Blog

Монгол Улсын Ерөнхий сайд С.Батболдын 2009-2010 оны мал өвөлжилт, хаваржилтын байдал, малчдад учирсан хохирол, цаашид авах арга хэмжээний талаар УИХ-ын чуулганы нэгдсэн хуралдаанд хийсэн мэдээлэл

Улсын Их Хурлын дарга аа!
Эрхэм гишүүд ээ!
 
Өнөөдрийн хийх мэдээллийн танилцуулгыг Улсын Их Хурлын гишүүд Та бүхэнд урьдчилан хүргүүлсэн билээ. Манай улсын ихэнх нутгийг хамарсан гамшиг, зуд нь мал аж ахуйн салбар, түүний дотор хөдөөгийн хүн амын амьжиргаанд ихээхэн сөрөг нөлөөлөл үзүүллээ.

Засгийн газар, Улсын Их Хурлын нэгдсэн чуулганы 2010 оны 1 дүгээр сарын 8-ны өдрийн хуралдаанд мал өвөлжилтийн байдлын талаар мэдээлэл хийснээс хойш цас зудын гамшгийг хохирол багатай даван туулахад чиглэсэн төлөвлөгөө боловсруулж, тулгамдсан асуудлуудыг цаг алдалгүй шийдвэрлэж ажиллалаа. Үүний үр дүнд гарч болох эрсдэл, хохирлыг тодорхой хэмжээгээр бууруулж, малчиддаа эд материал, сэтгэл санааны тусламж үзүүлж ирлээ.

Тулгарсан хүндрэлийг даван туулахад Улсын Их Хурал, Улсын Их Хурлын Байгаль орчин, хүнс, хөдөө аж ахуйн байнгын хорооноос онцгойлон анхаарч, тодорхой шийдвэр гарган дэмжлэг туслалцаа үзүүлсэнд Засгийн газар болон малчдынхаа өмнөөс талархал илэрхийлье. Энэхүү мэдээлэлд цаг үеийн нөхцөл байдалтай холбогдсон статистик тоог дурдахгүйгээр Засгийн газраас авч хэрэгжүүлсэн гол арга хэмжээ, тэдгээрийн үр дүн, мал аж ахуйн салбарт гарсан хохирол, түүнийг нөхөхтэй холбогдсон цаашдын бодлого, чиглэлийн талаар мэдээлэл хийхийг хүсэж байна. 

Нэг. Мал өвөлжилт, хаваржилтын үед авсан арга хэмжээний тухай           

Өвөлжилтийн байдалтай холбогдуулан Засгийн газар, Улсын онцгой комиссоос холбогдох яам, мэргэжлийн байгууллагын ажилтнуудыг орон нутагт ажиллуулан цагийн байдалд үнэлгээ хийхэд 15 аймгийн 80 сум гамшгийн байдалтай, 17 аймгийн 95 сум зудтай гэсэн дүгнэлт гарлаа. Үүнээс үзэхэд өнгөрсөн өвөл тохиолдсон гамшиг, зудад манай улсын нийт нутаг дэвсгэрийн 80,9 хувь буюу 175 сумын 97.5 мянган малчин өрх өртсөн нь цар хүрээ, хамарсан хүний тоо, учруулсан хохирлын хэмжээгээрээ сүүлийн жилүүдэд тохиолдсон зудаас илүү байгаа юм.

Засгийн газар цас, зудын нөхцөл байдалтай холбогдуулан 2009 оны 9 дүгээр сараас өнөөдрийг хүртэлх хугацаанд нийт 26.2 тэрбум төгрөг зарцуулаад байна. Үүнд 2009-2010 онуудад нийт 7 удаагийн тогтоол, шийдвэрээр Засгийн газрын нөөц хөрөнгө болон холбогдох сайдын багцад зохицуулалт хийж 6.8 тэрбум төгрөг, манай улсад хэрэгжиж байгаа гадаад орон, олон улсын байгууллагын төсөл, хөтөлбөрүүдээс зудад нэрвэгдсэн малчдад хүнс, өргөн хэрэглээний бараа, өвс, тэжээлийн тусламж үзүүлэх, хорогдсон малын сэг, зэм устгах зэрэг арга хэмжээнд зориулан 11.9 тэрбум төгрөг, гамшгийн нөхцөлтэй холбогдуулан гадаад улс орнуудын хандив, тусламжаар 6.7 тэрбум, дотоодын байгууллага, аж ахуйн нэгж, иргэдээс 784.0 сая төгрөг төвлөрүүлэн зарцууллаа.

Засгийн газар, Улсын онцгой комиссоос гамшиг, зудад нэрвэгдсэн малчдад туслах уриалгыг гаргаж дотоодын байгууллага, аж ахуйн нэгж, иргэдийн хандив, тусламжаар төвлөрсөн хөрөнгийг өвөлжилтийн байдал хүндрэлтэй аймгуудад  4 удаа цуваагаар хүргэж өгөх ажлыг зохион байгуулав.

Улсын төсвөөс зарцуулсан дээр дурьдагдсан 6.8 тэрбум төгрөгийн зарцуулалтыг нэр төрлөөр нь ангилан авч үзвэл нийт хөрөнгийн 36.2 хувийг өвс, тэжээл олгох зардалд, 20.6 хувийг орон нутагт бараа, материал хүргэх тээврийн зардалд, 17.3 хувийг малчдын эрүүл мэнд, нийгмийн үйлчилгээнд, 16.7 хувийг малын эрүүл мэнд, сэг зэм устгалд, 9.2 хувийг цасанд боогдож хаагдсан зам даваа онгойлгоход тус тус зарцуулсан. Гадаад орон, олон улсын байгууллага, дотоодын байгууллага, аж ахуйн нэгж, иргэдийн өгсөн нийт хандив тусламжийн 41.4 хувийг хүнсний хангамжийг нэмэгдүүлэхэд, 22.3 хувийг тээврийн зардалд, 18.8 хувийг малын тэжээлд, 17.5 хувийг малын сэг зэм устгал, малын эрүүл мэндийн үйлчилгээнд тус тус зарцуулж байна.

Өнгөрсөн өвлийн цас зудыг гэтлэн давахад манай ард иргэд, байгууллага, аж ахуйн нэгж, хамт олон, аймаг, сумын нутгийн зөвлөлүүд, гадаадын орнууд, олон улсын байгууллагуудаас сэтгэл санааны болон эд материал, хөрөнгө санхүүгийн ихээхэн дэмжлэг үзүүлсэнд чин сэтгэлээсээ талархаж буйгаа онцлон тэмдэглэж байна.

Сайны хажуугаар саар гэгчээр гамшиг зудтай холбогдуулан орон нутагт хуваарилсан хөрөнгийг зориулалтын дагуу зарцуулах, олгосон тусламжийн барааг шаардлагатай хүмүүст нь хүргэж өгөх тал дээр зарим аймаг, сумын удирдлагууд хангалтгүй ажиллаж байна. Тухайлбал УИХ-ын 2010 оны 9 дүгээр тогтоолын дагуу Засгийн газар 34 дүгээр тогтоол гарган мал өвөлжилт хүндэрсэн 12 аймагт тус бүрт 230.0 сая төгрөг нийт 2.7 тэрбум төгрөг олгосныг зарим аймгууд зориулалтын бусаар зарцуулсан.

Завхан аймаг сумдадаа 100.3 сая төгрөгийг бэлэн мөнгөөр тараасан, зам, давааны бөглөрөлийг  нээх зардлыг 180.3 сая төгрөг хүргэж 145.3 саяар хэтрүүлсэн, Ховд аймагт 3 суманд 30.0 сая төгрөгийг бэлнээр олгосон, зам давааны зардлыг 73.0 сая төгрөгөөр хэтрүүлсэн зэрэг зарим зөрчил гарсан тул холбогдох албан тушаалтанд хууль, журмын дагуу хариуцлага тооцож байгаа. Өвөлжилт, хаваржилтын байдал хүндэрсэнтэй холбогдуулан УИХ-ын нэр бүхий 16 гишүүн зарим аймагт өвс, тэжээл, автомашин, хөрөнгө шийдвэрлүүлэх хүсэлт, саналаа Засгийн газар, Улсын Онцгой комисст ирүүлснийг тухай бүрд нь шийдвэрлэж, хариуг өгсөн.   

