Ангилал: Uncategorized

Тавантолгой ордыг ашиглах асуудлаар УИХ-ын нэгдсэн чуулганд Ерөнхий сайд С. Батболдын хэлсэн үг

Улсын Их Хурлын дарга, 
Улсын Их Хурлын гишүүд ээ,
Хатагтай, ноёд оо,

Өвөг дээдсээс өвлүүлж үлдээсэн эх орныхоо байгалийн баялаг, өгөөж хишгийн үр шимийг хүртэх бололцоог Монголчууд бидэнд олгох уул уурхайн томоохон төслийн талаарх Засгийн газрын байр суурийг Улсын Их Хуралд танилцуулж байна. Энэ бол Тавантолгойн нүүрсний ордыг ашиглах үзэл баримтлал юм. Өмнийн говьд орших Тавантолгойн нүүрсний, Оюу толгойн зэс-алтны  ордын зүг эзэн нь болсон монгол хүн бүр итгэл найдварын харц тавьсаар багагүй хугацаа өнгөрч байна. Стратегийн ач холбогдол бүхий эдгээр ордуудыг эдийн засгийн эргэлтэнд оруулах тухай Улсын Их Хурал 2008-2009 оны заагаар нухацтай хэлэлцэж, холбогдох удирдамж, ерөнхий зарчмыг баталсан билээ.

Оюу толгойгоор түүчээлсэн их бүтээн байгуулалт одоо Тавантолгойгоор үргэлжлэх гэж байна. Хамтарсан Засгийн газрын үед анх удаа нүүрс угааж баяжуулах үйлдвэрүүдийн суурь тавигдлаа. Хагас коксжсон түлш үйлдвэрлэх ажил эхэллээ. Зэс хайлуулах үйлдвэр барьж байгуулах ажлыг эрчимжүүллээ. Монголын сэргэн мандалт, үндэсний эдийн засгийн тэлэлт, Монгол хүний хөгжлийн өсөлт, аж ахуйн нэгжүүдийн өөдлөн дэвжилт ирэх үеийг бид угтаж байна. Тиймээс Монголын төр засаг, хувийн хэвшлийнхэн, ард иргэдтэйгээ нийлээд бүтээн байгуулалтын шинэ үеийг эхлүүлэх хүсэл итгэл дүүрэн байна. 

Энэ хүсэл итгэл маань Монголоо баян чинээлэг бас хөгжсөн улс болгох зорилгод чиглэж байгаа юм. Дэлхийд байгалийн нөөцөөр баян улс олон байдаг. Уул уурхайн салбараар хөрөнгөжсөн нь ч цөөнгүй бий. Тэгэхдээ баян байна гэдэг нь хөгжсөн улс байна гэсэн үг биш. Хөгжсөн улс гэдэг баян байхын зэрэгцээ үйлдвэрлэгч байдаг бөгөөд, иргэд нь бэлэнчлэх сэтгэлгээг бус бүтээгч сэтгэл, бүтээлч хөдөлмөрийг эрхэмлэдэг. 

Аливаа улс орны хөгжил нь газар зүйн байршил, далайн гарц, том гүрнүүдийн стратегийн бодлогод эзлэх байр суурь, байгалийн баялаг гээд олон хүчин зүйлээс хамаарч ирсэн. Баялаг бүтээх чадвартай, хөдөлмөрч ухаалаг ард түмнүүд хөгжиж ирснийг далайд гарцгүй Ботсвана, Чех, Люксембург зэрэг орон харуулж байна. Байгалийн баялаггүй шахам атлаа хөгжлийн өндөрлөгт хүрсэн Япон, Солонгос, Сингапур болон Европын олон орон ч бас бий.

Юмгүй үед гачигдах дутагдахын зовлон байдаг бол юмтай үедээ эзэн байж чадахгүй бол бас зовлонд учирдаг. Эрснээ олоогүй хүн хоосон буцдаг бол эзэн болж чадаагүй хүн хоосорч үлддэг гашуун сургамжийг ч түүх үлдээжээ. Хувь заяаны хишиг, цаг үеийн зол завшаан тухайн улс үндэстэнд баян чинээлэг байж чадах эсэхийн шалгуур, сорилт болдог. Ардчилал, зах зээлийн эдийн засаг, хүний түүхийн жам ёсны хөгжлийн голдрилд хөл тавиад хоёр арваныг туулж буй Монгол улсын өмнө өнөөгийн нөхцөл байдал нь ийм шинэ сорилт, шинэ боломжийг нээж байгаа юм.

Эх орны газар нутгаас бэлэн олдож буй ордууд нь монголчуудыг баялагтай төдийгүй, бүтээгч ард түмэн, хөгжилтэй улс орон болох давхар давхар боломж, завшааныг олгож байна. Энэхүү боломжийг би улсаа шинэ үзэл баримтлалаар бүсчлэн хөгжүүлэх, үүнд зохицсон төрийн үйлчилгээний стандарт, бүтэц зохион байгуулалтыг бий болгосон хөгжлийн бодлого гэж харж байна. Ийм ч учраас Таван толгойн орд газрыг эдийн засгийн эргэлтэд оруулах санал нь юуны өмнө ХӨГЖИЛТЭЙ УЛС ОРОН, БҮТЭЭГЧ АРД ТҮМЭН болох үзэл баримтлалд тулгуурласан. Мөн уул уурхайн салбарын дагалдах аж үйлдвэр, дэд бүтцийн  салбарыг эрчимтэй хөгжүүлж, 2.7 сая иргэндээ эдийн засгийн үр шимийг нь хувьцаа хэлбэрээр тэгш хүртээх, эрүүл мэнд, боловсрол, орон сууцны хэрэгцээндээ зориулах боломжийг бодлогодоо тусгалаа.
  
