эрхийг өөрийн авьяас чадлаараа олж авлаа.

Одоо үр дүнг нь үзэх хэрэгтэй гэдгийг Засгийн газрын тэргүүн тэмдэглээд дэлхийд нэр хүндтэй сургуульд мэргэжил эзэмшээд эх орндоо эргэн ирж ихийг бүтээхийг хүслээ. Гадаадын их, дээд сургуульд суралцагчдад Сургалтын төрийн сангаас 16 мянган ам.долларын тэтгэлэг үзүүлдэг. Харин дэлхийн топ 50 сургуульд суралцах эрх авсан оюутнуудын төлбөрийг энэ тоонд хязгаарлахгүй, тэтгэлгийг нь бүрэн олгоно. Энэ талаар асуудал боловсруулж, Засгийн газрын хуралдаанаар яаралтай хэлэлцүүлэхийг БСШУ-ы сайдад үүрэг болголоо.

Энэхүү уулзалтын үеэр Монгол Улсын Ерөнхий сайд С.Батболд АНУ-ын Корнеллийн их сургуульд элссэн МУИС-ийн математик, компьютерийн сургуулийн хоёрдугаар дамжааны оюутан Э.Энхзаяад Сургалтын төрийн сангийн санхүүжилтээр сурах батламжийг нь гардуулсан юм. Мөн Засгийн газрын тэтгэлгээр өндөр хөгжилтэй орны 50 их сургуульд суралцах боломж олгосон захидлыг манлайлагч оюутнууд Ерөнхий сайдаас хүлээн авлаа.

Энэ жил ямар нэгэн шалтгаанаар сургуульд элсэж чадахгүй хоцорсон ч энэхүү батламж ирэх жил ч мөн хадгалагдана, тиймээс ийм сайхан боломжийг алдах эрх та бүхэнд байхгүй, хичээн суралцаарай гэж БСШУ-ы сайд Ё.Отгонбаяр хэллээ. Сургалтын төрийн сангийн санхүүжилтээр суралцах эрх авсан, улсын олимпиадуудад эхний гурван байр эзэлсэн эдгээр 44 оюутан дэлхийн топ 50 их сургуульд хандан суралцах хүсэлтээ тавихад Засгийн газар ийн санхүүжилтийн баталгаа гаргаж өгч байгаа нь Монгол Улсын ирээдүйн хөгжилд хувь нэмэр оруулах авьяаслаг залуучуудад олгож буй том боломж гэдгийг уулзалтад оролцсон эцэг эхчүүдийн төлөөлөл хэлж байсан юм.

Тухайлбал, АНУ-ын Корнеллийн их сургуульд элссэн Э.Энхзаяагийн ээж Ч.Баярмаа “Аав бид хоёр нь хүүгийнхээ ихийг сурах хүсэл эрмэлзэлд нь яаж дэмжлэг үзүүлэх вэ гэж их боддог байсан. Бид яаж хичээгээд ч дэлхийн том сургуулийн сургалтын төлбөрийг дийлэхгүй. Оюуны өндөр чадавхитай хүүхдүүдээ төр засгаас ийн дэмжиж, сургалтын төлбөрийг нь дааж байгаад маш их баяртай байна” гэж телевиз, сонины сэтгүүлч, сурвалжлагчдад ярилцлага өгөхдөө хэлж байлаа

Монгол Улсад цэргийн цол-генерал цол бий болсон өдрийг тохиолдуулан Засгийн газрын тэрүүн С.Батболд 2011 оны 4 дүгээр сар 28-ны өдөр генералуудыг хүлээн авч, хүндэтгэл үзүүллээ. Байлдагчийн халаасанд генералын мөрдөс бий гэдэгчлэн тэрхүү цэрэг эрсийн мөрөөдлийг бодит  биелэл болгож чадсан генералууд та бүхнээр цэрэг эрс, Монголчууд бид үргэлж бахархдаг хэмээн Ерөнхий сайд С.Батболд алтан мөрдөстнүүдтэй уулзах үеэрээ тэмдэглэлээ.

Улс орныхоо аюулгүй байдал тусгаар тогтнолын төлөө энхийн манаанд зогсч байгаа эрхэм генералууд та бүхэн энэхүү өндөр хариуцлагатай үүрэг, нэр төрөө өргөж явахын зэрэгцээ цаашид улс орны хөгжил дэвшил, батлах хамгаалахын шинэчлэлд өөрсдийн хувь нэмрийг оруулан, хойч үе шинэ залуу офицеруудад арга туршлагаа харамгүй хайрлаж, биднийг дэмжин ажиллана гэдэгт итгэлтэй байна. 10 дахь жилдээ тэмдэглэж байгаа түүхэн өдрийг тохиолдуулан Монголын төр эрхэм генералууд та бүхэнд хүндэтгэл үзүүлж, энэхүү ариун, нэр хүндтэй үйлсэд тань  өндөр амжилт хүсч, сайн  сайхныг хүсэн ерөөе хэмээн Ерөнхий сайд хэллээ.  

 

1944 онд шинээр нэвтэрсэн  генерал цолыг эх орныхоо эрх чөлөө, тусгаар тогтнолыг батлан хамгаалах үйл хэрэгт онц гарамгай  гавъяа байгуулсан цэргийн дээд дарга нарт олгох журам гаргаж анхны 11 хүнд олгосноос хойш эдүгээ энэ эрхэм хүндэт цолыг 155 хүн хүртээд байгаа ажээ. Монгол Улсын генералууд эрх орон, улсын хил хязгаараа батлан хамгаалах, аюулгүй байдал нийгмийн хэв журмыг сахин хамгаалах, Монгол Улсын Зэвсэгт хүчин, Үндэсний аюулгүй байдлыг хангах тусгайлсан чиг үүрэг бүхий байгууллагуудын шинэчлэлийг хэрэгжүүлэхэд урьдын адил өөрсдийн хувь нэмрийг оруулах болно гэдгээ “Монгол генерал төв”-ийн тэргүүн хошууч генерал С.Баасанхүү энэ үеэр илтгэсэн бол,Батлан хамгаалахын сайд асан, дэслэгч генерал Л.Моломжамц генералууд биднийг элэгсэг дотноор хүлээн авч, өндөр хүндэтгэл үзүүлж байгаа Монгол Улсын Ерөнхий сайд С.Батболдод Монгол Улсын генералуудын нэрийн өмнөөс талархал илэрхийлье хэмээлээ.