Хоёр: Мал аж ахуйд учирсан хохирлын талаар

Гамшиг, зудын улмаас 2010 оны 4 дүгээр сарын 19-ны өдрийн байдлаар оны эхний нийт малын 15.6 хувь буюу 6.9 сая мал зүй бусаар хорогдсоныг зах зээлийн дундаж үнэд харьцуулан тооцвол нийтдээ 360.3 тэрбум төгрөгийн шууд хохирол малчдад учирсан байна. Өвөрхангай, Завхан, Дундговь, Архангай, Говь-Алтай, Ховд, Хөвсгөл, Өмнөговь, Увс, Төв, Баянхонгор зэрэг 11 аймагт улсын хэмжээний хорогдсон нийт малын 90.7 хувь нь ногдож байна.

Гамшиг, зудын улмаас 2010 оны 4 дүгээр сарын 19-ны өдрийн байдлаар  нийт 8711 өрх огт малгүй, 32756 өрх малынхаа 50-иас дээш хувийг хорогдуулсан, 1400 гаруй малчин өрх аймаг, сумын төв рүү шилжин суурьшиж байгаа мэдээ ирж байна. Улсын хэмжээнд нийт 69.6 мянган малчин өрх, арилжааны банкуудад 63.9 тэрбум төгрөгийн зээлтэй байгаагийн 2.1 тэрбум нь малгүй буюу цөөн малтай болсон өрхүүдэд ногдож байна.

Банкны зээлийн хугацааг сунгах, зээлийн тодорхой хэсгийг эрсдэлийн сангаас гарган хөнгөлөх чиглэлээр холбогдох арилжааны банкны удирдлагатай уулзалт ярилцлага хийснээр тодорхой шийдэлд хүрч, малчдын зээлийн хугацааг сунгах, торгуулийн хүүг чөлөөлөх, үндсэн зээлээс нь эхэлж төлүүлэх зэрэг арга хэмжээг авч байна.

Гурав. Цаашид авах арга хэмжээний талаар:

Гамшиг, зудын хохирлыг бууруулах, нөхөхтэй холбогдуулан Засгийн газраас авах арга хэмжээнд орон нутгийн саналыг тэргүүн ээлжинд анхаарах зорилгоор бүх аймаг, нийслэлээс албан бичгээр санал авлаа. Эдгээрийг  түүвэрлэн авч үзвэл тэргүүн ээлжинд малжуулах хөтөлбөр, төслийг хэрэгжүүлэх санал давамгайлжээ. 

Засгийн газар холбогдох яам, агентлаг, эрдэм шинжилгээний хүрээлэнгийн төлөөлөл оролцсон ажлын хэсэг байгуулж ажиллуулан 2009-2010 оны өвөлжилт, хаваржилтын байдал хүндэрснээс малчдад учирсан хохирол, цаашид авч хэрэгжүүлэх арга хэмжээний талаарх асуудлыг судлан боловсруулж, Засгийн газрын хуралдаанаар 2 удаа хэлэлцээд тогтоол, төлөвлөгөө болон малжуулах түр журам батлан гаргахаар ажиллаж байна.

Засгийн газрын зүгээс малчиддаа хандсан бодлогын томоохон арга хэмжээг авч хэрэгжүүлэх цаг нь болсон гэж үзэж байна.  Тодруулбал малчин хүнийг өөрийгөө хөгжүүлэх боломж бүрдүүлэх, тэдгээрийн хөдөлмөрийг хамгаалж, аюулгүй байдлыг хангах чиглэлээр цогц бодлого боловсруулан хэрэгжүүлэхийн хамт гамшгаас урьдчилан сэргийлэх, малаа чанаржуулах, малчдын амьдрал ахуйн үнэ цэнэтэй бүхнийг өвлөн залгамжлах өвөрмөц тогтолцоот бодлогыг хэрэгжүүлэх шаардлага тавигдлаа.

УИХ-аас өнгөрсөн 2009 онд батлан гаргасан “Төрөөс малчдын талаар баримтлах бодлого”, мөн Улсын Их Хурлын чуулганы хуралдаанаар хэлэлцэгдэн эхэлж байгаа “Монгол мал” хөтөлбөр нь хөдөө аж ахуй, үүний дотор мал аж ахуйн салбарт баримтлах бодлогын гол суурь болж чадна гэж Засгийн газар үзэж байна.
     
Өнгөрсөн хугацаанд учирсан хохирлын сургамжаас дүгнэлт хийхэд нутгийн өөрөө удирдах болон нутгийн захиргааны байгууллагын удирдлага зах зээлийн тогтолцооны нөхцөлд мал аж ахуйг хэрхэн удирдах, эрсдэлээс хамгаалах зохион байгуулалт, үйл ажиллагааг шинэчлэн хэрэгжүүлэхэд анхаарах шаардлагатай гэж үзэж байна. Энэ чиглэлээр орон нутгийн эрх мэдэл, хүлээх үүргийг нэмэгдүүлэхэд анхаарч Төсвийн тухай хуулийн төсөлд зохих заалт, өөрчлөлтийг тусгаж байгаа.

Засгийн газраас гамшгийн улмаас үүссэн хохирлыг нөхөхтэй холбогдуулан гадаад орон, олон улсын байгууллагатай хамтран тодорхой чиглэгдсэн төслийг хэрэгжүүлэх талаар идэвхтэй ажиллаж эхэлсэн. Тухайлбал: Азийн хөгжлийн банкнаас зудын байдалтай холбогдуулан Монгол улсад 2.5 сая ам.долларын буцалтгүй туслалцаа үзүүлэхээр шийдвэрлэсэн. Уг тусламжийн мөнгийг улсын төсвийн дансанд байршууллаа. Одоо Азийн хөгжлийн банктай уг тусламжийг ямар зориулалтаар, хэрхэн зарцуулах талаар техникийн уулзалтыг хийж, шуурхай шийдвэрлэхээр холбогдох яамд ажиллаж байгаа болно. 

Олон улсын банк, санхүүгийн байгууллага болон гадаад орнуудын буцалтгүй тусламжийн хөрөнгөөр малчдад шинэ ажлын байр бий болгох, хүсэлт гаргасан малчдыг өөр ажил, мэргэжилд сургах, эрсдэлийг даван туулах чадавхи бий болгох, хүнсний тусламж үзүүлэх зэрэг чиглэлд түлхүү зарцуулах чиглэлийг баримтлана. Зудын хохирлыг нөхөх асуудлыг дан ганц малжуулах, ажлын байраар хангах бодлогоор хязгаарлах бус Засгийн газрын үйл ажиллагааны хөтөлбөр, бусад бодлогын баримт бичигт тусгагдсан зорилтын дагуу мал аж ахуйн бүтээгдэхүүний үнийг тогтвортой байлгах, олон улсын чанар, стандартад нийцүүлэн, түүхий эдийн болон бүтээгдэхүүний экспортыг нэмэгдүүлэх замаар хэрэгжүүлэхэд онцгой анхаарал хандуулна.