Бэлэнчлэх сэтгэлгээнээс салж бүтээх аянд бүх нийтээрээ шамдах нөхцлийг Тавантолгой зэрэг томоохон орд газрыг эдийн засгийн эргэлтэд оруулах бодлого бүрдүүлэх учиртай. Орд газрыг эдийн засгийн эргэлтэнд оруулахаас бий болох санхүүгийн эх үүсвэр нь бүтээн байгуулалтанд далайцтай хөрөнгө оруулж, ард иргэдээ ажил хөдөлмөрийн фронтоор хангах өргөн боломжийг Та бидэнд нээж байна. Уул уурхайн салбар нь ашиг орлого ихтэй боловч ажлын байр шууд олноор бий болгохоос илүү техник, технологийн дэвшлийг шаарддаг. Харин уул уурхайг дагалдах төмөр зам, авто зам, эрчим хүч, барилга, дэд бүтцийн салбарын бүтээн байгуулалт нь ажлын байрыг хамгийн ихээр бий болгоно.

УИХ-аар одоо хэлэлцэгдэж буй “Төмөр замын талаар төрөөс баримтлах бодлого”, “Утаагүй Улаанбаатар” төсөл нь уул уурхайн салбарын хөгжил, тэр дотроо Тавантолгойн орд газрыг эдийн засгийн эргэлтэнд оруулахтай уялдаатай. Энэ бүтээн байгуулалтыг уул уурхайн салбартай холбож, түүнээс орох орлогоор санхүүжүүлэх саналыг Засгийн газраас дэвшүүлсэн бөгөөд “Хүний хөгжил сан”-гаас иргэн бүрт хувь хишиг олгох нь энэ цогц бодлогын нэг хэсэг юм.
           
Нэмүү өртөг шингэсэн бүтээгдэхүүний үйлдвэрлэлийг хөгжүүлэх, ашиг орлого нь Монгол Улсад үлдэж байх зарчмыг баримтлах нь бидний эрхэм зорилго. Тавантолгойн ордоос гарах нүүрсийг угааж баяжуулах, боловсруулах нь энэ ордыг ашиглах төслийн салшгүй хэсэг юм. Үүнийг зөвхөн ярих биш Засгийн газрын хувьд заавал хэрэгжүүлэх ёстой ажил гэдгийг бид ухамсарлаж байна. Энэ ажил нь Тавантолгой төслийн нэгэн бодит үр дүн болж хэрэгжинэ. Энэ чиглэлээр Засгийн газраас татвар, санхүүгийн бодлого боловсруулж,  Өмнийн говийн дэд бүтцийн хөгжлийн хөтөлбөрийг баталж, Хөгжлийн банк байгуулахаар болж санхүүжилтийн асуудлыг шийдвэрлүүлэхээр УИХ-д өргөн барьсан. Татварын холбогдох хуульд нэмүү өртөг шингэсэн үйлдвэрлэлийг дэмжих чиглэлээр зарим нэмэлт, өөрчлөлт оруулах хуулийн төслийг Засгийн газар хэлэлцэж УИХ-д өргөн барихаар боллоо. 

Аж үйлдвэрийг дотооддоо хөгжүүлэх бодлогыг тэргүүн ээлжинд тавьж хэрэгжүүлэхдээ Тавантолгой ордоос гарах боловсруулсан нүүрс болон бүтээгдэхүүнийг аль болох олон чиглэл, гарцаар хөрш орнуудын болон гуравдагч зах зээлд гаргахаар эрмэлзэж байна. Австрали, Индонези зэрэг улсын нэгэн адил дэлхийд нүүрс экспортлогч тэргүүлэгч улс болж байж Монгол Улсын эдийн засгийн өсөлтийн зорилго биелэх нэг арга зам нээгдэнэ. Энэ явцад дэлхийд тэргүүлэгч үндэсний уул уурхайн аж ахуйн нэгжүүдийг бий болгох зорилт бодитоор хэрэгжих боломжтойг Бразил, Индонези, Австралийн туршлага нотолж байна.  
       
Улсын Их Хурлын эрхэм гишүүд ээ!

Тавантолгойн үзэл баримтлалын агуулга нь дан ганц хатуу дэд бүтэц, үйлдвэр байгуулахад чиглэгдээгүй. Зөөлөн дэд бүтэц, өөрөөр хэлбэл боловсрол, эрүүл мэндийн салбарт ихээхэн хэмжээний хөрөнгө оруулах бодлого зорилгыг агуулсан. Үүний цаана хүний хөгжлийг хангах том зорилго байна. “Монгол Улс маань бүтээгч байхын тулд Монгол хүн бүр ажилтай, Монгол хүн бүр боловсролтой, Монгол хүн бүр эрүүл байх боломжийг бүрдүүлэх шаардлагатай. Үүний тулд төр нь иргэдтэйгээ ойрхон байх ёстой” гэж би Монгол Улсын Ерөнхий сайдаар томилогдсон тэр агшинд УИХ-д хандан хэлсэн үгэндээ онцлон тэмдэглэсэн. Ийм учраас өргөн барьсан бодлогын хүрээнд Тавантолгойн урьдчилгаа төлбөрийг “Хүний хөгжил сан”-д төвлөрүүлж, тус хуульд заасан хэлбэрээр боловсрол, эрүүл мэндийн салбартаа хөрөнгө оруулна.

Тухайлбал уул уурхайн салбараас олох орлогоос олон мянган залуусаа өндөр хөгжилтэй орнуудад сургах, дэлхийд өрсөлдөх чадвартай боловсон хүчин бэлтгэхэд зарцуулж хүнээ хөгжүүлнэ. Ингэснээр Монгол улсыг монгол толгой хөгжүүлэх, мэдлэгт суурилсан эдийн засгийг бий болгох алсын том зорилт хэрэгжих үндэс тавигдана.      