Өнөөдөр Монгол Улсын генералуудаас 34 нь Төрийн болон цэргийн ажил үүргээ  гүйцэтгэж байгаа бол 47 генерал нь  бэлтгэл болон чөлөөнийхөө амралтыг эдэлж байгаа ажээ. Өнгөрсөн хугацаанд Монгол Улсын генералуудаас Монгол Улсын баатар 6, Хөдөлмөрийн баатар 2, Гавъяат цолтон 8 төрөн гарсан байдаг юм байна. 

Өнгөрсөн жил Нэгдүгээр амаржих газрын засварын хөрөнгийн эх үүсвэрийг Засгийн газар богино хугацаанд шийдвэрлэж, иж бүрэн засварлаж ашиглалтад оруулсан. Монгол Улсын Ерөнхий сайд С.Батболд тэр үед энэ бол эх үрсийнхээ төлөө хийх бидний ажлын эхлэл хэмээн тэмдэглэж байлаа. Тэгвэл энэ ажлын үргэлжлэл болж яг нэг жилийн дараа буюу өнөөдөр, 2011 оны дөрөвдүгээр сарын 27-ны өдөр Хан-Уул дүүрэгт Эх нялхсын эрүүл мэндийн төв эмнэлгийн шав тавих ёслол боллоо. Шав тавих ёслолд Эрүүл мэндийн сайд С.Ламбаа, Улаанбаатар хотын удирдлагууд, эрүүл мэндийн салбарынхан болон уг эмнэлгийг барих “Нийслэл өргөө”, “ПУМА” констаркшнийн удирдлага, барилгачид оролцсон юм.

Монгол Улсын Ерөнхий сайд С.Батболд шав тавих ёслолын үеэр хэлэхдээ “Төр засаг эрүүл мэндийн салбартаа, ялангуяа эмэгтэйчүүд, хүүхдийнхээ эрүүл мэндэд онцгой анхаарч ажиллаж байна. 10 аймагт тус бүр 50 ортой төрөх эмнэлэг барихаар төлөвлөсөн. Барилгын ажил нь одоо эхнээсээ явж байна” гэлээ. Мөн өнгөрсөн жил Нэгдүгээр амаржих газраа шинэчилсэн, одоо дэргэд нь төрөх эмнэлгийн өргөтгөл барьж томсгож байгаа. Гуравдугаар амаржих газрыг энэ онд шинэчилж барихаар холбогдох хүмүүст үүрэг өгөөд ажиллаж байгаа гэдгийг хэлээд сүүлийн 20 гаруй жилд эрүүл мэндийн салбарт ийм том хөрөнгө оруулалт бүхий цогцолбор байгууламж ашиглалтад ороогүй.

Тиймээс энэхүү арга хэмжээнд өндөр ач холбогдол өгч байна. Монгол Улсын хүн ам сүүлийн жилүүдэд эрс өсч байна. Тиймээс ийм том төв барих гарцаагүй шаардлагатай байгааг Засгийн газрын тэргүүн тэмдэглээд барилгын ажлыг гүйцэтгэх хоёр компанийн удирдлагуудад, тэдний ажилчдад хандаж эмнэлгийн барилгыг төлөвлөсөн цаг хугацаанд нь чанартай гүйцэтгэж ашиглалтад оруулахыг онцгойлон анхаарууллаа. Эмнэлэг, ор хүрэлцэхгүйгээс хүүхдүүд, эхчүүд эмнэлгийн хонгилд ор засан хэвтэн эмчлүүлж байгаад сэтгэл  өвдөж байлаа гэж Ерөнхий сайд С.Батболд сэтгүүлчидтэй уулзахдаа хэлээд тиймээс бид өнөөдөр ярих биш хийх ёстой байна гэлээ. 

Өнгөрсөн нэгдүгээр сард Кувейт улсад айлчлах явцдаа 16 хүртлэх насны хүүхдүүдэд эмнэлгийн тусламж үйлчилгээг олон улсын түвшинд үзүүлэх  35 сая ам.долларын өртөг бүхий эмнэлгийг эх орондоо барихаар Кувейтийн талтай яриа хэлэлцээр хийж нааштай шийдвэрлүүлэхээр болсон.Мөн БНСУ-д улсад айлчлах үеэрээ тус улсын эрүүл мэндийн  шинжлэх ухааны ололтыг манай улсад нэвтрүүлэхээр ярилцсан. Энэ хүрээнд Солонгосын Засгийн газрын хөнгөлөлттэй зээлээр Монгол Улсад Үндэсний оношлогооны төв барих болсон. Энэ талаар холбогдох хүмүүс анхаарч ажиллаж байгаа гээд монгол хүн эрүүл, боловсролтой, ажилтай, орон сууцтай байх учиртай. Энэ зорилтын төлөө анхаарч ажиллаж байна. Монгол хүн эрүүл байх нь хамгийн чухал. Иймд манай Засгийн газар эрүүл мэндийн салбараа дэмжиж ажиллаж байгаа гэдгээ онцоллоо.

Эрүүл мэндийн салбарт цогц шинэчлэл хийх шаардлагатайг Монгол Улсын Ерөнхий сайд тэмдэглэж, ажил хэрэг болгох үүргийг өгөөд байгаа. Үүний үр дүнд Монгол Улсын Засгийн газраас тус салбарт хийх цогц шинэчлэлийн төлөвлөгөөг баталж, тодорхой арга хэмжээ авч хэрэгжүүлснээр нааштай ахиц гарч эхэлсэн. Өнөөдөр шаваа тавьсан Эх нялхсын эрүүл мэндийн төв эмнэлэг ч энэ хүрээнд хийгдэж буй ажлын нэгэн чухал хэсэг юм. Хан-Уул дүүргийн Яармагийн дэнжид сүндэрлэх найман давхар, 300 ортой энэхүү Эх нялхсын эрүүл мэндийн төв эмнэлэгийн барилгын ажлыг ирэх жилийн дөрөвдүгээр улиралд багтаан дуусгахаар төлөвлөсөн бөгөөд улсын төсвөөс 19 тэрбум төгрөг төсөвлөжээ. Уг эмнэлэг нь Улаанбаатар хотын шинэ төлөвлөлтийн дагуу баригдаж байгаа бөгөөд энэ орчмыг эрүүл мэнд, спорт олимпын цогцолбор болгох зорилт тавьжээ