Хөдөө аж ахуйн бүтээгдэхүүний экспортыг нэмэгдүүлэхтэй холбогдуулан мал сүргийг гоц халдварт, халдварт өвчнөөс эрүүлжүүлэх шаардлагыг манай бүтээгдэхүүн, түүхий эдийг импортлогч улс орнуудын зүгээс онцгойлон тавих боллоо. Энэ чиглэлээр Засгийн газраас боловсруулж, ажиллаж байгаа зарим асуудлыг Та бүхэнд тараасан танилцуулгад тусгасан. Засгийн газраас малгүй болсон өрхүүдийг цаашид малжуулах арга хэмжээг үе шаттай хэрэгжүүлэхээр төлөвлөж байна. Уг асуудлыг Засгийн газар саяхан хуралдаанаараа хэлэлцэн шийдвэр гарган, хэрэгжүүлэхээр ажиллаж байна. Энэ зорилгоор тодорхой хөрөнгийн эх үүсвэрийг улсын төсвөөс зохицуулалт хийж гаргах саналыг боловсруулан, Монгол Улсын 2010 оны төсвийн тодотголд тусган хуулийн төслийг УИХ-д өргөн барьсан.

Энэ удаагийн төлөвлөж буй малжуулах арга хэмжээний хүрээнд малгүй болоод байгаа нийт малчин өрхийн 50 хувь буюу 4355 өрхийг малжуулах төсөлд хамруулах, үлдсэн 4356 малчин өрхийг  эдийн засгийн бусад салбарт шилжүүлж ажлын байраар хангахаар төлөвлөөд байна. Эдийн засгийн бусад салбаруудад шилжин ажиллах сонирхолтой хүмүүст анхан шатны мэргэжил олгох сургалтыг, сургалт үйлдвэрлэлийн төвөөр явуулахын хамт аймгуудын хөдөлмөр эрхлэлтийг дэмжих хөтөлбөрийн чиглэлээр зайны болон танхимын сургалтуудыг  зохион байгуулах болно.

Цаашид өвөлжилтийн бэлтгэлийг бүх шатанд хангахтай холбогдуулан төвлөрлийг сааруулах зарчмаар орон нутагт эрх мэдэл, хөрөнгө санхүүжилтийг өгч аймаг, сум, баг, малчин өрхийн түвшинд хадлан, тэжээл бэлтгүүлэх ажлын хариуцлагын тогтолцоог хамтад хэрэгжүүлэх бодлого баримталж, ойрын үед тусгайлан асуудал боловсруулж Засгийн газрын хуралдаанаар хэлэлцэхээр холбогдох яам, газруудад үүрэг, чиглэл өгөгдсөн байгаа. Гамшиг, зудад өртсөн нийт малчдыг эрүүл мэндийн үзлэгт бүрэн хамруулж, шаардагдах эмчилгээ, үйлчилгээ үзүүлэх ажлыг шат шатны эмнэлгийн байгууллагаас шуурхай зохион байгуулж байна. Энэ арга хэмжээг үргэлжлүүлэн хэрэгжүүлнэ.

Эрсдэл өндөртэй мал аж ахуйн салбарт даатгалын тогтолцоог бүрэн нэвтрүүлэх нь эн тэргүүний бодлого байх ёстой. Малын индексжүүлсэн даатгал төсөлд бүх аймгуудыг 2012 он хүртэлх хугацаанд дэс дараатай хамруулахаар ажиллаж байгаа бөгөөд малын даатгал, давхар даатгалын эрх зүйн болон санхүүгийн орчин нөхцлийг бүрдүүлэх асуудлыг онцгой анхааран ажиллаж байна. Өмчийн эзний өөрийн хүлээх үүрэг, хариуцлага нэн чухал.  Малчин өрх бүрийг тодорхой хэмжээний өвс, тэжээлийн нөөц бүрдүүлж, өвөл, хаврын улиралд ашигладаг дадал заншилд сургах, тэжээлийн нэг ба олон наст ургамал тариалах бүх нийтийн хөдөлгөөн өрнүүлж төрөөс үзүүлэх үр, бордоо, техник хэрэгслийн дэмжлэгийг нэмэгдүүлэх шаардлага гарч байна. 

Улсын нөөцийн өвс, тэжээлийн нөхөн бүрдүүлэлт, хангамжийг нэмэгдүүлэх бэлтгэлийн тогтолцоог боловсронгуй болгон орон нутагт нь бэлтгэсэн өвс, тэжээлээр нөөц бүрдүүлнэ. Засгийн газраас баталсан “Малын тэжээл” хөтөлбөрийн хэрэгжилтийг эрчимжүүлж, тэжээлийн бага, дунд оврын үйлдвэр, цехийг бүс нутаг, аймгуудын боломж, нөөц, онцлогт тулгуурлан байгуулж ажиллуулах талаар хувийн хэвшлийнхэнтэй хамтарч ажиллана.

Мал хаваржилтын байдал төдийлөн сайжрахгүй, цас ихтэй аймаг, сумдад малын хорогдол үргэлжилж, хүчтэй цасан болон шороон шуурга тохиолдох эрсдэл байсаар байна. Дэлхий дахины цаг уурын өөрчлөлтийн улмаас байгаль цаг уурын гэнэтийн болон гамшигт үзэгдлийн давтамж ихээхэн нэмэгдэж байгаа нөхцөлд Засгийн газар, орон нутгийн удирдлага, малчид ч тайвшрах цаг болоогүй байна.

Малчдын орлогыг тогтвортой байлгах, гадаад дотоод зах зээлийн үнэ ханшийн хэлбэлзэлд хүчтэй нэрвэгдэхгүй байх, цаашид малчдын орлогыг өсгөн нэмэгдүүлэх зорилгоор юуны өмнө мал аж ахуйн түүхий эдийн борлуулалтын зүй зохистой тогтолцоо нэн чухал гэдгийг  эрдэмтэн, судлаачид, олон улсын зарим байгууллагын зүгээс дүгнэж, удаа дараа санал дэвшүүлж ирсэн. Ийм зүй зохистой борлуулалтын сайн тогтолцоог бий болгох зорилгоор Засгийн газраас “Түүхий эдийн биржийн тухай” хуулийн төслийг боловсруулж, УИХ-д өргөн мэдүүлсэн билээ.

Байгалийн гамшигт үзэгдэлийн улмаас малчдад учирсан хохирлыг барагдуулах, цаашид орлогыг нь нэмэгдүүлэхэд нэн чухал үүрэгтэй  “Түүхий эдийн биржийн тухай” хуулийн төслийг яаралтай хэлэлцэн баталж өгөхийг УИХ-аас хүсч байна. Энэхүү мэдээлэлтэй холбогдуулан Улсын Их Хурлын эрхэм гишүүд та бүхний гаргах саналыг Засгийн газар цаашид бодлого, хэрэгжүүлэх үйл ажиллагаандаа тусган ажиллах болно.

Анхаарал тавьсанд баярлалаа.

Монгол Улсын Ерөнхий сайд С.Батболд Монголын Үйлдвэрчний эвлэлүүдийн холбооны ерөнхийлөгч С.Ганбаатар болон Боловсрол, шинжлэх ухааны ажилтны ҮЭ,  Эрүүл мэндийн ажилтны ҮЭ-ийн холбооны дарга нарыг хүлээн авч уулзлаа. Тэд Монгол Улсын Засгийн газрын тэргүүнд төрийн албан хаагчдын үндсэн цалин, өндөр насны тэтгэвэр, хөдөлмөрийн хөлсний доод хэмжээг нэмэгдүүлэх шаардлага хүргүүлсэн юм.

Монгол Улсын Ерөнхий сайд С.Батболд “Засгийн газар ард иргэдийнхээ хөдөлмөр эрхлэлт, ажлын байрыг нэмэгдүүлэх бодлого барьж ажиллаж байгаа” гээд тэдний шаардлагыг одоо хийж байгаа хөдөлмөр, нийгмийн зөвшлийн гурван талт хэлэлцээрийн хүрээнд судалж  үзээд хариу өгөхөө мэдэгдлээ гэж Засгийн газрын Хэвлэл мэдээллийн албанаас мэдээллээ.