БҮТЭЭГЧ АРД ТҮМЭН гэдэг нь юуны өмнө бодит өмчийн жинхэнэ эзэн байж зах зээлийн нийгэмд өөрийн гэсэн ашиг орлоготой, алдах юмтай эсэхээр тодорхойлогдоно. Мал, орон сууц, газрыг өмнөх Засгийн газруудын үед иргэддээ шууд хувьчилсан. Энэ нь зах зээлийн нийгмийг хөгжүүлэх, иргэдийг өмчтэй болгох чухал алхам байсан.    

Иймд Тавантолгойн орд газрын лиценз эзэмших төрийн өмчит компанийн хувьцааны хэсгийг ард иргэддээ “Хүний хөгжил сан”-гийн хуулийн дагуу эзэмшүүлэх, мөн Ашигт малтмалын хуулийн дагуу хувьцааны тодорхой хэсгийг дотоодын хөрөнгийн биржээр арилжаалах заалтыг үзэл баримтлалын төсөлд санал болгосон. Энэ нь төрийн өмчийг ард иргэддээ шууд эзэмшүүлэхээс гадна Монгол Улсын иргэд, аж ахуйн нэгжүүд хувьцааны тодорхой хэсгийг эзэмшснээр компанийн менежментийг сайжруулах, төрийн өмчит аж ахуйн нэгжүүдэд өнөөдрийг хүртэл түгээмэл байгаа засаглалын доголдол, авлига, хээл хахуулийн хардлага сэрдлэгээс эхнээс нь ангид байлгахад чухал ач холбогдолтой байх болно.

Бид уул уурхайн баялгийн үр шимийг иргэдээ ялгаварлалгүй, тэгш хуваарилах, тэгэхдээ хүний хөгжлийг нь тэтгэх зарчмыг баримтална. Монгол хүн бүр эх орныхоо баялгаас шударгаар хүртэх бүрэн эрхтэй. Мөн үндэснийхээ компаниудад уул уурхайн олборлолтонд оролцох, нэмүү өртөг шингэсэн үйлдвэрүүдийг тэргүүн ээлжинд барьж байгуулах, төрийн өмчийн компанийн хувьцааг эзэмших боломжийг ч тэгшхэн олгоно.

Улсын Их Хурлын эрхэм гишүүд ээ!

ХӨГЖИЛТЭЙ УЛС ОРОН, БҮТЭЭГЧ АРД ТҮМЭН болохыг бидний хөгжлийн өнөөгийн цаг үе шаардаж байгаагийн зэрэгцээ гадаад нөхцөл ч үүнийг бүрдүүлж байна. Дэлхийн хүн ам огцом нэмэгдэж, хүнсний дутагдалд нэрвэгдэх хүний тоо ч өслөө. Дэлхийн байгаль орчны өөрчлөлтийн явцад ган зуд, газар хөдлөлт, гал усны аюулийн давтамж ч нэмэгдлээ. Байгалийн нөөц шавхагдаж, өрсөлдөөн улам ширүүсч байна. Улс үндэстэн бүр ойрын ирээдүйд учирч болох эдгээр аюулаас өөрийгөө хамгаалан авч гарах чадамж, санхүүгийн боломж, харилцаа хамтын ажиллагаа, дэлхийн тавцанд хүлээн зөвшөөрөгдсөн байр суурьтай байх ёстой.

Дэлхийн дахинд хүлээн зөвшөөрөгдсөн байр сууриа бэхжүүлэх боломж томоохон уул уурхайн төслүүдээр дамжин бий болж байгааг үгүйсгэх аргагүй юм. Монгол Улс далайд гарцгүй. Иймд уул уурхайн орд газруудын бүтээгдэхүүнийг зах зээлд гаргах нь далайд гарах гарцаа баталгаажуулах ач холбогдолтойгоос гадна үндэсний аюулгүй байдал, хөгжил дэвшилд түлхэц өгөх нөхцлүүдийг ч угтуулан тавьж ажиллах болно.
 
Ийм арга хэмжээг Тавантолгой болон бусад орд газрын талаар яриа хэлэлцээ явуулахдаа зайлшгүй бодолцож бодитоор хэрэгжүүлэх ёстой. Энэ боломжийг бүрдүүлсэн хувилбарыг Тавантолгойн бодлогын хүрээнд өргөн барьж байна.

Үзэл баримтлалыг амжилттай хэрэгжүүлэхэд зөвхөн ирмүүн хүсэл, элбэг баян түүхий эд байснаар бүх юм санаснаар бүтэхгүй. Энд зөв менежмент бүхий сайн засаглалын стандарт нэн чухал. “Засаглалын ялгаа” байгаа учраас зарим нь зөв, зарим нь алдаатай, үрэлгэн шийд гаргадаг. Зөв шийдвэр гаргах үндсэн нөхцөл нь сайн засаглалын стандарт байдаг. Сайн засаглал нь байгалийн баялгаас орж ирэх орлогыг төрийн мэдэлд ойрхон цөөн этгээд завших явдлаас хамгаалж, ард түмнээ бүтээн байгуулалтад оролцуулах, өрх бүрийг сайхан амьдрах бололцоогоор хангаж чаддаг засаглал юм.