Монгол улс дахь Хүний эрх, эрх чөлөөний байдлын талаарх 10 дахь илтгэлийг Монгол улсын Ерөнхий сайд С.Батболдод тус комиссоос  өнөөдөр өргөн барилаа.Энэ удаагийн илтгэлээрээ тус комиссын 2002-2010 онд гаргасан 9 илтгэлийн санал зөвлөмжийн хэрэгжилтийг үнэлж, дүгнэсэн нь онцлогтой гэж Хүний эрхийн Үндэсний комиссын дарга Ж.Бямбадорж  уулзалтын үеэр онцлон тэмдэглэж байв. Мөн түүнчлэн энэ илтгэлээрээ Хүний эрхийн үндэсний комисс УИХ , Засгийн газар болон бусад холбогдох байгууллагуудад хандан  долоон санал, зөвлөмж гаргасан юм байна.

Тэдгээр санал зөвлөмжид өмнөх илтгэлд дурьдагдсан санал зөвлөмжүүдээс хэрэгжээгүй болон хагас биелэлттэй байгаа зүйлүүдийг хэрэгжүүлэх арга хэмжээг яаралтай авахыг дурдсаны зэрэгцээ Хүний эрхийн конвенцын биелэлтийн талаарх Засгийн газрын илтгэлд өгсөн зөвлөмж, Хүний эрхийн комиссын хүний эрх, эрх чөлөөний илтгэлд дурдсан зөвлөмжийн хэрэгжилтийг хангахад шаардагдах  хөрөнгийн эх үүсвэрийг жил бүрийн төсвийн тухай хуульд бололцоогоороо тусгаж байхыг дурдсан  хэмээн Ж.Бямбадорж дарга ярилаа. Ийм илтгэл жил бүр гарах ажээ

Монгол Улсын Ерөнхий сайд С.Батболд 2011 оны 4 дүгээр сарын 24-ний өдрийн ням гарагт Сүхбаатар дүүрэгт ажиллав. Тэрээр нөөцийн махны борлуулалт, үнэ ханш ямар байгаатай танилцан өрхийн үйлдвэрлэл эрхэлж байгаа иргэнтэй уулзсан байна. Мөн Дамбадаржаагийн автозамаас Шадивлан хүртэл тавьж байгаа 12,7 км автозамын ажил болон Чингэлтэй дүүргийн 15 дугаар хороонд байрлах Жижиг, дунд үйлдвэрлэлийг дэмжих төвийн ажилтай танилцан, Нийслэлийн “Хөдөлмөр эрхлэлт-Хүний хөгжлийг дэмжих жил”-ийн хүрээнд 1 дүгээр улиралд хийсэн ажлын тайланг сонсож үүрэг, чиглэл өглөө.

Нөөцийн махны үнэ захынхаас хямд байна

Ерөнхий сайд С.Батболд эхлээд Сүхбаатар дүүргийн 14 дүгээр хороо, 6 буудлын автобусны буудлын дэргэд байрлах “Оргихын булаг” компанийн “Жасмин” дэлгүүрээр орж нөөцийн махны борлуулалт, үнэ ханш ямар байгаатай танилцав. Энэ жил нийслэл хот 14 аж ахуйн нэгжээр 12 мянган тонн мах бэлтгүүлж нөөцөлсөн байна. Хороо бүрт байх 2 цэгээр дамжуулан 5100 тонныг нь борлуулсан бөгөөд үлдэгдлийг 7 дугаар сарын 1 хүртэл борлуулж, зах зээлд махны үнэ зохиомлоор өсөхөөс сэргийлж байгаа юм. 

Өнгөрсөн жил нөөцийн махыг хангалттай бэлтгээгүйгээс зах дээр хонины нэг кг мах гэхэд л 5 мянган төгрөг хүрч байсан. Харин Засгийн газар, хотын захиргаа хамтран хангалттай хэмжээний мах бэлтгэх, шат дамжлагыг багасгахад анхаарсны дүнд энэ жил махны үнийн хөөрөгдөл гараагүй. Өнгөрсөн оны мөн үетэй харьцуулахад нөөцийн бүх төрлийн махны үнэ 400 хүртэл төгрөгөөр хямд,  тухайлбал нэг кг хонины мах 2900 төгрөг байгаа тухай Улаанбаатар хотын Ерөнхий менежер Ч.Бат танилцууллаа.

Нөөцийн махны борлуулалт, үнэ ханш ямар байгааг дарга нараас бус худалдагч, худалдан авагчдаас сонсохыг Ерөнхий сайд илүүд үзэн асууж тодруулж байв. Махны чанар сайн, савлагаа нь ч шаардлага хангасан, хамгийн гол нь хямд, саяхан үхэр, хонины махыг килограмм тутамд нь 200 хүртэл төгрөгөөр хямдруулсанд иргэд ам сайтай байна. Гэхдээ үнийг дахин буулгах талаар арга хэмжээ авахыг хүсэх хүн ч цөөнгүй байлаа. Нөөцийн махыг хангалттай бэлтгэж, эртнээс борлуулж эхэлсэн учир зах дээр махны үнийн хөөрөгдөл гараагүйг Ерөнхий сайд сайшааж, махны үнийг зохиомлоор буулгах бус харин шат дамжлагыг нь цөөрүүлэх замаар хямдруулах  боломжтойг холбогдох албан тушаалтнуудад санууллаа.

Мөн тэрээр дэлгүүрт худалдаж байгаа өргөн хэрэглээний бусад бараа, бүтээгдэхүүний нийлүүлэлт, үнэ ханш, иргэдийн худалдан авах чадвар ямар байгаа тухай энэ үеэр хөндөгдлөө. Нийлүүлэлт хэвийн байдаг ч үнэ ханшид Засгийн газар анхаарч, аль болох хямд байлгахад анхаарахыг иргэд Ерөнхий сайдаас хүсч байв.   