Монгол Улсын Ерөнхий сайд С.Батболд бизнесийн салбартаа манлайлагч ТОП аж ахуйн нэгжүүдэд шагнал гардууллаа. Монгол Улсын Засгийн газар, МҮХАҮТ хамтран улс орныхоо нийгэм, эдийн засгийн хөгжилд жинтэй хувь нэмэр оруулж буй шилдэг аж ахуйн нэгжүүдийг шалгаруулан өргөмжилдөг ёслолын ажиллагаа ес дэх жилдээ болж, 2009 оны манлай аж ахуйн нэгжүүд тодорлоо. Ерөнхий сайд С.Батболд ТОП-100 аж ахуйн нэгжид шагнал гардуулах ёслолын ажиллагааг нээж хэлэхдээ “Монгол Улсын хөгжлийн үндэс суурийг тавьж байгаа та бүхнээрээ бахархаж байна.

Улсынхаа эдийн засгийг урагш хөгжүүлж дараагийн шинэ шатанд гаргая гэвэл бизнесийн орчноо, бизнесийн салбараа төр засаг илүү бодлоготойгоор дэмжих учиртай. Ийм шаардлага ирлээ. Үүнийг хамгийн сайн ухамсарлаж, мэдэрч буй хүмүүс бол тэргүүн эгнээнд яваа та бүхэн. Засгийн газар үндэсний үйлдвэрлэгч, аж ахуйн нэгжүүдээ дэмжихийн төлөө ажиллаж байна. 2010 оныг “Бизнесийн орчны шинэтгэлийн жил”-ээр зарлалаа. Уриа лоозон тавих нэг хэрэг, үүнийг ажил болгохын төлөө хамтдаа чармайх учиртай. Бизнесийн орчныг тогтвортой, нээлттэй болгох, үндэсний бизнесээ дэмжих  сэтгэлийн бөгөөд үйл ажиллагааны чармайлт байгаа гэдгийг Ерөнхий сайдын хувиар хэлье. Харилцан чармайлт илүү үр дүнд хүргэнэ.

Бизнесийн лидерүүд та бүхэн өөрийн салбартаа манлайлахын зэрэгцээ нийгэмдээ илүү хариуцлагатай, манлайлагч байгаарай. Та бүгд төр засгийн түвшинд, бодлого боловсруулах хэмжээнд хүртэл үйл ажиллагаагаа өргөжүүлж хөгжүүлэх шаардлагатай.   Биднээс илүү хөгжсөн улс оронд ийм байна, бидний орчин ийм байх учиртай. Өрсөлдөх чадвартай, бизнесийн шударга орчныг Улсын Их Хурал, Засгийн газар ингэж бүрдүүлж өгөх ёстой гэсэн санал санаачилгыг бид та бүхнээс хүлээж байна. Ийм боломжийг бүрдүүлэхийн төлөө Засгийн газар байгаа гэдгийг дахин хэлье.

Энэ чиглэлээр үлгэр дууриалал үзүүлж, бизнесийн орчноо өрсөлдөх чадвартай, нээлттэй, улс төрчид нь, Засгийн газар нь харилцан ярилцдаг, сонсож хүлээж авдаг ийм хэмжээнд хүргэж, дараагийн шатанд гаргах үүрэг хариуцлага ТОП-ууд та бүхэнд ирлээ” гэсэн юм. Монгол Улсын Ерөнхий сайд С.Батболд Монгол Улсын хөгжилд өндөр хувь нэмэр оруулж буй шилдэг аж ахуйн нэгжээр шалгарсан хамт олонд улам их амжилт ерөөгөөд идэвхтэй хамтын ажиллагаанд уриаллаа гэж Засгийн газрын Хэвлэл мэдээллийн албанаас мэдээллээ.

Монгол Улсын Ерөнхий сайд С.Батболд Данийн Вант Улсын Элчин сайд Жеппе Транхолм Микелсен-ийг бүрмөсөн буцахыг нь тохиолдуулан хүлээн авч уулзав. Ерөнхий сайд С.Батболд Элчин сайд Ж.Т.Микелсений ажиллах хугацаанд Монгол, Данийн уламжлалт харилцаа өргөжин хөгжсөнд баяртай байна гээд Дани Улс Монгол Улсад, ялангуяа ДАНИДА-гийн шугамаар багагүй тусламж үзүүлж буйд талархал илэрхийлэв.

Ерөнхий сайд БНХАУ-д Азийн төлөөх Боаогийн чуулга уулзалтад оролцохдоо Данийн Вант Улсын Ерөнхий сайд Л.Лаккетэй уулзаж хоёр орны харицааны талаар санал солилцож, улмаар Данийн тал Монгол Улсад европын стандартыг нутагшуулах бүх талын дэмжлэг үзүүлэх болно гэсэн тохиролцоонд хүрснээ дурдаад Монголын тал Дани улстай хөдөө аж ахуй, боловсрол, соёл, байгаль орчны салбарт хамтын ажиллагаа хөгжүүлэхэд чухал ач холбогдол өгч байна гэв.

Элчин сайд Европын стандартыг Монголд нутагшуулах тухай Ерөнхий сайдын санал санаачлага, ажил хэргийг Данийн Вант Улс дэмжиж байна. Дани Улс Монгол Улсын гурав дахь хөрш байхад бэлэн. Хоёр орны цаашдын хамтын ажиллагаа улам өргөжинө гэдэгт итгэлтэй байна хэмээв гэж Засгийн газрын Хэвлэл мэдээллийн албанаас мэдээллээ.

Монгол Улсын Ерөнхий сайд С.Батболд 2010 оны 4-р сарын 9-13-ны өдрүүдэд БНХАУ-ын Хайнань мужид зохиогдсон Азийн төлөөх Боаогийн чуулга уулзалтад оролцож, БНХАУ-ын засаг захиргааны тусгай бүс Гонкогт ажлын айлчлал хийсэн юм. Энэхүү айлчлалын үр дүнгийн талаар Ерөнхий сайдын гадаад бодлогын зөвлөх О.Оч сэтгүүлчдэд мэдээлэл хийлээ.

Монгол Улсын Ерөнхий сайд С.Батболд 2010 оны 4-р сарын 10-ны өдөр БНХАУ-ын Хайнань мужид зохиогдсон Азийн төлөөх Боаогийн чуулга уулзалтад оролцож “Ногоон сэргээн босголт: Тогтвортой өсөлтөд чиглэсэн Азийн бодит сонголт” сэдвээр илтгэл тавьж хэлэлцүүлсэн бөгөөд ногоон эдийн засаг бий болгох асуудлаар Азийн орнууд бодлого үйл ажиллагаагаа нэгтгэх, дэлхийн улс орнууд эдийн засгийнхаа бүтцийг өөрчлөх шаардлагатайг, Дэлхийн эдийн засгийн хямрал, цаг уурын өөрчлөлтөөс үүдэн гарч буй асуудлуудыг шийдвэрлэхэд Боаогийн хурал чухал хувь нэмэр болох төдийгүй хүчтэй, эрүүл, өрсөлдөх чадвартай Азийг бий болгоход ч нөлөөлнө гэж дүгнэжээ..

Мөн хүрэн эдийн засгаас ногоон эдийн засаг руу шилжих, ногоон хөрөнгө оруулалтыг дэмжих, байгальд ээлтэй технологийг ашиглах замаар уул уурхай, төмөр зам, барилгын үйлдвэрлэл зэрэг дэд бүтцийн салбараа хөгжүүлэх бодлого баримтлан ажиллаж байгаагаа онцлон дурдсан байна. Ерөнхий Сайд С.Батболдын тавьсан илтгэлийн талаар Боаогийн хурлын зохион байгуулагчид болон оролцогчид байр сууриа илэрхийлэн Монгол Улс байгалийн нөөцөө ашиглан хөгжилд хүрэх зорилтуудаа амжилттай биелүүлэхийг хүссэн байна. 