Манай Засгийн газар олон улсад түгээмэл хэрэглэгддэг сайн засаглалын стандартыг нийгмийн бүхий л салбарт нэвтрүүлэх ажлыг эхлүүлж байна. УИХ-аар одоо хэлэлцэгдэж буй “Төсвийн тогтвортой байдлын тухай хууль” нь энэ чиглэлээр авч буй алхмуудын нэг болно. Мөн олборлох салбарын ил тод байдлын олон улсын санаачилгад нэгдэж, өөрийн улсдаа амжилттай хэрэгжүүлж байна. Засгийн газрын ажлын хэсгүүд байгуулагдан стандартыг сайжруулах, бизнес орчныг шинэчлэх ажлуудыг хийж байна. Европын холбоотой байгуулахаар хэлэлцэгдэж буй Түншлэл хамтын ажиллагааны хэлэлцээрийн төсөлд Европын стандарт, нормыг нутагшуулах чиглэлээр хамтран ажиллах заалт оруулж байна. 

Улсын Их Хурлын эрхэм гишүүд ээ!

Хамтарсан Засгийн газрын үед Тавантолгойн асуудлыг шийдэхгүй бол томоохон уул уурхай, төмөр зам, орон сууц, аж үйлдвэрүүдийн цогцолборыг бүтээн байгуулах ажил олон жилээр ухрах урхагтайг улс төрд ойр хүн бүхэн сайн ойлгож байгаа.

Стратегийн орд газруудыг эдийн засгийн эргэлтэд оруулж, түүний үр шимийг ард иргэддээ хүртээх нь манай Засгийн газрын нэг гол зорилго юм. Чухам энэ зорилгын үүднээс гол хоёр нам хамтарч Засгийн газрыг байгуулсан. Иймд Улсын Их Хурал дахь намын бүлгүүд, эрхэм гишүүд Та бүхнийг Таван толгой ордыг ашиглах үзэл баримтлалыг сайтар хэлэлцэж зөв жишиг тогтооход анхааралтай хандана гэж найдаж байна. “Бүгдээрээ хэлэлцвэл буруугүй” гэж ардын минь зүйр үг бий. Асуудлыг олон талаас нь хэлэлцэж, их хөгжилд хүргэх, иргэн бүрт ашигтай, эх орондоо хэрэгтэй хэлбэрээр нь шийднэ гэж итгэж байна.

Нийт ард иргэд ээ,

Монгол тооллоор зуны дунд сар гуравхан хоногийн дараа гарах гэж байна. Хүнд өвөл, хахир хатуу хаврыг бид хамтдаа давлаа. Дэлгэр сайхан цагтай золголоо. Монголчууд бид бүтээгч ард түмэн болох, сайн цагийг ойртуулах хөгжил дэвшил, их бүтээн байгуулалт, ирмүүн хөдөлмөрийн гараан дээр ч бас ирлээ. Энэ бол алгаа тосдог бус ажил хийдэг, бэлэнчилдэг биш бүтээдэг үе. Гар хардаг биш гараа хөдөлгөх үе. Толгой сэгсэрч суух биш толгойгоо ажиллуулах үе. Ингэснээр Монгол улсын, Монгол хүний хөгжил дэвшлийн шинэ үеийн эх суурь тавигдах болно. Та бид хамтдаа чадна. Ерөнхий сайд УИХ-ын чуулганд үг хэлсний дараа УИХ-ын гишүүдийн асуултанд хариулав гэж Засгийн газрын Хэвлэл мэдээллийн албанаас мэдээллээ.

Төрийн ордон. 2010.06.10

Монголчууд биднийгээ баярлуулж, улс орныхоо нэр хүндийг өндөр хөгжилтэй Япон улсад өргөж яваа бөхчүүдээрээ, их аваргуудаараа бахархаж явдаг. Сүүлийн хэдэн башёд амжилттай барилдаж байгаа босоо аваргадаа Засгийн газрын тэргүүн нь баяр хүргэж байна” гэж Ерөнхий сайд С.Батболд Хакухо М.Даваажаргалыг хүлээж авч уулзахдаа хэллээ. Хакухо М.Даваажаргал Ерөнхий сайдтай аав, ээж, эгчийнхээ хамт уулзсан юм.

Энэ үеэр их аварга М.Даваажаргал “Хакухо” нэртэй цагаан будаа тариалахаар судалгаа хийж, япон мэргэжилтнүүдийн хамт эх орондоо ирсэн. Төв аймаг, аавынхаа төрсөн нутагт цагаан будаа тариалах төлөвлөгөөтэй. Өдгөө судалгааны ажил ид хийгдэж байна. Японы хамгийн сэрүүн газар, өвөлдөө хасах 30 градус хүртэл хүйтэрдэг Хоккайдод “Хакухо” нэрийн цагаан будаа тариалж байгаа, эхний ургацаа ирэх есдүгээр сард хураана гэж их аварга маань Ерөнхий сайддаа сонирхууллаа. Хакухо М.Даваажаргал маргааш Япон улсыг зорих юм байна гэж Засгийн газрын Хэвлэлийн албанаас мэдээллээ.

УИХ-ын эрхэм гишүүд ээ,
Эрхэм хүндэт, гадаад түншлэгчид ээ,  
Эрхэм ноёд, хатагтай нараа, Та бүхний энэ өглөөний амгаланг айлтгая.

Нэг. Монгол улсын эдийн засгийн өнөөгийн байдлын талаар Монгол улстай өнгөрсөн 20 гаруй жилийн туршид хамтран ажиллаж, хүнд цаг үед байнга туслаж, санхүүгийн хямралыг гэтлэн давахад үнэтэй туслалцаа дэмжлэг үзүүлж ирсэн гадаад түншлэгчиддээ талархаж байгаагаа илэрхийлье. Та бүхэнд олон тоо мэдээллийг давтан дурьдаж, нуршилгүйгээр  статистикийн сүүлийн үеийн тоо мэдээлэлд тулгуурлан эдийн засаг, нийгмийн өнөөгийн байдлын талаар товч дурьдъя.