Шадивлан хүртэлх автозамыг 9 дүгээр сарын 1-нд ашиглалтад оруулна

Үүний дараа Ерөнхий сайд С.Батболд Сүхбаатар дүүргийн 15, 17 дугаар хорооны нутаг дэвсгэр буюу Сансрын шатахуун түгээх станцаас Шадивлан хүртэл тавьж байгаа 12,7 км замын ажлын явцтай танилцлаа. Шатахуун түгээх станцаас Дамбадаржаагийн зам хүртэлх 6,7 км, Дамбадаржаагаас Сэлбийн зүүн эргээр Шадивлан хүрэх 6 км автозамыг “Эйч Кей Би” холдинг компани барьж 9 дүгээр сарын 1 гэхэд ашиглалтад өгөхөөр ажиллаж байна.

Замыг шинэчлэн өргөтгөх ажил 2 айлаас болж саатаад байгаа ч нийслэл даяар өрнөж байгаа бүтээн байгуулалтын ажил зогсох ёсгүй учир айлуудыг 10 хоногийн дотор нүүлгэхийг нийслэлийн Засаг даргын орлогч үүрэг болгосон. Зам ашиглалтад орсноор замын ачаалал эрс багасна гэж хотын холбогдох байгууллагын удирдлага Ерөнхий сайдад танилцууллаа. Одоо замын ажил болон тохижилтыг хооронд нь уялдуулж, нэгдсэн төлөвлөгөө гарган ажиллаж байгаа учир нэгийг хийх гээд нөгөөг сүйтгэдэг явдал гарахгүй гэж хотын Ерөнхий менежер хэлэв.  

Нийслэл хот өнгөрсөн жил 30 км замыг засч шинэчилсэн бол энэ жил 60 км болгосон байна. Засварын ажил хийх гэж түгжрэл үүсгэхгүйн тулд 4 дүгээр сарын 15-наас ажлыг нь эхэлж 10 дугаар сарын 1 гэхэд бүрэн дуусгах юм. Зам засварын  чанар муу байх тохиолдол цөөнгүй гардаг учир энэ жил нийслэл хот үүнд онцгой анхаарч асьфалт битум үйлдвэрлэдэг болон гүйцэтгэгч аж ахуйн нэгжүүдтэй гэрээ байгуулан ажиллаж байна. 

Зам засч байна гээд түгжрэл үүсгэж жолооч, иргэдийн бухимдуулдаг байсанд Засгийн газар дүгнэлт хийн энэ жил тендерээ эрт зарлаж, шалгаруулалтыг нээлттэй, ил тод, цаг хугацаанд нь дүгнэн, компаниудыг ажилд нь оруулсныг Ерөнхий сайд тэмдэглэлээ. Цаашид их хэмжээний хөрөнгө зарж байгаа замын засварын чанарт онцгой анхаарах, ачааллыг багасгаж, түгжрэл үүсгэхгүй байх боломж байгаа учир системтэй ажиллах нь зүйтэй гэж зөвлөв.

Энэ жил зам засварт өмнөхөөс их хэмжээний мөнгө зарцуулж байгаа. Тухайлбал БНХАУ-ын 500 сая ам.долларын хөнгөлөлттэй зээлийг замын бүтээн байгуулалтад зарцуулах шийдвэр гаргасан. Одоо ажлаа цаг хугацаанд нь чанартай, өөрөөр хэлбэл энд тэнд алаг цоог байдлаар бус системтэй хийх ёстой гэж Ерөнхий сайд хэллээ.    

Өрхийн үйлдвэрлэл эрхлэгчдэд санхүүгийн дэмжлэг хэрэгтэй байна

Засгийн газар 2011 оныг “Хөдөлмөр эрхлэлтийг дэмжих” жил болгон зарлаж олон зорилт дэвшүүлэн ажиллаж байгаа. Жилийн ажлыг үр дүнтэй болгохын тулд энэ ажлыг улсын хэмжээнд удирдан зохион байгуулах, хяналт тавих үүрэгтэй Үндэсний хороог Монгол Улсын Ерөнхий сайд С.Батболд өөрөө ахалж байгаа юм. Аймаг, нийслэл ч энэ жилийн хүрээнд хийх ажлын төлөвлөгөө гарган ажиллаж эхнээсээ тайлангаа ирүүлж байна. Тайланг цаасаар авах нэг хэрэг, харин хийж байгаа ажил иргэдэд хүрч байгаа эсэхэд Ерөнхий сайд анхаарч өрхийн үйлдвэрлэл эрхэлдэг иргэнтэй зориуд уулзлаа.

Ерөнхий сайд Сүхбаатар дүүргийн 14 дүгээр хороо, Хандгайтын 25-142 тоотод оршин суух Г.Янжиндуламынд очив. Тэрээр хөдөлмөр эрхлэлтийг дэмжих, ялангуяа өрхийн үйлдвэрлэлийг хөгжүүлэхийн тулд төр, засгаас ямар дэмжлэг хэрэгтэй байгааг тодруулж, ямар нэгэн хүнд суртал байгаа эсэхийг асуулаа. Г.Янжиндулам 2005 оноос савхин бээлий оёж эхэлжээ. Тэрээр 5 хүнийг байнга ажиллуулан өдөрт 40 бээлий оёдог бөгөөд шаардлагатай үед хорооныхоо иргэдийг ажиллуулдаг юм байна.

Байнгын ажилладаг 5 хүнээс гадна 10 гаруй хүн бээлийг нь Нарантуул захад борлуулдаг гэж үзвэл 20 гаруй айлын амьжиргааг залгуулж яваа. Хэдийгээр нэг бээлийгээ 6 мянган төгрөгөөр борлуулж байгаа ч иргэдийн эрэлт хэрэгцээг хангаж чадахгүй байна. Тэр байтугай оросууд хүртэл монголын савхин бээлий чанартай хэмээн эрж сурч явдаг тухай Г.Янжиндулам ярив. Арьс ширний үйлдвэрүүд ажиллахгүй байгаа учир арьсаа авч чадахгүйд хүрсэн, үүнтэй зэрэгцэн урд хөршөөс үнэ өндөр ч чанар муутай бээлий их орж ирж байгааг Ерөнхий сайдад дуулгалаа.