Монгол Улсын Ерөнхий сайд С.Батболд Азийн төлөөх Боаогийн чуулга уулзалтын үеэр БНАЛАУ-ын Ерөнхийлөгч Чуммали Саяасон, Данийн Вант Улсын Ерөнхий сайд Ларс Лакке Расмуссэн, Лалын Бүгд Найрамдах Афганистан Улсын Хоёрдугаар Дэд Ерөнхийлөгч Мохаммад Карим Халилитэй ажлын уулзалтууд хийж чухал асуудлуудар санал солилцжээ. Монгол Улсын Ерөнхий сайд С.Батболд Боаогийн чуулга уулзалтад оролцоод БНХАУ-ын Засаг захиргааны тусгай бүс Гонконгийн удирдлагуудтай уулзаж гадаадын хөрөнгө оруулалтыг татсан банк, санхүү, боловсрол, хөрөнгийн зах зээлийнх нь туршлага монголын тал сонирхож, хамтын ажиллагаа хөгжүүлэх сонирхолтой байгаагаа илэрхийлсэн байна. 

Гонконгийн амбан захирагч Доналд Цан Ерөнхий сайд С.Батболдын тавьсан хүсэлтийг дагуу шинжлэх ухаан, эрдэм шинжилгээ, боловсролын салбарт хамтран ажиллаж, Гонконгийн биржүүдээр дамжуулж монголын компаниудыг хөрөнгө оруулалтаа нэмэгдүүлэхэд туслах, хөрөнгийн зах зээлийг хөгжүүлэх зорилт тавьж буй бизнесменүүдийг ирж туршлага судлахыг урижээ. Ажлын айлчлалын үр дүнд Гонконгийн шууд хөрөнгө оруулалтыг Монголд татан оруулах, аялал жуулчлал, хөрөнгийн зах зээлийг өргөжүүлэх үүднээс Улаанбаатар Гонконгийн хооронд шууд нислэг хийх асуудлыг яаралтай шийдвэрлэхээр тогтож, Гонконгод Монгол Улсын Консулын төлөөлөгчийн газрыг байгуулахыг талууд дэмжсэн байна.

Азийн төлөөх Боаогийн чуулга уулзалтанд оролцож, Гонконгод ажлын айлчлал хийсэн Монгол Улсын Ерөнхий сайд С.Батболд Бээжин хотноо түр саатаж БНХАУ-ын Төрийн зөвлөлийн Ерөнхий сайд Вэнь Зябаотой уулзаж хоёр орны харилцааны өнөөгийн байдал, цаашдын хөгжлийн асуудлаар санал бодлоо илэрхийлж, хамтын ажиллагаагаа эдийн засгийн агуулгаар баяжуулах, хилийн зарим боомтыг 24 цагаар ажиллуулах, ОХУ-аас БНХАУ-руу тавьж байгаа хийн хоолойг Монгол улсаар дамжуулах, мах сүүний боловсруулах үйлдвэр байгуулах, их, дээд сургуулийн хотхон барихад хамтран ажиллах, дэмжлэг үзүүлэхийг хүссэн байна.

БНХАУ-ын Төрийн зөвлөлийн Ерөнхий сайд Вэнь Зябао эдийн засгийн хамтын ажиллагааг эрчимжүүлэх, Монгол улсад томоохон мах сүүний боловсруулах үйлдвэрүүдийг барьж байгуулах, зарим томоохон төсөлд хамтран ажиллахад  бэлэн байгаагаа дурдаж, Ерөнхий сайд С.Батболдын саналуудыг хэрэгжүүлэхэд дэмжлэг үзүүлэхээ илэрхийлжээ. Монгол Улсын Ерөнхий сайдын БНХАУ, БНХАУ-ын засаг захиргааны тусгай бүс Гонконгт хийсэн айлчлал хугацаа богино боловч агуулгаар дүүрэн, ажил хэрэгч боллоо гэж Ерөнхий сайдын гадаад бодлогын зөвлөх онцлов гэж Засгийн газрын Хэвлэл мэдээллийн албанаас мэдээлэв.

Монгол Улсын Ерөнхий сайд С.Батболд 2010 оны 4 дүгээр сарын 19-ний өдөр “Атрын гурав дахь аян” тариалангийн хөгжлийн үндэсний хөтөлбөрийн Үндэсний зөвлөлийн хуралд оролцлоо. Хурлын эхэнд уг хөтөлбөрийн хүрээнд авч хэрэгжүүлсэн арга хэмжээ, үр дүн, 2010 оны тариалалтын бэлтгэл ажлын явцын талаар ХХААХҮЯ-ны Төрийн нарийн бичгийн дарга Н.Гантулга танилцуулав. Тэрбээр илтгэлдээ тус хөтөлбөрийн хүрээнд хөдөө орон нутагт 3000 гаруй механикжуулагч, ногоочин ажлын байраар хангагдан, техник технологийн дэвшил, шинэчлэл нэвтэрч, нэгжээс авах ургацын хэмжээ 16,0 центрт хүрсэн нь том амжилт гэж онцоллоо.

Монгол Улсын Ерөнхий сайд, “Атрын гурав дахь аян” тариалангийн хөгжлийн үндэсний хөтөлбөрийн Үндэсний зөвлөлийн дарга С.Батболд зөвлөлийн гишүүддээ хандаж ”Төрийн зохицуулалт байх ёстой газраа дээд зэргээр байх учиртай. Төлөвшөөд биеэ даатал нь төр бойжуулж, сэргээх ёстой.  Газар тариалангийн салбарт төрийн ийм зохицуулалт байгаа. Энэ салбарт бидэнд олсон ололт бий. Ололтоо ярих ёстой. “Атрын гурав дахь аян” гэсэн эрчимтэй бодлого тавигдлаа. Төр, засаг  сэтгэл зүйн бөгөөд үйл ажиллагаа талаас нь дэмжсэн өнгөрсөн хоёр жилд газар тариаланд илт сэргэлт гарсантай хэн ч маргахгүй. Одоо амжилтаа баталгаажуулах, энэ идэвхжил хандлагаа шинэ шатанд гаргах, илүү эрчимжүүлэх тогтолцооны механизмыг нь зөв болгоход засгаас анхаарна” гэсэн юм.

Мөн энэ хүрсэн түвшнөө хөгжүүлэхэд төр, нөгөө талаас үйлдвэрлэгч, тариаланчид ямар үүрэг хариуцлага хүлээх чиглэлээр нэгдсэн, цогц бодлого боловсруулж Засгийн газрын хуралдаанд танилцуулахыг ХХААХҮ-ийн сайд Т.Бадамжунайд үүрэг болгохдоо “Чармайлт хоёр талаасаа байх учиртай. Төрөөс үр өгөөжтэй дэмжлэг шаардах хэрэгтэй. Ийм бодитой чармайлтыг Засгийн газар дэмжинэ. Бидэнд хамтран ажиллах бүрэн боломж, туршлага, сэтгэл байна” гэсэн юм.

Монгол Улсын Ерөнхий сайд С.Батболд цааш нь ”Харьцангуй идэвхтэй, санаачилгатай, магадгүй хөрвүү аргаар яваад ирсэн газар тариалангийнхаа хөгжлийг шинжлэх ухааны үндэслэлтэй, бусдын зөв жишгийг авсан бодлогод оруулах цаг ирлээ” гэв. Манай улс 2010 онд 282,2 мянган га-д үр тариа, үүнээс 270,0 мянган га-д буудай, 13,2 мянган га-д төмс, 7,1 мянган га-д хүнсний ногоо тариалж, 410,0 мянган тонн үр тариа, 158,5 мянган тн төмс, 93,3 мянган тн хүнсний ногоо тус тус хураан авч улсын хэрэгцээт буудай, төмсийг 100 хувь, хүнсний ногооны 60 хувийг дотоодын ургацаас хангах зорилттой байна гэж Засгийн газрын Хэвлэл, мэдээллийн албанаас мэдээллээ.