Манай улсын дотоодын нийт бүтээгдэхүүн 2009 оны жилийн эцэст 1.6 хувийн бууралттай гарсан бол энэ  оны эхний 4 сарын байдлаар аж үйлдвэрийн нийт бүтээгдэхүүний үйлдвэрлэл 60,7 тэрбум төгрөгөөр буюу 12.7 хувиар, гадаад худалдааны нийт эргэлт өмнөх оны мөн үеэс 570,3 сая ам доллараар буюу 58,1 хувиар өсч эдийн засгийн хямралт үеийг нэгэн хэмжээгээр даван туулж байна. Ийм эерэг нааштай үзүүлэлтүүд гарч  байгаагийн зэрэгцээ инфляцийн өсөлт, мал аж ахуйн салбарт учирсан томоохон хохирол, ажилгүйдлийн өсөлт зэрэг таагүй, онцгой анхаарал татсан үзүүлэлт ч бас цөөнгүй гарч байна.

Тухайлбал:
•    Манай улсад өнгөрсөн 2009-2010 оны өвлийн улиралд цочмог хүйтрэн, байгаль, цаг агаарын гамшигт үзэгдэл учирч мал аж ахуйн салбар, малчдын аж ахуйд ихээхэн хүндрэл учруулсан. Энэхүү зудын улмаас 44,0 сая толгойд хүрч байсан мал сүрэг 8,1 сая толгойгоор хорогдоод байна.
•    Хүнсний гол нэрийн барааны үнийн өсөлтийн улмаас өргөн хэрэглээний барааны үнийн түвшин оны эхний 5 сард өнгөрсөн оны мөн үеэс 13,1 хувиар өсөөд байна. Инфляцид голлон нөлөөлж байгаа  хүнсний барааны үнийн өсөлт нь зарим талаар махны нөөцийн бэлтгэлтэй, мөн зудын хохиролтой холбоотойгоор махны нийлүүлэлт эрс багассантай голчлон холбоотой гэж судлаачид дүгнэж байна.
•    Өнгөрсөн жилүүдэд тохиолдсон эдийн засаг, санхүүгийн хямралын улмаас барилга, барилгын материалын үйлдвэрлэлд ихээхэн бууралт бий болж, олон аж ахуйн нэгж үйл ажиллагаагаа зогсоосон, үүний улмаас сүүлийн жилүүдэд аажмаар буурч байсан ажилгүйчүүдийн тоо өнгөрсөн оноос дахин нэмэгдэж одоогоор ажил идэвхитэй эрж байгаа 38,1 мянган хүн ажлын байргүй, ажилгүй байна. Хэдийгээр зарим нэг бэрхшээл саад учирч байгаа хэдий ч манай Засгийн газар эдийн засаг, нийгмийг 2010 онд хөгжүүлэх үндсэн чиглэлд тусгагдсан макро эдийн засгийн үндсэн зорилт, шалгуур үзүүлэлтүүдийг оны эцэст ханган биелүүлэх боломжтой гэж бид үзэж байна.     

Хоёр. Баримталж ирсэн бодлого ба тулгарч буй асуудлууд
Өнөөдөр УИХ, Засгийн газраас гадаад түншүүдтэйгээ хамтран хэрэгжүүлж ирсэн нийгэм, эдийн засгийн бодлогын эерэг, сөрөг талууд, гарч байгаа үр дүнгийн талаар болон цаашид бодлогоо хэрхэн улам сайжруулж болох арга замыг хэлэлцэн, зөвлөлдөхөөр энэ танхимд хуран цуглаад байна. УИХ, Засгийн газраас хэрэгжүүлж буй нийгэм, эдийн засгийн зарим үндсэн бодлогын талаар тоймлон дурьдвал:
•    Бизнесийн орчны шинэтгэлийн жилийн хүрээнд хэрэгжүүлж буй зорилтууд;
•    Европын стандартыг Монгол улсын бүхий л салбар хүрээнд нэвтрүүлэх;
•    Төсвийн тогтолцоо, харилцааны шинэчлэлт хийх;
•    Хүний хөгжлийн асуудлууд: үүний дотор нийгмийн халамжийн тогтолцооны шинэчлэл, боловсролын тогтолцооны өөрчлөлт, шинэчлэл;
•    Төр, хувийн хэвшлийн түншлэлийн хүрээнд хэрэгжүүлэх бодит салбарын төслүүд;
•    Хөрөнгийн зах зээлийг шинэчлэх, цаашид хөгжүүлэх бодлого;
•    Ашигт малтмалын томоохон ордуудыг эдийн засгийн эргэлтэд оруулах, үүнтэй холбоотойгоор өмнөд говийн бүсийн дэд бүтцийн хөгжлийн стратегийг хэрэгжүүлэх гэх мэт олон зорилтыг манай УИХ, Засгийн газар хувийн хэвшилтэйгээ хамтран хэрэгжүүлэхээр зорьж байна.
Өнгөрсөн жилүүдэд, тухайлбал хямралын өмнөх жилүүдэд бид эдийн засгийн  өсөлтийн  өндөр тоон үзүүлэлтэд илүү их анхаарал хандуулж, зорьж явсан цаг үе байсан.

Дэлхий нийтийг хамарсан санхүүгийн хямрал, дэлхийн байгаль, цаг уурын өөрчлөлтөөс хамаарч манай улсын эдийн засгийн тодорхой салбаруудад учирч байгаа хүндрэл, тулгамдсан асуудлуудаас дүгнэж үзэхэд бид өнөөгийн хэрэгжүүлж  байгаа бодлого, зорилтоо алхам тутамдаа хэлэлцэх, эргэцүүлэн дүгнэж байх шаардлагатай болж байна. Жилээс жилд өөрчлөгдөн хувьсаж байгаа байгаль цаг уур, дэлхийн эдийн засаг, санхүүгийн тогтолцоо, хөрөнгө оруулагчид болон хэрэглэгчдийн сэтгэл зүй зэрэг нь бүхэлдээ бидэнд цаашдын хөгжлийг зохистой авч явах бодлогын өөрчлөлт, шинэчлэлт хэрэгтэй болох нь харагдаж байна.