Хийж бүтээх гэсэн хүсэл, эрмэлзэл, ажиллах хүн, бүтээгдэхүүнээ борлуулах зах зээл нь байна. Харамсалтай нь үйлдвэрлэлээ өргөтгөх гээд зээл авъя гэсэн ч барьцаа хөрөнгө шаарддаг учир төр, засгаас үүнд анхаарч эргэлтийн хөрөнгөөр дэмжмээр байна гэж тэрээр хэлэв. Өмнө нь ид хямралын үе буюу 2005 онд банк бус санхүүгийн байгууллагаас хүү өндөртэй зээл авч байснаа ч ярилаа. Хэрвээ хөрөнгө, мөнгөөр дэмжээд өгвөл үйлдвэрлэлээ өргөтгөхөөс гадна өөрийн гудамж, хороо, цаашлаад дүүргийнхээ айл өрхүүдэд өрхийн үйлдвэрлэл нэвтрүүлэхэд нь сурч мэдсэнээ зориулна. Нэг ажилчин нь тусдаа гарч үйлдвэрлэл эрхлэх хүсэлтэй ч зээл авч чадахгүй учир өнөөг хүртэл хамт ажилласаар байна гэж Г.Янжиндулам хэлэв.

Өрхийн үйлдвэрлэл эрхэлж амьдралаа авч явахаас гадна бусдын амьдралыг ч залгуулж байгаа түүнд Ерөнхий сайд С.Батболд хувиасаа болон Засгийн газрын нэрийн өмнөөс талархаж байгаагаа зориуд илэрхийллээ. Хийж бүтээе гэсэн иргэдийн хүсэл, санаачилгыг төр, засаг бодлогоор дэмжих ёстой. Хөдөлмөр эрхлэлтийг дэмжих болон Жижиг, дунд үйлдвэрлэлийг дэмжих сан зэргийн хөнгөлөлттэй зээл үйлдвэрлэл эрхэлж байгаа Г.Янжиндулам шиг олон хүнд олдохгүй байгаад Ерөнхий сайд санаа зовниж, үүнд анхаарна гэж амлав.  

Бодитоор ажлын байр бий болгож байгаа иргэдээ илүү дэмжиж, төрөл бүрийн сангийн хөнгөлөлттэй зээлд хамруулж, эргэлтийн хөрөнгөтэй болгоход анхаарахыг тэрээр холбогдох байгууллагын удирдлагуудад хатуу анхаарууллаа. Ерөнхий сайд мөн өдөр Чингэлтэй дүүргийн 15 дугаар хороонд байх Жижиг, дунд үйлдвэрлэлийг дэмжих төвийн ажилтай танилцан, Нийслэлийн “Хөдөлмөр эрхлэлт-Хүний хөгжлийг дэмжих жил”-ийн 1 дүгээр улиралд хийсэн ажлын тайланг сонссон байна.

ДҮГНЭЛТ

Засгийн газрын танхимаас гарсан шийдвэр бодит амьдрал дээр хэрхэн хэрэгжиж байгаатай танилцахаар Ерөнхий сайд С.Батболд өнөөдөр амралтын өдрөө хугаслав. Ялангуяа Засгийн газраас энэ жилийг “Хөдөлмөр эрхлэлтийг дэмжих жил” болгон зарласантай холбогдуулан жижиг, дунд үйлдвэрлэлийн явц, өрх бүрээс нэг хүн  ажилтай болж чадаж байна уу гэдгийг үзэх нэг ёсны “шалгалт”  ч хэлж болох. Очсон газрынхан Ерөнхий сайдын урмыг хугалсангүй, хийе бүтээе гэх хүсэл эрмэлзэл төдийгүй бүхэл бүтэн гудамныхнаа ажлын байртай болгосон бүтээлч  ажлаар Сүхбаатар дүүргийн 14 дүгээр хорооны иргэн  Г.Янжиндулам гуай угтсан нь сайхан жишээ байлаа. 

Харин түүний нэг адил хүсэл эрмэлзэлтэй иргэдэд туслах нь төрийн албаныхны гол үүрэг байх ёстой атал хүнд суртал гэх гайхал байсаар байгаа, бас Засгийн газраас зорилтот бүлэг рүү чиглэн гаргаж байгаа санхүүжилт хөрөнгө мөнгөний дэмжлэг жинхэнэ эзэндээ хүрэхгүй байгааг Засгийн газрын тэргүүнд дуулгаж байв. Ялангуяа бизнес эрхэлж байгаа иргэдэд сангуудаас очих ёстой мөнгө хүртэхгүй байгааг иргэн Г.Янжиндулам гуай ч, гадаадын олон улсад оёмол бүтээгдэхүүний зах зээлийг нээж борлуулалтын сүлжээ бий болгосон “ Дээд өнгө” компанийхан ч дурьдсан юм. Ойр орчныхноо хамгийн түрүүн ажлын байртай болгож, үйлдвэрлэл эрхэлж байгаа Г. Янжиндулам гуайд Хөдөлмөр эрхлэлтийг дэмжих сангаас нэг ч төгрөг төсөвлөгдөж, очоогүй байгаад Ерөнхий сайд шүүмжлэлтэй хандаж, үүний учрыг олно гэдгээ амаллаа.

Хөдөлмөр эрхлэлтийг дэмжих сангаас дамжин  сүүлийн 6-7 жилд 200 гаруй тэрбум төгрөг тараагдсан байтал, жинхэнэ очих ёстой хүндээ очоогүйн жишээ энэ мэт байлаа. Түүнчлэн Жижиг, дунд үйлдвэрлэлийг дэмжих сан, орон нутгийн үйлдвэрлэлийг дэмжих сан, нийслэлээс, Засгийн газраас гэхчлэн чамгүй олон чиглэлээр их мөнгө гаргаж байгаа ч ядуурал , ажилгүйдэл буурахгүй байгаагийн шалтгааныг, бас  үр дүнгийг биелэлт хаана байгааг зохих албан тушаалтнуудаас асуулаа. Энэ ажлын явцыг ойрын үед шалгахаа холбогдох албан тушаалтнуудад сануулж байна.