Монгол Улсын Ерөнхий сайд С.Батболд аймаг, нийслэлийн Засаг дарга нартай уулзан байгалийн гамшиг, зудын хор хохирлыг гэтлэн давах талаар төр, засгаас авч хэрэгжүүлж байгаа арга хэмжээ, цаашид хийх болон цаг үеийн ажлын талаар товч мэдээлж үүрэг, даалгавар өгөв. Тэрбээр малчдад сэтгэл санааны дэмжлэг үзүүлэх, залуу малчдад зориулсан сургалт, сурталчилгаа явуулах, болзошгүй эрсдлээс иргэдийн амьжиргаа, мал сүргийг хамгаалах арга хэмжээг зохион байгуулж хэвших хэрэгтэй.

“Хүний хөгжил сан”-гаас иргэн бүрт 1.5 сая төгрөг хүртээх арга хэмжээнд  бэлтгэх шатанд сум, байгууллагын удирдлага, ажилтнууд хариуцлагатай ажиллах, тэтгэврийн болон эрүүл мэндийн даатгалд хамрагдаагүй иргэдийн бүртгэлийг үнэн зөв гаргаж, төлбөрийн эрхийг сонгуулах санал авалтыг иргэдэд сайтар ойлгуулан, шуурхай зохион байгуулах шаардлагатай байна. Ерөнхий боловсролын сургуулийн сурагчдын “Үдийн хоол” хөтөлбөрийн хоолны чанарт онцгой анхаарал хандуулж, сургуулийн удирдлагууд, бэлтгэн нийлүүлэгчидтэй сумдын Засаг дарга нарыг гурвалсан гэрээтэй ажиллуулж, хүлээлгэх хариуцлагыг чангатгах шаардлагатай гэлээ.

Ерөнхий сайд хүн ам, орон сууцны тооллогыг 2010 оны 11 дүгээр сарын 10-нд эхэлнэ. Үүнтэй холбогдуулан иргэдийн хөдөлгөөний бүртгэл, мэдээллийг бүрэн хөтлөх, бичиг баримтын зөрчлийг цэгцлэх, иргэний шинэчилсэн бүртгэлд хамруулах ажлыг алдаа дутагдалгүй, шуурхай зохион байгуулахыг анхаарууллаа. Түүнчлэн өнөөдөр улс оронд бий болж байгаа нөхцөл байдал, өрнөж буй үйл явцыг Монголын төрт ёсны эрх зүйн үүднээс бодитой дүгнэн, ард иргэдэд зөв ойлголт өгч, улс орны том эрх ашиг, ард түмний амьдралын тогтвортой баталгааг хангахад бүх шатанд ажлаа чиглүүлж ажиллахыг үүрэг болгов гэж Засгийн газрын Хэвлэл, мэдээллийн албанаас мэдээллээ.

Та бүхний өдрийн амгаланг айлтгая.

Засгийн газрын Хэрэг эрхлэх газар, Авлигатай тэмцэх газар, АНУ-ын Азийн сан хамтран “Авлигаас урьдчилан сэргийлэх үйл ажиллагааны төлөвлөгөө”-ний талаар Монгол Улсын Ерөнхий сайдын нэрэмжит гуравдахь удаагийн сургалт, семинарын үеэр манай Орон нутгийн удирдлагын хэлтэс цаг үеийн асуудлын талаар Та нөхөдтэй Засгийн газрын зарим гишүүнийг уулзуулах арга хэмжээ зохион байгуулж байна. Энэ уулзалт, ярилцлагын гол зорилго нь аймаг, нийслэлийн Засаг дарга Та нөхөд өнгөрч буй өвөл болон энэ хавар өөрсдийн аймаг, орон нутагт байдал ямар байгаа,  анхаарах асуудлаар аймаг бүрийн товч мэдээллийг сонсож, цаашид бидний хамтарч хийх ажлыг уялдуулахад чиглэх юм. Иймд оршил болгон цөөн зүйлийг мэдээлье.

Манай улсын хувьд энэ жил олонхи аймгийн нутагт цас олон удаагийн давтамжтай их хэмжээгээр орсон, ойрын жилүүдэд тохиолдоогүй эрс хүйтэрсэн хүндхэн өвлийг туулж, хавартай золгож байна. Өнгөрөгч зун зуншлага муу байсан тул Засгийн газраас аймгуудад зориуд ажлын хэсэг томилон гангийн зэрэглэлийг тогтоох, өвөлжилтөд эртнээс бэлтгэх чиглэлээр тодорхой арга хэмжээг авч ажилласныг Та бүхэн мэдэж байгаа. Та бид хамтдаа цаг агаар хүндэрч эхэлсэн үеэс тасралтгүй арга хэмжээ авч, багагүй хүч хөдөлмөр зарцуулан ажиллалаа. Ялангуяа энэ бүх ажлын хүндийг үүрч, хөдөөгийн иргэдийн амжиргааг хамгаалах, мал сүргийг эрсдэл багатай онд оруулах гэж орон нутгийн удирдлагууд ихээхэн хүчин зүтгэл гарган ажилласан гэж Засгийн газар, Улсын Онцгой комисс үзэж байна.

Хүндхэн улирлын ард гарч, урин дулааны үзүүр наашилж байгаа ч бидний өмнө цаг алдалгүй шийдвэрлэх  асуудал, хэрэгжүүлж зохион байгуулах  арга хэмжээнүүд ард иргэдийн хүлээлттэй зэрэгцэн шил даран ээлжээ хүлээж байна. Юуны өмнө цаг агаарын хүндрэлээс хөдөө аж ахуйд үүссэн сөрөг үр дагаврыг богино хугацаанд арилгах, хаврын тариалалтад бэлтгэхээс эхлээд Засгийн газраас дэвшүүлж буй томоохон төсөл, арга хэмжээнүүдийн хэрэгжилтийг зохион байгуулах талаар ойрын үед анхаарах зарим асуудалд Та бүхний анхаарлыг хандуулахыг хүсч байна.

Нэг: Хөдөө аж ахуйд учирсан хохирол, түүнийг арилгах талаар

2009- 2010 оны өвөл хавар тохиолдсон байгалийн бэрхшээл нь урд жилүүдэд тохиолдсон гамшиг, зудыг бодвол өргөн цар хүрээтэй, нийт нутаг дэвсгэрийн 80,9 хувь буюу 17 аймгийн 175 сум, нийт малчин өрхийн 57,3 хувь буюу 97,5 мянган өрхийг хамарчээ. Засгийн газраас 2009-2010 оны өвөлжилт, хаваржилтын бэлтгэл хангах, гамшиг, зудын үүссэн нөхцөл байдалтай холбогдуулан 7 удаагийн тогтоол, шийдвэрээр нийт 6,8 тэрбум төгрөгийг Засгийн газрын нөөц болон холбогдох сайдын төсвийн багцаас гаргаж зарцуулаад байна.

НҮБ-ын төрөлжсөн байгууллагууд, гадаадын төсөл, хөтөлбөрүүдийн газраас гамшгийн эрсдэлийг бууруулахад зориулж 6.3 орчим сая ам.долларын хөтөлбөр хэрэгжүүлж  байна. УИХ, Засгийн газрын зүгээс зудын бэрхшээлийг даван туулах зорилгоор өвөлжилт хүндэрсэн 12 аймагт тус бүр 230.0 сая төгрөг,  нийт 2760.0 сая төгрөг олгосноос одоогийн байдлаар 1958.7 сая төгрөгийг зарцуулаад байгаа мэдээ ирүүлжээ.