Саяхныг хүртэл бид Монгол Улс алт, зэс, нүүрс, цайр зэрэг ашигт малтмалын орлогод түшиглэн хөгжиж чадна гэсэн төсөөлөл, ойлголттой явж ирсэн. Ашигт малтмалын салбар манай улсын  экспортын 60-70 орчим хувийг эзэлж, улс орны эдийн засагт томоохон үүрэг гүйцэтгэсээр байгаа билээ. Гэвч ашигт малтмалын салбарын тогтворгүй, урьдчилан тааварлашгүй хувьсамтгай орлого нь нэг таатай өдөр өсөлтийг бий болгох боловч, өөр нэгэн таагүй өдөр хямрал, бууралтыг авчирдаг болохыг өнгөрсөн 2 жилийн хугацаанд бид бүхэн тодорхой харж, мэдэрсэн.

Ашигт малтмалын орлого дээр өрөөсгөл байдлаар тулгуурласан улс орны эдийн засагт ямар хүндрэл, сөрөг талууд гарч байсан талаар түүхэн сургамж ч цөөнгүй байгаа. Иймээс зөвхөн ашигт малтмалын салбараа түлхүү хөгжүүлэх нь алс хэтдээ алдаатай бодлого болох нь тодорхой учир цаашид ашигт малтмалын салбарын эхний жилүүдийн орлогод түшиглэн өөрийн улсын аж үйлдвэрлэл, бусад салбарыг хөгжүүлэх, эдийн засгийг төрөлжүүлэн олон тулгууртай  болгох улмаар алс хэтдээ мэдлэгт тулгуурласан эдийн засгийн суурийг бий болгох нь манай улсын  дунд болон урт хугацааны хэтийн зорилтын үндсэн суурь, тулгуур байх ёстой гэж үзэж байна. Ийм ч байр сууринаас бид хандаж Засгийн газраас аж үйлдвэржүүлэх, жижиг дунд үйлдвэрлэлийг хөгжүүлэх бодлогыг түлхүү хэрэгжүүлэхийг зорьж, тодорхой хөтөлбөрүүдийг батлан гарган ажиллаж байгаа билээ.

Гурав. Бодлогын уулзалт, хэлэлцүүлгээс хүлээж буй үр дүнгийн талаар
Бид өөрсдийгөө хэт дөвийлгөн “туйлын зөв бодлогыг бүрэн гаргаж, тодорхойлсон”  гэж хэлэх боломжгүй юм. Бид алхам тутамдаа, өдөр тутамд шинэ, шинэ асуудалтай тулгарч, түүнийг хэрхэн богино хугацаанд, шуурхай, зөв зүйтэй шийдвэрлэх вэ гэдэгт анхаарлаа хандуулан ажиллаж ирсэн. Өнөөдрийн хүрсэн хөгжлийн нэгэн цэг, цаг мөчөөс цаашдын ирээдүйг, маргаашийн өдрийг угтуулан харвал бидний хэрэгжүүлж ирсэн бодлого, арга хэрэгсэлүүд нь бүхий л тулгарсан асуудлыг шийдвэрлэх хүчирхэг арга хэрэгсэл, бодлого байж төдийлөн чадахгүй болов уу гэж үзэж байна. Ийм учраас өнөөдөр дэлхий нийтээр хүн төрөлхтөний маргаашийн өдөр болгонд шинээр урган гарч ирж байгаа асуудлуудад зөв хариулт өгч, шийдвэрлэж чадахуйц тийм зөв бодлого, зөв тогтолцоо буюу “Хүчтэй, тогтвортой, тэнцвэртэй өсөлт”-ийг бий болгохын төлөө ухаан бодлоо уралдуулж, энэ чиглэлээр олон улсын түвшинд ч харилцан ярьж, зөвлөлдөж, санал бодлоо солилцож байна.

Монгол Улсын Засгийн газар олон арван жилийн туршид хамтран ажиллаж ирсэн түншүүд, улс орнуудтайгаа хамтран хөгжлийн зөв гарц, бодлогыг хэрхэн оновчтой тодорхойлох, бодлогоо яаж шинэчлэх вэ гэдэгт өнөөдрийн зохион байгуулж байгаа энэхүү уулзалт ярилцлага тодорхой хэмжээгээр хариулт өгөх болов уу гэж бид итгэж байна. Манай гадаад түншлэгчид маань, манай салбарын яамдын мэргэжлийн хүмүүстэй зөвлөлдсөний үндсэн дээр бидний өмнө тулгамдаад байгаа олон тооны асуудлуудаас энэ удаад дараахь бүлэг асуудлуудыг сонгон авчээ.

Энэ нь:
•    Төсвийн харилцааг хэрхэн шинэчлэх асуудал,
•    Нийгмийн хамгааллын шинэ тогтолцоог хэрхэн бүрдүүлэх тухай асуудал,
•    Эдийн засгийн өсөлтийг дэмжих арга замуудын тухай гэсэн үндсэн 3 асуудлыг энэ удаад хэлэлцэхээр сонгон авсан байна.

Хэлэлцүүлэгт оролцогчдийн маань хувьд анхаарвал зохих зүйл бол зөвхөн өнөөдөр хэлэлцэж буй 3 асуудлаар бидний өмнө тулгарч буй бүхий л асуудал хязгаарлагдахгүй гэдгийг бид сайн ойлгож, мэдэрч байгаа. Иймээс бид цаашид ч ийм төрлийн бодлогын зөвлөлдөх уулзалтуудыг янз бүрийн түвшинд, өөр цаг хугацаанд зохион байгуулах нь зайлшгүй юм. Манай Засгийн газар өөрсдийн хийж хэрэгжүүлж байгаа зүйлээ өөрсдөө дүгнэж, үнэлэхээс илүүтэйгээр юуны өмнө ард иргэдийнхээ санал бодлыг, шүүмжлэлийг сонсохыг илүү эрхэмлэж байгаа.