УИХ-ын гишүүдийн тойрогтоо зарцуулж, хуваарилагдах ёстой мөнгийг энэ их санхүүгийн урсгалд нийлүүлвэл асар их боломж байгаа жишээ ч эдгээрийг харуулж байна гэдгийг Ерөнхий сайд С.Батболд тэмдэглээд, очих ёстой мөнгө нь олон салаагаар урсахгүй, жинхэнэ ёсоор эзэддээ хүрвэл өрх бүр үйлдвэрлэгч болж ажилгүйдэл, ядуурал бодитоор буурах боломж байгааг онцоллоо.

Сүүлийн 20 жил бид энэ тухай ярьж, шүүмжилж байгаа ч үр дүн  харагдахгүй байгаад цэг тавих ёстой гэж Ерөнхий сайд үзэж байна. Тиймээс энэ асуудалд зохион байгуулалттай хандаж, үүнийг хорооны Засаг даргаас эхлээд Ерөнхий сайд хүртэлх бүх түвшний хүмүүс ухамсарлан хариуцлагатай хандаж чадвал  ажилгүйдлийг тойрсон гомдол, шүүмжлэл  алга болох бүрэн боломж байгааг өрнөж буй үйл явц  харуулж байна.  Бүх насны иргэдэд маань ч ажил хийх урам байна шүү гэдгийг тэмдэглэлээ.

Санхүүжилт, үйл ажиллагааны уялдаа буюу зохион байгуулалт, иргэдийн хүсэл эрмэлзэл энэ гурвыг нийлүүлбэл бидэнд олон ажлыг шийдчих боломж байгааг гүйцэтгэх засаглалын тэргүүн  С.Батболд онцлон хэлж байна. Болохгүй бүтэхгүй байгаа бүхнийг өнгөрсөн 20 жил бид хангалттай ярьсан, бүгд энэ тухай мэдэж байгаа. Одоо харин амаар ярьсан ажлаа бодитоор харуулах цаг болсныг Ерөнхий сайд тэмдэглээд иргэдийнхээ хүсэл эрмэлзлийг унтраалгүй, тэдэнд хойрго хандаж буй төрийн албан тушаалтнуудын сандал ширээтэй  нь ч ярих хүртэл арга хэмжээ авахыг энэ дашрамд санууллаа.

Нийслэлийн Засаг даргын Тамгын газар энэ жил 35 мянган ажлын байр шинээр бий болгох боломж байгаа юм байна. Эдгээр ажлыг зохин байгуулахад нийслэлийнхэн голлох үүрэгтэй гэдгийг дурьдаад, дүүрэг бүрийн мэдээллийг нарийвчлан шалгах болно гэдгийг Засгийн газрын тэргүүн онцолж байна. Өнөөдрийн бидний ажилласан Сүхбаатар  болон Чингэлтэй дүүргүүд дэх хөдөлмөр эрхлэлтийн байдал нь ажлын зөвхөн эхлэл, одоо үүнийг нийслэл болоод улсын хэмжээнд  маш сайн зохион байгуулах ёстой гэдгийг дурьдаад, үүнд хот жишиг болох ёстой гэдгийг нийслэлийн удирдлагуудад үүрэг болголоо

Монгол Улсын Ерөнхий сайд С.Батболдын урилгаар АНУ-ын Төрийн нарийн бичгийн дарга асан хатагтай Мадлен Олбрайт 2011 оны дөрөвдүгээр сарын 20-22-ны өдрүүдэд манай оронд айлчилж байна. Тэрбээр АНУ-ын Төрийн нарийн бичгийн дарга хэмээх өндөр албан тушаалд томилогдсон анхны эмэгтэй бөгөөд үүгээрээ АНУ-ын Засгийн газрын түүхэнд бичигдэх билээ. Манай улсад Төрийн нарийн бичгийн дарга байхдаа анх удаа 1998 онд айлчилсан энэ хатагтай өнөөдөр тус улсын Үндэсний ардчиллын хүрээлэнгийн захирлуудын зөвлөлийн даргын хувиар зочилж ирээд байгаа юм.

Монгол Улсын Ерөнхий сайдын зочин, хатагтай М.Олбрайт өнөөдөр Гадаад харилцааны яамны хурлын танхимд “Celebrating Mongolia’s Democracy: A Special Role in Asia”буюу “Монголын ардчиллын амжилт: Ази дахь үүрэг, ач холбогдол” хэмээсэн лекц уншлаа. Түүний лекцийг сонсохоор тус танхимд ирсэн УИХ, Засгийн газрын зарим гишүүд, Дипломат төлөөлөгчийн газрын тэргүүнүүд, тэдний ажилтнууд, иргэний хөдөлгөөн, хувийн хэвшлийг төлөөлж 100 гаруй хүн цугласан байсан. Тэдний дунд  “Хатагтай М.Олбрайтыг ардчиллын “Өндөр ээж” гэж нэрлэж болно. Тэр хаана ч чанга дуугаар ардчиллын дуу хоолой болж зоригтой дуугардаг хүн” хэмээн үнэлэх хүмүүс олон байлаа.

Монгол Улсын Ерөнхий сайд хүндэт зочноо индэрт урихдаа, Дэлхий дахинд алдаршсан Мадлен Олбрайт хатагтайг Монголын ардчиллыг алдаршуулсан сэдвээр лекц уншиж, бидэнтэй үзэл бодлоо хуваалцах гэж буйд баяртай байгаагаа эхлээд илэрхийллээ. Мөн Ардчилсан орнуудын хамтын нийгэмлэгийг Мадлен Олбрайт 2000 онд байгуулсан. Манай улс энэ 2011 оны долдугаар сараас 2013 он хүртэл тус нийгэмлэгийг удирдах хариуцлагатай үүрэг хүлээсэн. Энэ нь манай улсын хувьд ардчиллыг түгээн дэлгэрүүлэх хүндтэй үүрэг хүлээж байгаа хэрэг юм. Үүргээ биелүүлэхэд энэхүү лекц зөвлөгөө, сайхан санаа өгнө гэдэгт эргэлзэхгүй байгаа гэдгээ Монгол Улсын Ерөнхий сайд С.Батболд тэмдэглээд Монгол Улсад ардчилал, иргэний нийгэм хэрхэн хөгжиж байгаатай хатагтай Олбрайт дахин танилцаж буйд талархаж байна гэлээ.