Зарим аймагт энэ хөрөнгийг зориулалт бусаар зарцуулж байгаа дутагдал ч гарлаа. Тухайлбал: Завхан аймаг 100.3 сая төгрөгийг өвс, тэжээл авалгүй сумдад бэлэн мөнгөөр нь тараасан, баталж өгсөн зардлыг зориулалтаар зарцуулалгүй, сэг зэм устгалын 25 сая төгрөгийг өөр зүйлд зарцуулсан,  Ховд аймагт Улсын Их Хурлын дарга ажиллахдаа гамшгийн байдалд байгаа 3 суманд 30.0 сая төгрөг бэлнээр олгосныг  зориулалтын бус өрийг дарсан, зарим арга хэмжээний зардлыг 73.0 сая төгрөгөөр хэтрүүлсэн зэрэг зөрчил гарсан байна.

Монгол Улсын Засгийн газар, Улсын Онцгой комиссоос хандивын уриалга гаргаж амжилттай зохион байгуулсны үр дүнд гадаад, дотоодын байгууллагуудаас бэлэн мөнгөний хандив 867.7 сая төгрөг, 3.6 тэрбум төгрөгийн бараа материал нийт 4.5 тэрбум төгрөгийн хандив цугларч, үүнээс 5.2 тэрбум төгрөгийн хандив тусламжийг 3 удаагийн цуваагаар 21 аймагт хүргүүллээ. Энэ арга хэмжээнд цаг агаар хундэрсэн 12 аймгийн Улаанбаатар хот дахь нутгийн зөвлөл, нийслэлийн төрийн болон аж ахуйн нэгж байгууллага, иргэд чин сэтгэлийн тусламж үзүүлсэнийг цохон тэмдэглэе.

Дээрх тусламж, дэмжлэг нь цаг агаарын хүндрэлийг хохирол багатай даван туулахад чиглэж байгаа ч мал аж ахуйн салбарт гарч буй хохирол өдрөөс өдөрт нэмэгдэж малын хорогдол 4 дүгээр сарын 12-ны байдлаар 6.4 саяд хүрч, зөвхөн малын хорогдлыг мөнгөн дүнгээр тооцвол 360.0 тэрбум төгрөгийн хохирол учраад байна. Гамшиг зудын улмаас 2010 оны 4 дүгээр сарын 13-ны байдлаар 8711 өрх огт малгүй болж, 32,7 мянган өрх малынхаа 50-иас илүү хувийг хорогдуулж, цаашид ч улам өсөх хандлагатай байна. Энэ нь хөдөөд ядуурал, ажилгүйдлийг ихээр бий болгох үндсэн шалтгаан болохын зэрэгцээ орон нутгийн төсвийн зардалд ч хүндрэл учруулж байгаа нь ойлгомжтой.

69,6 мянган малчин өрх арилжааны банкуудад 63,9 тэрбум төгрөгийн зээлтэй байгаагийн 2,1 тэрбум төгрөг нь малгүй буюу цөөн малтай болсон өрхөд ноогдож байна. Гарч байгаа сөрөг үр дагаврын бурууг зөвхөн байгальд өгч болохгүй. Байгаль, цаг агаарын хүндрэлээс гадна орон нутагт өвөлжилт, хаваржилтын бэлтгэл, зохион байгуулалт хангалтгүй, мэдээ, мэдээллийг үнэн бодитоор өгдөггүй, зун, намрын улиралд найр, наадам ихэссэн, малчид өөрийн хөрөнгөө аливаа эрсдлээс хамгаалах сэтгэлгээ дутмаг, бэлэнчлэх сэтгэлгээнээс салаагүй, эдийн засгийн тооцоо сул, орон нутагт хөдөө аж ахуйн үйлдвэрлэлийн удирдлагын үр ашигтай тогтолцоо байхгүй болсон зэрэг шалтгаан байгааг хэлэх нь зүйтэй. 

Хаврын адаг сар дундаа орж байгаа ч нийт нутгийн 50 гаруй хувь цастай хэвээр байгаа нь шар усны үер болох  эрсдлийг дагуулж байна. Орон нутгийн удирдлагууд Та бүхэнд энэ өвөл хаврын хүндрэлийн үр дагавар,  шар усны үерээс  сэргийлэх, үхсэн малын сэг зэмийг устгах, малгүй болсон иргэдийн амьжиргааг хамгаалах зэрэг арга хэмжээг шуурхай авч, цаг алдалгүй шийдвэрлэх  дараах ажил байна.

1.    Малын халдварт өвчин гарахаас урьдчилан сэргийлж, үхсэн малын сэг, зэм устгах ажлыг технологийн дагуу шуурхай гүйцэтгэх, шаардагдах зардлыг нөөц бололцоогоо ашиглан гаргах,
2.    Малгүй болсон буюу малаа олноор нь хорогдуулсан малчдыг ажлын байраар хангах хувилбаруудыг санаачлан, жижиг дунд үйлдвэрийг дэмжих болон бусад эх үүсвэрээр ажлын байр бий болгох, 
3.    Малчдад сэтгэл санааны дэмжлэг үзүүлэх, залуу малчдад сургалт, сурталчилгаа явуулах, 
4.    Орон нутгийн засаг захиргааны бүх шатны байгууллага, малчид дахиад өвөл болно, цаг агаар хүндэрнэ гэдгийг байнга санаж, болзошгүй эрсдлээс иргэдийн амьжиргаа, мал сүргийг хамгаалах арга хэмжээг өөрсдийн орон нутгийн онцлогт тохируулан хэний ч шаардлагагүйгээр хийж хэвших,
5.    Мал эмнэлэг, үржлийн ажил үйлчилгээний чанар, орчин үеийн шаардлагыг хангахгүй байгаагаас мах экспортлоход саад учирч, мал сүргийг эдийн засгийн эргэлтэд оруулах боломжгүй байна. Иймд үүнд холбогдох яам, орон нутгийн байгууллага хамтран зарчмын эргэлт хийх цаг нь болсон гэж үзэж  байна.
6.    Атрын гурав дахь  аяны хүрээнд олсон ололтоо бид алдаж болохгүй.
Хаврын тариалалтын бэлтгэл ажлыг цаг алдалгүй хийхийн зэрэгцээ, хураан авах ургацаа хаана хадгалах, борлуулах зэргийг одооноос төлөвлөж ажиллах хэрэгтэй. Хураан авсан ургацыг борлуулах, дотоодын үйлдвэрлэгчдийг дэмжих талаар зарим эрх зүйн зохицуулалт хийх ч  шаардлагатай байна.

Хоёр: Цаг үеийн зарим тулгамдсан асуудлын талаар

Улсын Их Хурал, Засгийн газраас улс орны эдийн засгийн цаашдын өсөлт, хөгжилтэй холбоотой бодлогын томоохон төслүүдийг хэрэгжүүлэхээр ажиллаж байгааг Та бүхэн мэдэж байгаа. Эдгээр төслүүдэд Та бүхний анхаарал хандуулж, шуурхай зохион байгуулах шаардлагатай  асуудлууд байна. Үүнд:

1.    “Хүний хөгжил сан”-гаас иргэн бүрт 1.5 сая төгрөг хүртээх арга хэмжээтэй  холбогдуулан  УИХ-ын 2009 оны 100 дугаар тогтоол, Засгийн газрын 2010 оны 03, 82 дугаар тогтоолыг хэрэгжүүлэхийн тулд сум, байгууллагын удирдлага ажилтнуудыг хариуцлагатай ажиллуулах,
2.    Тэтгэврийн болон эрүүл мэндийн даатгалд хамрагдаагүй иргэдийн бүртгэлийг үнэн зөв гаргах, төлбөрийн эрхийг сонгуулах санал авалтыг иргэдэд сайтар ойлгуулан, шуурхай зохион байгуулах,
3.    Аймгуудыг холбосон авто зам тавих ажилд орон нутгийн түгээмэл тархацтай ашигт малтмалыг ашиглах асуудлаар өмнө гардаг маргаан, чирэгдлийг гаргахгүй байхад анхаарах,
4.    Бүх шатанд сахилга дэг журмыг сайжруулах, энэ талаар гарсан Засгийн газрын 2009 оны 03 тоот албан даалгаврын хэрэгжилтийг хангаж ажиллахыг анхааруулж байна. Зарим аймгийн удирдлага зөвшөөрөлгүйгээр  гадаадад томилолтоор явах, сум, байгууллагын ажилтнуудыг төсвийн хөрөнгөөр тал тохой татаж олноор нь гадаад явуулах байдал гарч, нэмэгдэх хандлагатай  байна.
5.    Ерөнхий боловсролын сургуулийн сурагчдын “Үдийн хоол” хөтөлбөрийн хоолны чанарт онцгой анхаарал хандуулж, сургуулийн удирдлагууд, бэлтгэн нийлүүлэгчидтэй сумдын Засаг дарга нарыг гурвалсан гэрээтэй ажиллуулж, хүлээлгэх хариуцлагыг чангатгах шаардлагатай байна.