Мөн үүний зэрэгцээ Монголчууд биднээс эдийн засаг, нийгмийн хөгжлийн хувьд өөр өөр түүхийг туулж ирсэн улс орнуудын болон, эдгээр улс орнуудын хөгжлийн ололтой сайн туршлагыг хуримтлуулан мэдлэгийн сан бүрдүүлсэн  олон улсын байгууллагуудын арвин их туршлага бүхий шинжээчид, судлаачдын санал, дүгнэлт, шүүмжлэлийг сонсож, үйл ажиллагаандаа  тусган авч байхыг бид эрмэлзэж байна. Иймээс урьдчилан аливаа дүгнэлт хийлгүйгээр асуудлуудаа нухацтай ярилцаж, зөвлөлдөе. Ингээд хэлэлцүүлгийн явцад гарч байгаа санал, дүгнэлт, шүүмжлэлийг анхааралтай шүүн тунгааж цаашид хэрэгжүүлэх бодлогодоо ямар өөрчлөлт, шинэчлэлт хийвэл зохистой вэ гэдгийг  уулзалт ярилцлагынхаа төгсгөлд дүгнэн ярилцвал зүйтэй болов уу гэж бодож байна.

Санхүүгийн  хямралтай холбоотойгоор олон улсын санхүүгийн байгууллагатай хамтран, богино хугацаанд хэрэгжүүлж байгаа “Стэнд-бай” хөтөлбөр энэ оны 9 дүгээр сард хэрэгжиж дуусах бөгөөд үүний дараа гадаад түншүүдтэйгээ  хөгжлийн ямар чиглэлүүдээр түлхүү анхаарч, хамтран ажиллах вэ гэдгийг ч бид өнөөдрийн хэлэлцүүлгийнхээ явцад анхаарах учиртай. Өнөөдрийн энэхүү хэлэлцүүлгийн үнэ, цэнтэй цаг мөчийг бүрэн ашиглаж, хэлэлцэхээр төлөвлөсөн асуудал тус бүрээр идэвхи, санаачлагатай, ажил хэрэгчээр оролцохыг  Засгийн газрын гишүүд, сайд нартаа болон хэлэлцүүлэгт оролцож байгаа яамд, агентлагын албан хаагчиддаа үүрэг чиглэл болгож байна.

“Монгол Улсын Засгийн газар -Гадаад түншүүдийн хамтарсан бодлогын хэлэлцүүлэг”-ийн үйл ажиллагаа тодорхой үр дүнтэй, цаашид олон улсын байгууллага, гадаад орнуудтай Монгол Улсын Засгийн газраас хамтран хэрэгжүүлэх стратеги-төлөвлөгөөнд тусгалаа олохуйц тодорхой үр өгөөжтэй болно гэдэгт итгэж байгаагаа илэрхийлье.

Хэлэлцүүлгийн үйл ажиллагаанд амжилт хүсье.  

Анхаарал тавьсан явдалд баярлалаа.

Монгол Улсын Засгийн газар-Гадаад түншүүдийн хамтарсан бодлогын хэлэлцүүлэг 2010 оны 6 дугаар сарын 8-ны өдөр Төрийн ордонд болж байна. Төсвийн тогтвортой байдал, нийгмийн халамжийн шинэчлэл, хямралыг даван туулах, банкны салбарын шинэчлэлийн талаархи хэлэлцүүлэгт УИХ, Засгийн газрын гишүүд, агентлаг, газар болон иргэний нийгмийн төлөөлөл оролцов. Хэлэлцүүлгийг Монгол Улсын Ерөнхий сайд С.Батболд нээж үг хэлэн УИХ, Засгийн газраас хэрэгжүүлж байгаа нийгэм, эдийн засгийн зарим үндсэн бодлогын талаар гадаад түншүүддээ тоймлон танилцууллаа.

Тэрээр хэлсэн үгэндээ “манай улсын дотоодын нийт бүтээгдэхүүн 2009 оны жилийн эцэст 1.6 хувийн бууралттай гарсан бол энэ оны эхний 4 сарын байдлаар аж үйлдвэрийн нийт бүтээгдэхүүний үйлдвэрлэл 60,7 тэрбум төгрөгөөр буюу 12.7 хувиар,  гадаад худалдааны эргэлт өмнөх оны мөн үеэс 570,3 сая ам доллараар буюу 58.1 хувиар өсч эдийн засгийн хямралт үеийг нэгэн хэмжээгээр даван туулж байна. Ийм эерэг, нааштай үзүүлэлт гарч байгаагийн зэрэгцээ инфляцийн өсөлт, мал аж ахуйн салбарт учирсан томоохон хохирол, ажилгүйдлийн өсөлт зэрэг таагүй, онцгой анхаарал татсан үзүүлэлт цөөнгүй  гарч байгааг Засгийн газар хяналтандаа авч анхаарч ажиллаж байна.

Засгийн газар эдийн засаг, нийгмийг 2010 онд хөгжүүлэх үндсэн чиглэлд тусгагдсан макро эдийн засгийн үндсэн зорилт, шалгуур үзүүлэлтүүдийг оны эцэст ханган биелүүлэх боломжтой” гэв. Өнөөдрийн хэлэлцүүлгийн үнэ цэнтэй цаг мөчийг бүрэн ашиглаж, хэлэлцэхээр төлөвлөсөн асуудал тус бүрээр идэвхи, санаачлагатай, ажил хэрэгчээр оролцохыг Засгийн газрын гишүүд, сайд нарт болон яамд, агентлагийн албан хаагчдад үүрэг болгов.