Хатагтай Мадлен Олбрайт ч Монгол Улсад 13 жилийн дараа, хаврын энэ сайхан өдрүүдэд айлчилж буйдаа баяртай байгаагаа илэрхийлээд “Би олон улс оронд айлчилж байсан. Монголчуудын хүнлэг, зочломтгой зан нь бусад улс орноос илүүтэй сайхан санагддаг” гэлээ. Манай хоёр орон газар зүйн хувьд хол хэдий ч бид тусгаар тогтнол, эрх чөлөөгөө дээдэлж, түүгээрээ бахархаж, уламжлалаа хадгалж чаддагаараа адилхан хүмүүс юм гэдгийг лекцийнхээ эхэнд тэмдэглэсэн. Ингэхдээ улс орнуудад ардчиллыг түгээн дэлгэрүүлэхэд хувь нэмрээ оруулсаар ирсэн Ардчилсан орнуудын хамтын нийгэмлэгийг Монгол Улс удирдаж ажиллах болсонд амжилт хүсээд үйл ажиллагаанд нь туслана гэдгээ амлалаа. Үйл ажиллагаагаар дамжуулан ардчилал хөгжиж байгаа орнууд өөр хоорондоо туршлага солилцох, харилцан хамтран ажиллах зорилго бүхий тус нийгэмлэгийг 2000 онд Польшийн нийслэл Варшавт байгуулжээ. 

Хатагтай Мадлен Олбрайт “Монголын ардчиллын амжилт: Ази дахь үүрэг, ач холбогдол” гэсэн лекциндээ Монгол Улс маргаантай асуудлуудыг энхтайвны замаар шийдвэрлэж чаддаг гайхалтай орон юм хэмээн тодотгоод хүний эрх, эрх чөлөөг дээдлэхэд чухал хувь нэмэр оруулж байгаа улс орон гэж үнэллээ. Мөн эмэгтэйчүүд, хүүхдүүдийн нийгмийн асуудлыг шийдвэрлэхийн төлөө анхаарч ажиллаж чухал арга хэмжээ авч байгаа гэж хэллээ. Монгол Улсын иргэд та бүхэн дэлхийд үлгэр дуурайл болохуйц ардчиллыг хөгжүүлж чадаж байгаад баяртай байна. Монгол Улс, монголчууд байгалийн баялаг ихтэй азтай ард түмэн. Ардчиллыг хөгжүүлж чадсан загвар орон болсон шигээ байгалийн баялгаа зөв ашиглаж чадсан загвар улс болж чадна гэдэгт итгэлтэй байгаагаа хатагтай Мадлен Олбрайт илэрхийлсэн.

Монгол Улсад ардчилал хөгжөөд 20 гаруй жил болохдоо амаргүй замыг туулж өнөөдрийн өндөрлөгт хүрсэн. Ардчиллын институциудийг бэхжүүлэх нь чухал байгааг Монголын төр, засгийн тэргүүнүүд хэлж байна. Энэ нь ардчиллыг хөгжүүлэх дараагийн алхам мөн.  АНУ-ын Үндэсний ардчиллын хүрээлэнгийн захирлуудын зөвлөлийн даргын хувиар туслахад бэлэн байна. Та бүхнийг ардчиллыг түгээн дэлгэрүүлэхэд улам их амжилт гаргана гэдэгт итгэж байна” гэж Монгол Улсын Ерөнхий сайдын зочин, хатагтай Мадлен Олбрайт тэмдэглэлээ

Монгол улсын Ерөнхий сайд С.Батболдын урилгаар АНУ-ын төрийн нарийн бичгийн дарга асан, хатагтай Мадлен Олбрайт манай улсад айлчлахаар хүрэлцэн ирлээ.  Тэрбээр  одоо Үндэсний ардчиллын хүрээлэнгийн захирлуудын зөвлөлийн даргын албыг хашиж байгаа ажээ. Хатагтай Мадлен Олбрайт  Монгол улсын Ерөнхий сайд С.Батболдод  өнөөдөр бараалхлаа. Уулзалтын эхэнд Ерөнхий сайд нэр хүндтэй эрхэм зочныг 13 жилийн дараа манай улсад дахин айлчлахаар ирсэнд  баяр хүргээд, АНУ-ын Засгийн газар түүний дотор Үндэсний ардчиллын хүрээлэн нь манай улсад улс төрийн намуудыг төлөвших, ардчиллыг хөгжүүлэхэд томоохон дэмжлэг үзүүлж ирсэнд талархаж явдгаа тэмдэглэн хэлэв.

Монгол орон  улс төрийн өөрчлөлтийг хийхдээ эдийн засгийн өөрчлөлттэй хослуулж, иргэн бүрт  тэгш боломжийг олгоход гол анхаарлаа хандуулж байгаа гэдгийг дурьдаад үүнд бусдын туршлагаас ч суралцаж байгааг  онцолж байлаа. Монгол улсын Засгийн газар , ард түмэнтэйгээ хамт энэ зоримог өөрчлөлтийг шийдэмгий хийж байна. Амаргүй зүйл байгаа, алдаа  оноо бий ч бусдын туршлагаас судалж, үр дүнд хүрэх болно гэдгийг Засгийн газрын тэргүүн уулзалтын үеэр тэмдэглэлээ.

Түүнчлэн хээл хахууль, хүнд суртлыг арилгах чиглэлийг бодлогынхоо нэг болгон  манай Засгийн газар ажиллаж байна. Ирэх долдугаар сард Ардчиллын хамтын нийгэмлэгийн хурлыг Монгол улс даргална, энэ байгууллагыг Мадлен Олбрайт Та  анх санаачлан байгуулж  байсныг бид мэднэ . Дэлхийд ардчиллыг түгээх том байгууллагын хувьд энэ хурлыг Монгол улс даргалах болсондоо баяртай байна хэмээн Ерөнхий сайд С.Батболд тэмдэглээд, дэлхийд нэр хүнд бүхий эрхэм зочныг Монгол улсад тавтай айлчлахыг хүслээ.