Гурав:  Хүн ам, орон сууцны тооллогын ажлын талаар

Одоо хүн ам, орон сууцны тооллогын Улсын комиссын даргын хувьд цөөн зүйлд Та бүхний анхаарлыг хандуулъя. Энэ оны 1 дүгээр сард зохион байгуулах байсан хүн ам, орон сууцны тооллогыг өнгөрсөн оны сүүлээр үүссэн байгаль цаг уурын хүндрэл, томуугийн цартахлын вирусийн халдварын тархалтын улмаас хойшлуулан УИХ-ын 88 дугаар тогтоолоор 2010 оны 11 дүгээр сарын 10-наас 11-нд шилжих шөнийн “00” цагаар өөрчлөн тогтоосныг Та бүхэн мэдэж байгаа.

Тооллогын тов хойшлогдсонтой холбоотойгоор орон нутагт тооллогын бэлтгэлийг хангах ажилд ихээхэн алгуурласан байдлаар хандаж байна. Энэ ажил нь төр засгийн бодлого, шийдвэр, төсөл хөтөлбөрүүдийн хэрэгжилтийг гаргаж, цаашдын зорилтын чиг хандлагыг боловсруулах олон талын ач холбогдолтойн зэрэгцээ Монгол Улсын Засгийн газраас НҮБ-ын өмнө хүлээсэн томоохон үүрэг байдаг гэдгийг сайтар ойлгож байгаа гэдэгт эргэлзэхгүй байна.

Иймд иргэдийн хөдөлгөөний бүртгэл, мэдээллийг бүрэн хөтлөх, бичиг баримтын зөрчлийг цэгцлэх, иргэний шинэчилсэн бүртгэлд хамруулах ажлыг алдаа дутагдалгүй, шуурхай зохион байгуулахад анхаарах хэрэгтэй. Тооллогын төсөв санхүүтэй холбоотой асуудлаар орон нутгийн тооллогын комиссын даргын хувьд Та бүхний  хариуцлагатай холбоотой  асуудал гарсан байна.

Сангийн яамтай тохиролцож, орон нутгийн төсөвт тусган хуваарилсан  санхүүжилтийг зарим аймаг ИТХ-аараа өөрчилж баталсан байна. Тухайлбал: Архангай аймаг 56.0 сая төгрөг, Баянхонгор аймаг 38.6 сая төгрөг, Булган аймаг 16.3 сая төгрөг, Дорнод аймаг 57.1 сая төгрөг, Өвөрхангай аймаг 37.0 сая төгрөг, Хөвсгөл аймаг 22.2 сая төгрөг, Орхон аймаг 63.2 сая төгрөг, Завхан аймаг 46.9 сая төгрөг, Улаанбаатар 50.0 сая төгрөгийг төсөвтөө тусгаагүй буюу тооллогын товчоонд шилжүүлж үлдэгдлийг баталгаажуулаагүй байна.

Иймд тооллогын арга хэмжээний зардлын асуудлыг орон нутгийнхаа ИТХ-ын байгууллагатай хамтран шийдвэрлэх шаардлагатай байна. Эцэст нь хэлэхэд орон нутагт ажиллах тоологчдыг сайтар судлаж оновчтой сонгохоос энэ ажлын чанар шалтгаална гэдгийг сануулж  байна. Орон нутгийн удирдлагуудад миний өгсөн эдгээр үүрэг даалгаврын хэрэгжилтэд Засгийн газрын Хэрэг эрхлэх газрын зүгээс хяналт тавьж, шаардлагатай арга хэмжээ авч ажиллах хэрэгтэй.

Өнөөдөр улс төрийн бий болж байгаа нөхцөл байдал, өрнөж буй үйл явцыг Монголын төрт ёсны эрх зүйн үүднээс бодитой дүгнэн, ард иргэдэд зөв ойлголтыг өгч, улс орны том эрх ашиг, ард түмний амьдралын тогтвортой баталгааг хангахад Та бид бүх шатанд ажлаа чиглүүлж ажиллахыг зөвлөж байна.

Азийн төлөөх Боаогийн чуулга уулзалтанд оролцож, Гонконгод ажлын айлчлал хийсэн Монгол Улсын Ерөнхий сайд С.Батболд Бээжин хотноо түр саатаж БНХАУ-ын Төрийн зөвлөлийн Ерөнхий сайд Вэнь Зябаотой уулзаад эх орондоо ирлээ. Ерөнхий сайд С.Батболд хоёр орны харилцааны өнөөгийн байдал, цаашдын хөгжлийн асуудлаар санал бодлоо илэрхийлж, хамтын ажиллагаагаа эдийн засгийн агуулгаар баяжуулах, хилийн зарим боомтыг 24 цагаар ажиллуулах, ОХУ-аас БНХАУ-руу тавьж байгаа хийн хоолойг Монгол улсаар дамжуулах, мах сүүний боловсруулах үйлдвэр байгуулах, их, дээд сургуулийн хотхон барихад хамтран ажиллах, дэмжлэг үзүүлэхийг хүсэв.

БНХАУ-ын Төрийн зөвлөлийн Ерөнхий сайд Вэнь Зябао эдийн засгийн хамтын ажиллагааг эрчимжүүлэх, Монгол улсад томоохон мах сүүний боловсруулах үйлдвэрүүдийг барьж байгуулах, зарим томоохон төсөлд хамтран ажиллахад  бэлэн байгаагаа дурдаж, Ерөнхий сайд С.Батболдын саналуудыг хэрэгжүүлэхэд дэмжлэг үзүүлэхээ илэрхийлэв. Уулзалтын үеэр хоёр орны харилцааг шинэ шатанд гаргах, хэлэлцсэн зүйлүүдийг хэрэгжүүлэх зорилгоор холбогдох байгууллагууд ажлаа уялдуулах, харилцан ашигтай хамтын ажиллагааг хөгжүүлэх, цаашид улс төр, эдийн засаг, хүмүүнлэгийн салбарт хамтын ажиллагааг өргөжүүлэхээр талууд тохирлоо. 

Уулзалтанд Монгол Улсаас БНХАУ-д суугаа Онц бөгөөд Бүрэн эрхт Элчин сайд Ц.Сүхбаатар, УИХ-ын дэд дарга Г.Батхүү, УИХ-ын гишүүн Д.Оюунхорол, Ж.Энхбаяр, Сангийн сайд С.Баярцогт, Эрдэс баялаг Эрчим хүчний сайд Д.Зоригт, Хүнс, хөдөө аж ахуй, хөнгөн үйлдвэрийн сайд Т.Бадамжунай, Барилга хот байгуулалтын дэд сайд А.Гансүх нар байлцав гэж Засгийн газрын Хэвлэл мэдээллийн албанаас мэдээлэв.