Энэ хэлэлцүүлэг тодорхой үр дүнтэй, цаашид олон улсын байгууллага, гадаад орнуудтай Монгол Улсын Засгийн газраас хамтран хэрэгжүүлэх стратеги-төлөвлөгөөнд тусгалаа олохуйц тодорхой үр өгөөжтэй болно гэдэгт итгэж байгаагаа Ерөнхий сайд илэрхийллээ. Монгол Улсын Засгийн газар-Гадаад түншүүдийн хамтарсан бодлогын хэлэлцүүлгийг Засгийн газар, Дэлхийн банк хамтран зохион байгуулж байна.

Монгол Улсын ерөнхий сайд С.Батболд өнөөдөр Дэлхийн банкнаас Монгол, Хятад, Солонгос улс хариуцсан захирлаар томилогдсон ноён Клаус Роландыг хүлээн авч уулзлаа. Улс хариуцсан захирлаар томилогдоод манай оронд анх удаагаа ирж байгаа ноён Клауст Ерөнхий сайд С.Батболд ажлын амжилт хүсээд маргааш төрийн ордонд болох Монгол Улсын Засгийн газар ба гадаад түншүүдийн хамтарсан бодлогын хэлэлцүүлэг чухал ач холбогдолтой үр дүнтэй арга хэмжээ болно гэдэгт итгэлтэй байгаагаа хэллээ. Энэхүү хэлэлцүүлгээр төсвийн тогтвортой байдал,нийгмийн хамгааллын шинэчлэл,банкны салбарын бүтцийн шинэчлэл,бодит салбарыг сэргээн хөгжүүлэх зэрэг чухал асуудлууд хөндөгдөх юм.

Уулзатын үеэр Ерөнхий сайд хэлэхдээ Дэлхийн банк Олон улсын валютын сан зэрэг гадаад түншүүдтэйгээ хамтран тохиролцсон бодлогын арга хэмжээ хөтөлбөрүүдийг хэрэгжүүлэхэд Монгол Улсын засгийн газар анхаарч УИХ-тайгаа хамтарч ажиллаж байна гэлээ. Ноен Клаус хэлэхдээ Монгол улсын засгийн газар хямралыг амжилттай  хурдан даван туулах чиглэлээр санаачлагатай сайн ажиллаж байгааг тэмдэглээд цаашид анхаарах зүйл төсөв,банкны салбарт байгааг дурьдлаа. Энэхүү танилцах уулзалтанд Монгол Улсыг Дэлхийн банкинд төлөөлөн суудаг гүйцэтгэх захирал Жим Хаген ,Дэлхийн банкны суурийн төлөөлөгч Аршад Сайд, Сангийн сайд Баярцогт нар оролцлоо.

Монгол Улсын Ерөнхий сайд С.Батболд Энэтхэг Улсын Уул уурхай хариуцсан Төрийн нарийн бичгийн дарга С.Ш.Наир тэргүүтэй төлөөлөгчдийг 2010 оны 6 дугаар сарын 7-ны өдөр хүлээн авч уулзлаа. Уулзалтын эхэнд Ерөнхий сайд С.Батболд Энэтхэгийн уул уурхайн салбарын удирдах албаны болон бизнесийн төлөөлөгчид Монгол-Энэтхэгийн уул уурхайн салбарын хамтын ажиллагааг гүнзгийрүүлэн хөгжүүлэх боломжийг судлахаар хүрэлцэн ирсэнд сэтгэл хангалуун байгаагаа хэллээ.

Хатагтай С.Наир Ерөнхий сайдад хүлээн авч уулзаж байгаад талархал илэрхийлээд Энэтхэг Улс Монголын талтай уул уурхайн шинжлэх ухаан, геологийн судалгаа шинжилгээний тал дээр хамтран ажиллахад бэлэн байна гээд хоёр талын уул уурхайн салбарын хамтын ажиллагааг ашигт малтмалын бодит олборлолтын үе шат руу гаргах нь чухал байна гэв. Мөн тэрээр Энэтхэгийн Засгийн газар өөрийн оролцоотой уул уурхайн консорциум байгуулж байгаа тухай дурдаад, ашигт малтмалын үйлдвэрлэлийн орлогоос хүн амын эмзэг, ядуу бүлгийн гишүүдэд хувьцаа эзэмшүүлэх замаар тэднийг орлоготой, харин уул уурхайн салбарыг нэр хүндтэй болгох зорилт тавьж, энэ талаар тодорхой хуулийн төсөл боловсруулж байна гэж мэдээллээ.

Ерөнхий сайд Монголын тал Энэтхэгийн талтай уул уурхайн салбарт хамтран ажиллахдаа шударга байх, ижил тэгш хөрөнгө оруулалт хийх, харилцан ашигтай байх гэсэн зарчмуудыг баримтлах болно гээд ураны салбарын хамтын ажиллагааг хөгжүүлэх эрх зүйн орчныг боловсронгуй болгох талаар Монгол Улс Энэтхэг Улстай хамтран ажиллахад бэлэн байна гэдгээ илэрхийллээ. Мөн хоёр талын уул уурхайн салбарын хамтын ажиллагааг хөгжүүлэхийн тулд зохих шатанд харилцан уулзалдах, санал солилцох, салбарын ажил хэрэгч хүмүүсийг хооронд нь ойр ойрхон уулзуулж байх нь ач холбогдолтой байх болно гэдгийг Ерөнхий сайд онцоллоо гэж Засгийн газрын Хэвлэл мэдээллийн албанаас мэдээлэв.