Хатагтай  Мадлен Олбрайт хариу талархал илэрхийлээд, Монгол бол их сонирхолтой  улс. Ардчиллыг үлгэр жишээ хөгжүүлсэн орон төдийгүй хамтарч Засгийн газраа байгуулсан нь ч  бас сонирхолтой туршлага. Афганистан, Ирак зэрэг улсын энхийг сахиулах үйл ажиллагаанд  Монгол улсын оруулж байгаа хувь нэмрийг үнэлэхэд таатай байна хэмээн тэмдэглэлээ. Ардчиллыг үндэсний зүйлээр үнэлэхэд багагүй маргаан байдаг ч гэсэн Монгол улс бол ардчиллын үлгэр жишээ загвар улс гэдэгтэй бүгд санал нийлдэг хэмээн онцлоод, сонгууль бол шаардлагатай зүйл. Гэхдээ хангалттай зүйл биш юм, институцын хувьд ардчилал бол байнга хөгжиж явдаг порцесс.

АНУ-д  ардчилал хөгжөөд  200 гаруй жил болсон ч одоо болтол хөгжсөөр байна гээд, улс төрийн хөгжил  нь эдийн засгийн хөгжилтэйгөө хамтдаа явж байгаа Монгол улсын жишээг сайшаалаа. Мөн байгалийн баялгийг ард түмэн хүртэх  явдал маш чухал гэдгийг онцлоод, бусад улс орон буруу замаар явж байгаа жишээг ч дурьдаж байсан юм.  Ардчиллыг хөгжүүлж чадсан загвар орон төдийгүй, байгалийн баялгаа зөв ашиглаж чадсан загвар улс болж  чадна гэдэгт итгэлтэй байна, иргэд нь ч  боловсролтой учир хяналт тавьж чаддаг юм байна  хэмээн уулзалтын үеэр эрхэм зочин ярилаа. Хатагтай Мадлен Олбрайт “ Монголын ардчиллын амжилт, Ази дахь үүрэг, ач холбогдол “ сэдвээр  маргааш Гадаад харилцааны яаман дээр лекц уншина

Монгол Улсын Ерөнхий сайд С.Батболд Налайхын  орд газарт хувиараа нүүрс олборлогч 30 гаруй мянган уурхайчдын төлөөлөл болсон иргэдийг өнөөдөр өрөөндөө хүлээн авч уулзлаа. Эдгээр хүмүүс Налайхын уурхайд ажиллаж байсан бөгөөд уурхай хаагдсан учир хувиараа нүүрс олборлож амьдрал ахуйгаа залгуулж байгаа юм байна. Уулзалтад Найлайх дүүргээс сонгогдсон УИХ-ын гишүүн Ц.Батбаяр, тус дүүргийн Засаг дарга Б.Баяндэлгэр, Уурхайчдын Үйлдвэрчний эвлэлийн хорооны дарга А.Ганболд нар байлцлаа.

Монгол Улсын Ерөнхий сайд С.Батболд, энэ уулзалтад дарга нарын ярихыг биш, уурхайчдын төлөөллөө сонсъё. Та бүхэн Засгийн газрын тэргүүндээ юу хэлж, яримаар байна гэж уулзалтыг эхлүүллээ. “Сүүлийн 20 гаруй жилд олон удаа хүсэлт гаргасан хэдий ч Монгол Улсын үе үеийн  Ерөнхий сайд нар уурхайчдын төлөөллийг хүлээн авч уулзаж байгаагүй. Тиймээс Ерөнхий сайд С.Батболд таныг биднийг цаг гарган хүлээн авч уулзан, зовлон жаргалыг минь сонсож байгаад баярлалаа” гэж Налайхын уурхайчдын Үйлдвэрчний эвлэлийн хорооны дарга хэлээд Налайхын ам бүрийг агаар хэмждэг багажтай, тэнд нүүрс олборлож байгаа хүн болгоныг хамгаалах багтай болгомоор байна гэсэн хүсэлтийг тавилаа.

Энэхүү уулзалтын үеэр мөн уурхайчдын нөхөн олговор, нөхөн төлбөр, өдгөө 50 гаруй сая тн-ын нөөцтэй Налайхын уурхайг цаашид хэрхэн үр дүнтэй ажиллуулах болон нүүрс олборлож байгаа хүмүүсийн хөдөлмөр хамгаалал, аюулгүй байдал, ажлын байрны асуудал хөндөгдсөн. Мөн цэрэгт алба хааж байгаад тэтгэвэрт гарсан хүмүүсийн тэтгэврийн зөрөөний талаар ч мөн хөндлөө.

Монгол Улсын Ерөнхий сайд С.Батболд уурхайчдын төлөөлөл болсон тэдгээр хүмүүст хандаж, Монгол Улсын Засгийн газар нийт иргэдийнхээ нийтлэг эрх ашгийн төлөө анхаарч ажиллаж байгаагийн нэгэн адил түвшинд уурхайчдад анхаарал тавьж байгаа гэдгээ илэрхийллээ. Засгийн газрын өнгөрсөн долоо хоногийн хуралдаанаар уурхайчдад нөхөн төлбөр олгох тухай асуудлыг оруулж шийдвэрлүүлсэн. Нэг уурхайчинд хөдөлмөрийн хөлсний доод хэмжээг хоёр дахин нэмэгдүүлсэнтэй тэнцэх хэмжээний нөхөн төлбөр олгохоор болсон гэдгийг тэмдэглэлээ.

Орд газрын ашиглалт, нүүрсний борлуулалт, уурхайчдын сургалт, ажлын байрны аюулгүй байдал зэрэгт Засгийн газар үүргийнхээ хувиар анхаарч байгаа гэдгийг хэлээд уурхайчдын тавьсан хүсэлтийг судалж, шийдвэрлэх талаар холбогдох албаны хүмүүст үүрэг өглөө. Мөн тэтгэврийн зөрөөний асуудалд цэргийн алба хааж байсан гэж тусгайлан ялгахгүй цогцоор нь шийдэх болно гэдгийг Засгийн газрын тэргүүн  онцоллоо